Электронлă вулавăш

Çынна хĕрхенекенсем телейлĕ, вĕсене хăйсене хĕрхенĕç.

[Мф.5:7,8]

Эпĕ ăна автобусрах асăрханăччĕ. Пĕрре пăхнипех вăл мĕнлерех çын пулнине тавçăрма та, миçе çулта иккенне тĕшмĕртсе калама та аптăрамалла пек туйăнчĕ те, пĕр ăстрăм витĕрлесех пăхса лартăм çак ни ытла ватă, ни çамрăках мар арçын çине. Платна хул-çурăм, шăртлă янах, вăрăмрах хура çӳçне ĕнсе хыçне резинкăпа пуçтарса çыхнă. Çыхха шăнăçайман çӳç пайăркисене хăлха хыçне меллештернĕ. Çийĕнче тĕттĕм кăвак футболкăпа хура шăлавар, хулпуççи урлă пысăках мар сумка уртнă. Тек-текех енчен-енне çаврăнкаласа автобус чӳречинчен хула урамне тĕсесе пыратчĕ вăл. Ахăртнех, кунти çын мар-тăр та, хăйне кирлĕ чарăнура анма пĕлмесĕр шăхăрса юласран çапла канăçсăрланать пулĕ-ха ку терĕм вара эпĕ ун çинчен куçăма илсе.

Манăн хама шараçлантаракан ыйтусем те мăй таран-ха, тĕрĕссипе. Паян акă анчăк хӳри евĕр вăрăм чĕлхемпе таçта та пырса кĕме юратакан сăмсана пула чут кăна ĕçсĕр тăрса юлаттăм. Эпĕ вăй хуракан хаçатăн паянхи номерĕнче ман статья тухмаллине пĕлеттĕм-ха. Сусăр ача-пăча шăпине сăнлакан материала эрнене яхăн питĕ тĕплĕ пуçтарнăччĕ, икĕ каç куç хупмасăр тенĕ пек текст шăрçаларăм. Ирхине халь çеç пичет станокĕ айĕнчен тухнă хаçата алла илсе кирлĕ страницăна уçсан ахлатсах ятăм — статьяна çуррине яхăн кĕскетнĕ. Куçăмпа урлă-пирлĕ виçелесех ăнлантăм: материалти тавлаштаракан, сусăррисен проблеми çине урăхларах куçпа пăхтаракан шухăшсене кăларса сирпĕтнĕ те çара фактсене çеç хăварнă. Чухлатăп, хаçат калăплассишĕн яваплă редакторăн ĕçĕ ĕнтĕ ку. Автора ним пĕлтермесĕрех çапла туни пĕрре мар пулкаланă ун, ытти журналистсем тарăхса ятлаçнине хам та сахал мар илтнĕ. Шалтан вăй-й! вĕркесе çĕкленнĕ тарăхăвăма çăварлăхласа ĕлкĕреймесĕрех редактор ларакан пӳлĕме таплаттарса пырса кĕтĕм. Вара çăвара ăнсăртран персе чикнĕ вĕри улмана пак! кăларса пенĕн тӳрремĕнех çапла ыйтрăм:

— Василиса Аркадьевна, ман статьяна мĕншĕн кĕскетрĕр?

Тем çырса ларакан редактор, ĕçтешсем каларăш «юбкăллă Вася», куçлăхне хывса мăйăр пек куçĕпе ман çине мăкăл-л! тинкерчĕ те çапларах çавăрттарса хучĕ:

— Горячева, эсĕ мĕн, вĕри чей ĕçнĕ-им?! Чим, мĕнлеччĕ-ха? «Сусăр ачана та çут тĕнче курма шăпа пӳрнĕ пулсан, эппин вăл пире, сыввисене, темшĕн кирлех...» Тĕрĕс-и? Сан шутупа, хаçатра çапла йышши шухăшсем çырса патшалăхра чăлах ачасем çуралнин кăтартăвĕ ӳссе пынине тӳрре кăларар-и? Ятарлă диагностика центрĕсенче инкеклĕ пепкесенчен амăш варĕнче чухнех хăтăлнине мĕншĕн сивлетĕн тата? Тупăннă гуманистка!.. Пуçа ăна хитре калпак тăхăнма кăна туса янă тетнем?!.

— Пуçа шухăшлама тунă, Василиса Аркадьевна... — редактор хĕрӳллĕхне кăштах сĕвĕртес тĕллевпе лăпкăн сăмах хушрăм эпĕ. — «Ан вĕлер» тени пурне те пырса тивмест-им вăл? Апла тăк ваттисем чире пула сусăр-чăлаха çаврăнсан вĕсене те вĕлермелле пулĕ? Пăхакансене асаплантараççĕ-çке вĕсем, хăйсем те шар кураççĕ, патшалăха мĕн чуль тăкак тата... Мĕнле шутлатăр?

— Итле-ха, эсĕ кунта ухмаха персе хĕрене пĕренепе танлаштарса ан тăр. Харпăрин ватлăхĕ епле килессине никам та пĕлмест, çавăнпа яш-кĕрĕме ваттине хисеплеме вĕрентмелле, сывви-сусăррине пăхмасăрах. Ăнлантăн-и?

Редактор çапла хĕремесленсе шавланине илтсенех пĕр паллакан хĕрарăм нумаях пулмасть каласа парса тĕлĕнтернĕ ĕненме те йывăр пăтăрмахлă истори пуçа килчĕ.

...Иккĕмĕш ачине çуратма хатĕрленекен пĕр хĕрарăма тухтăр çинçе сас (ультразвук теççĕ ăна вырăсла) тĕрĕслевĕ тунă та икĕ хыпар пĕлтернĕ. Анекдотри евĕр каласан пĕри — лайăххи, тепри — начарри. Лайăххи çакă: ывăл ача тĕнчене килме васкать-мĕн. Тăватă çулхи хĕр пĕрчи çитĕнтерекен амăшне ку пĕлтерӳ савăнтарсах янă: эх, тĕпкĕчшĕн çунакан ашшĕ хĕпĕртет ĕнтĕ! Унччен те пулмасть япăх хыпар илтсе чутах тӳнсе каймасть хайскер: çинçе сас кăтартăвĕ тăрăх — çуралас пепке сусăр иккен. Сехри хăпнă хĕрарăма йăпатмалли меслет те хатĕрех-мĕн шур халатлин: хырăм пăрахмалла. Пилĕк уйăха çитнĕ, чун кĕнĕ тăван ачана ним пулман пек вĕлермелле те — ĕçĕ пĕтнĕ. Мĕнле пурăнас килет — çапла пурăн вара. «Сусăр ача çуралсан кайран хăвна çеç айăпла, эпир сана асăрхаттарнă кăна мар, пулăшу та сĕннĕ,» — тухтăр каланă çак сăмахсем вичкĕн çĕçĕ майлах тăрăннă амăшĕн чĕрине. Малтан хырăм пăрахма шат та пат килĕшмен-ха вăл. «Кирек епле пулсан та — хамăн, пĕрех çурататăп,» — тесе шăлне çыртнă. Участокра сăнаса тăракан тухтăр инкеклĕ пепке çинчен ас тутарсах тăман тăк, çак утăма тăвас çукахчĕ пулĕ вăл. Çĕрçен çип çинче çакăнса тăракан шалти çирĕплĕхĕ татăлса анать те хайхин — килĕшет вара. Ултă уйăха та çитсе кайнă пепкинчен хăтарма ыйтса куççуль витĕр хут çырать. Çитĕнсе кайнă сусăр ачана операци туса касса илме йышăнаççĕ тухтăрсем. Касаççĕ хайхи, анчах айван та чăлах ача вырăнне тĕрĕс-тĕкел пепке çип-çинçе саспа уалатса ярать-мĕн. Ултă уйăхра çеç пулин те чĕрĕ пурнăçшăн ăнтăлакан сып-сывă маттуркка ывăл! Мĕн тумалла? Наркозпа минренĕ амăшне калама юрамасть — суд тенкелĕнчен хăпса пĕтеймĕн. Вăхăтсăр çуралнă ытти сусăр пепкесене çара паккаллах пăр пек сивĕ кафель урайне хурса кăшкăрайми пуличчен, кăвакарса кайиччен урайĕнчех тытнă пек те тăваймастăн. Ача сывă-çке-ха! Алли-ури те вырăнтах, пичĕ-куçĕ те, ытти кăтартусем те йĕркеллех. Пĕртен-пĕр çăлăнăç — вăхăтсăр çуралнисене йышăнакан çурта — инкубатора — ăсатмалла. Амăшĕ хăй аллипе операци тума ыйтса çырнă хут пур, эппин пепкерен хăй хăтăласшăн пулнă, ним шикленмелли те çук. Çапла тăваççĕ те.

