Акӑлчан чӗлхинче орфографие "спеллинг" теҫҫӗ. Сисетӗр пуль, мӗн тери тарӑн пӗлтерӗшлӗ сӑмах! Ӑнлавӑн чӑн-чӑн тӗшши тӳрех куҫ умне сиксе тухать. Атту эпир вӗреннӗ чӑн-чӑн орфографие грамматика нормисемпе, лесикологипе лексикографи ыйтӑвӗсемпе тата ытти япаласемпе пӑтраштарма! Кунта вара еплерех яр уҫӑ: СПЕЛЛИНГ!
Чӑваш Ҫырулӑхӗн халь вӑйра тӑракан йӗркевӗсен орфографи пайӗнче хайхи "спеллингпа" ҫыхӑнман япаласем пайтах.
Малалла...
Вӗрентӳ ӗҫӗнче "орфографи задачисем" ӑнлав чӑнах та пур. http://prezentacii.com/po_russkomu_ ... icheskih-zadach.html
Математикӑра, физикӑра ҫеҫ мар иккен...
Задача 1 Чӑваш чӗлхинче тӑк/тӗк татӑк пур. Мӗнле ҫырмалла-ши ӑна: пӗрле, уйрӑм е дефиспа?
Шутласа кӑтартни Чӑн малтанах кунта "татