Вырӑс чӗлхинче "Родитель" тата "Родители" сӑмахсем пур. Халь вара вӗсене ак ҫапла ҫырса пӑхас: Родите ль? тата Родите ли? Мӗнле пек?
Эпир, айван чӑвашсем, "пӗрле ҫырмалла-ши е уйрӑм, е дефиспа" тесе тӗнкене кӑлартпӑр хамӑрӑнне. Курӑсӑр ырӑ ҫыннӑмӑрсем, ав еплерех сӑнарланать ҫавнашкал "проблема" вырӑс чӗлхинче!
Лингвистикӑра ГИПЕРКОРРЕКЦИ текен термин пур. Ытлашши ӑслӑ пулма хӑтланса шутсӑр тӗрӗс ҫырма е калама тӑрӑшнине ҫапла палӑртаҫҫӗ.
Малалла...
Акӑлчан чӗлхинче орфографие "спеллинг" теҫҫӗ. Сисетӗр пуль, мӗн тери тарӑн пӗлтерӗшлӗ сӑмах! Ӑнлавӑн чӑн-чӑн тӗшши тӳрех куҫ умне сиксе тухать. Атту эпир вӗреннӗ чӑн-чӑн орфографие грамматика нормисемпе, лесикологипе лексикографи ыйтӑвӗсемпе тата ытти япаласемпе пӑтраштарма! Кунта вара еплерех яр уҫӑ: СПЕЛЛИНГ!
Чӑваш Ҫырулӑхӗн халь вӑйра тӑракан йӗркевӗсен орфографи пайӗнче хайхи "спеллингпа" ҫыхӑнман япаласем пайтах.
Вӗрентӳ ӗҫӗнче "орфографи задачисем" ӑнлав чӑнах та пур. http://prezentacii.com/po_russkomu_ ... icheskih-zadach.html
Математикӑра, физикӑра ҫеҫ мар иккен...
Задача 1 Чӑваш чӗлхинче тӑк/тӗк татӑк пур. Мӗнле ҫырмалла-ши ӑна: пӗрле, уйрӑм е дефиспа?
Шутласа кӑтартни Чӑн малтанах кунта "татӑк" тенине палӑртар. Татӑк, эппин сӑмах. Пайӑр (уйрӑм) Сӑмаха пӗрле е дефиспа ҫырни тӗлӗнмелле пек. Ҫапах та ку тӗлӗшпе йӗркевсенче нимӗн те каламан та, кунашкал шухӑшларӑш тупсӑма тупма пулӑшаймасть.
(Аллине ялав тытнă çын)
Чăваш Çырулăхĕн халь вăйра тăракан йĕркевĕсене тата йăла-йĕркине И.А.Андреев пуçарăвĕпе ăсталанă тата пурнăçа кĕртнĕ теме пулать. Ялав ун аллинче пулнă.
Тÿрех каламалла, Иван Андреевич хăй "çĕнĕ" текен правилăсене пропагандăлас тата агитацилес ĕçе тÿреммĕн питех хутшăнман. "Общественнăçпа калаçас" (Public Relation, пиар) текен ĕçсене тĕпрен илсен Ю.М.Виноградов туса пынă ун чухнех. Сăмахран, Элли Илле йышши тĕрлĕрен вĕтĕр-шакăрсем лартнă çивчĕ ыйтусем çине хуравлама хăтланкаланă.
Чăваш сăмахĕсене таткаласа пĕтерес кăмăллă çынсем апла маррисене "вырăс хыççăн сикетĕр" тесе айăплама пăхаççĕ. Ю.Н.Исаев В.В.Туркай патне янă Уççырура та пур çавнашкалтарах калани.
Эппин, ку айăплав мана та, Акапасара, пырса тивет. Апла-тăк мĕн калама пулать-ха ку тĕлĕшпе?
Лешхайхисен шучĕпе вырăс чĕлхинче тĕрлĕрен ăнлавсене пĕр сăмахпа палăртса çырас туртăм пур имĕш. Чăваш чĕлхишĕн вара çак туртăм пачах та ют иккен. Калас пулать, ку япала нихăш енчен пăхсан та тĕрĕс мар.
Çĕршыв сăмах пирки хăçантанпа ĕнтĕ ак çапла шавлаççĕ: курăсăн, çĕрĕм-шывăм тени пур тĕнчере! Эппин, асăннă сăмаха, çĕршыва, , çавна кура, уйрăм çырмалла имĕш.
Тавайăр темиçе çеккунтлăха çапла каланине чăна хурар. Вара пирĕн ума акă мĕн сиксе тухать. Ачсемĕр, тĕнчере çĕрĕм-шывăм çеç мар, çĕршывăм та пур-иç!!! Юлашки тĕслĕхе те классиксенчен илнĕ пайтах самантсемпе çирĕплетме пулать.
Шет лешхайхисем ĕнтĕ çав çĕрĕм-шывăм формăна çĕршыв сăмахăн туртăм категорийĕн пĕрремĕш сăпатĕнчи пĕрреллĕ хисепри ĕмĕлки тесе шутлаççĕ?
(Çак тĕлтен илнĕ карччынккана.)
Чăваш çырулăхĕн вăйра тăракан йĕркевĕсем пур. Кунта эпир çав йĕркевсенчи "орфографи" пайĕнчи 75-мĕш параграф пирки тепĕр хут сăмах хускатасшăн. Пĕлекен пĕлет: çав параграф çыракана хутлă сăмахсемпе усă курма çав тери пысăк ирĕклĕх парать. http://chuvash.org/blogs/comments/2212.html
Яланах уйрăм çыртарасшăн тăрашакансем пурăна-киле çакна ăнланса илме пуçларĕç: 75-мĕш параграфăн шутсăр пысăк хăватне халăхран пытарса пурăнма йывăрланнăçем йывăрланса пырать.
Поэт ансат, кил-тĕрĕшре усă куракан (чĕлхеçĕсем хытарса нормăланипе мар) чĕлхепе пуплет.
Юрий Артемьев, «Хыпар»
2015 ç. июлĕн 17-мĕшĕ (// 140–141).
2014 çулхи октябрь уйăхĕн 30-мĕшĕнче, ырă çынсем пулăшнипе, çаврака сĕтел пухăвне хутшăнтăм. Пухура чăваш чĕлхин орфографи çинчен калаçу пычĕ. Пухура Чăваш патшалăх гуманитари ăслăлăхĕсен институчĕн директорĕ Ю.Н. Исаев та сăмах илсе калаçрĕ. Вăл 25 мин. тăршшĕ ăнлантарчĕ: 1992–1994 çулхи орфографи правилисене шкулта 20 çул вĕрентеççĕ, çав ачасем халь ӳссе çитĕннĕ те «çĕнĕ» орфографи правилисемпе çыраççĕ.
«Ю. Виноградов шухӑшӗ хыҫҫӑн кайсан аташса «чӑтлӑха» кӗме те пулать».
Г. Федотов («Хыпар», 78–70№. 2015, ҫу, 6. «Тӗрӗс ҫулпа пыратӑр!»)
А может не следует строить иллюзии о том, что по задумке Ю. Виноградова заблудились и забралась в дебри? Задумка эта вполне удалась: уже, после «узаконения» Орфографии-Химеры, ещё дальше забрались в дебри. В эти дебри чувашскую орфографию завели маститые филологи и в результате перестали пользоваться буквами «Ъ» и «Ё».
Чĕрĕп тата çĕлен тĕлĕшпе ĕлĕкхи анекдот пур: иккĕшне пĕтĕçтерсен икĕ метр тăршшĕ йĕплĕ пралук пулать амитке. Чăваш орфографи комиссине йĕркеленĕ чухне каланă шухăшсем çак анекдота аса илтерчĕç. Компромисс, консенсус тупмалла имĕш.
Мĕнле ăнланмалла кăна? Хире-хирĕçлĕ шухăшсене еплерех пĕтĕçтерме пулать?
Консенсус тупас тесе, калăпăр, "çĕршыв" сăмаха епле çырассине кун сиктерсе улăштарса пымалла-и: мăшăрлă кунсенче (02, 04, 06, 08,.
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (01.05.2024 15:00) тӗтреллӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 752 - 754 мм, 9 - 11 градус ӑшӑ пулӗ, ҫил 4-6 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ енчен вӗрӗ.
Мӗн вӑл гиперкоррекци?
Тупайĕ-ши чăтлăхран тухма тĕрĕс çул?
+12.5 °C