Тăна кĕнĕ хĕрарăм каярах тĕпренчĕкĕ пирки ыйтсан: «Вилĕ ача çуратнă эсĕ, пăрахнă пепке ӳтне ашшĕ-амăшне памастпăр, вилĕ ача çуратнине ĕнентерекен справка каярах хатĕр пулать,» — тесе евитлеççĕ хайхине.

Ача вырăнне — хут татăкĕ. Мĕн тума кирлĕ вăл халь тин? Инкеклĕ хĕрарăм малтан çаплипех тухса каять-ха, анчах ĕçре çав справка кирлĕ тенипе пульницана каялла таврăнма тивет унăн. Шур халатлисен пĕр юрă: «Хатĕр мар-ха». Темиçе те килет çапла, урăх ĕç çук пек. Юлашкинчен хĕрарăма те такам ăс парать: дежурство журналĕнче операци епле иртни пирки мĕн çырса хунине ыйтма тавçăрать. Пĕр çап-çамрăк медсестра, ăна-кăна ним те пĕлменскер, кăларса кăтартать мĕскĕн амăшне çак журнала. Шурă çине хурапа çапла çырса хунă-мĕн: çав-çав сехетре пациенткăн чĕрĕ те сывă ывăл ача çуралнă, пепкерен амăшĕ хăтарма ыйтнине шута илсе ăна çав-çав тĕле ăсатнă. Хăш кун пулнине кăтартнă. Урай хăми ӳпне-питне чалăшса кайнăн туйăнать хĕрарăма. Тĕрĕсех-и? Йăнăшмасть-и? Хăйĕн ячĕ-шывех тăрать-мĕн. Кайран шеремет хĕрарăмĕ хăй ывăлне усрама илни çинчен документсем тутарса кăна ачаллă пулать...

Çак чăннипех те пĕççе шарт! çапса тĕлĕнмелли истори асăма килчĕ те, хирĕçлемесĕр тӳсеймерĕм:

— Çуралас пепке чăнласах сывă е сусăр пуласса та никам та пĕлмест. Хамăра тĕрлĕ лозунгсемпе витсе Турă паракан пепкерен хăтăлнине ырă ĕç тесе хаклаймастăпах эпĕ, Василиса Аркадьевна. Статьян тĕп шухăшĕ те çакăччĕ, анчах та кĕскетсе тăкнине пула вăл çухалнă.

— Мĕнех, редактор юсани килĕшмест тĕк урăх ĕç вырăнĕ те шырама пултаран. Вăйпа тытмастпăр, — сиввĕн тухрĕç редактор сăмахĕсем.

Юбкăллă Вася куçлăхне сăмси çине утлантарчĕ те татах хут ăшне тирĕнчĕ. Пусăрăнчăк кăмăлпа тухрăм эпĕ ун кабинетĕнчен. Ним тăвайманнипе, шалта кӳтсе çитнипе ӳлесе йĕрес килчĕ хамăн. Пăтăр-пăтăр юхса анчĕ куççуль пит çăмарти тăрăх. Ĕçтешсемпе пĕрле ларакан пӳлĕме ыткăнса пырса кĕтĕм те (мухтав Турра, никам та çукчĕ унта) пĕр ăстăркка чĕтренсех макăртăм. Эй, Турăçăм! Мĕншĕн çав таранах чунсăр çынсем?! Чи кирли — хăйсене ан тивччĕр! Халăха шухăшлама вĕрентесси журналистикăн тивĕçĕсенчен пĕри марччĕ-и вара? Чим, тен, сусăрсем пирки çапла шухăшласа эпĕ хам йăнăшатăп? Тен, тухтăрсем сыв мар пепкерен амăш варĕнче чухнех хăтăлса та тĕрĕсех тăваççĕ? Мĕн нуша курса тертленмелле ун, чăнах та?.. Турăçăм, пулăш! Нимĕн те ăнланми пултăм ку пурнăçа. Эсĕ пурах тăк, илтетĕнех ĕнтĕ ман чун ĕсĕклевне. Çук, çук, вăйсăр çын мар-ха эпĕ, анчах пурнăçри çакнашкал çӳллĕ чул хӳмесемпе тĕл пулмассерен кăмăл шатăрах хуçăлать, ĕçлес хавха сӳнет. Ара, хаçат тени çара цифрăпа та факт купипе çеç тулса лармалла-им-ха вăл? Тираж чакать, халăх хаçат вуламасть тесе янрашма юратаççĕ пуçлăхсем. Паян, телевиденипе интернет ĕмĕрĕнче, кулленхи пĕр евĕрлĕ пулăмсене кичем чĕлхепе сăнлакан хаçат-журнала камăн уçса вулас килтĕр? Тарăн шухăшлă, пурнăçра мĕн пулса иртнине чăннипех те тĕрлĕ енлĕ хакласа çырнă материал кĕтет вулакан. Чылайăшĕ хаçат страницине уçса вăл е ку ыйтăва епле татса памаллине те шырать. Эпир ăна çавна памарăмăр тăк — сывă пул, вулакан. Сан хаçату енне тек çаврăнса та пăхмĕ вара вăл.

Кайран, киле кайма тухсан та, çак ыйтусемех канăç памарĕç мана. Шăна-пăван пек хĕвĕшекен шухăш тыткăнĕнче айланса пыраканскер, хамăн чарăну çывхарнине те сисмен. Автобусран васкавар антăм та арçын сассине илтех кайрăм:

— Хĕрача...

Тамаша, вăтăр çулта та хăвна хĕрача тесе чĕннине илтме пулать-мĕн. Пĕчĕкрех пӳллĕ те çинçешке кĕлеткеллĕ пулнăран çапла çамрăк курăнатăп-ши элле, пĕлместĕп. Сасă илтĕннĕ енне çаврăнтăм та паçăр автобусра асăрханă арçынпа куçа-куçăн тĕл пултăм.

— Хĕрача, калăр-ха, тархасшăн, çакăнта таçта чиркӳ пулма кирлĕ. Кунти çын мар та, пĕлместĕп, — терĕ çак çын куçăмран йăвашшăн пăхса.

Пĕр-ик кун хырăнман пичĕпе вăрăм çӳçĕ малтан шиклĕ туйăм çуратнăччĕ манра. Арçыннăн евĕк сассине илтсен çак шикленӳ таçта кайса кĕчĕ. Хам та сисмерĕм, кăмăллăн кулса сăмах хушрăм:

— Пур, тĕрĕсех килнĕ эсир, эпĕ шăп çавăнталла пурăнатăп. Кунтан пĕр вунă минут утмалăх... Атьăр хам хыççăн.

Çулпа анаталла утрăмăр. Халап хапхин сăлăпне пĕр илсе пенĕскер чĕнмесĕр пыма та аван мар. Ем-ешĕл çăкасем те çуллахи вăштăр çилпе пăшăл пăтти пĕçереççĕ ав. Вĕсен çумĕпе тăсăлакан тротуарпа утнăçемĕн арçын енне пуçăма чалăштарса çапларах кăсăклантăм:

— Каçарăр, кунтисем мар терĕр те, инçетрен-и? Мĕн çăмăлпа килсе лекрĕр пирĕн пата?

Ман çулташ хулпуççинчен уртнă сумккине тӳрлеткелесе илчĕ те:

— Хам эп Пушкăрт енчен. Сирĕн хулана вара шăпа кустăрми кустарса килчĕ, — терĕ хĕрхӳн кулнă пек туса. Унтан те калас, те калас та мар тенĕн тытăнса тăчĕ те хушса хучĕ: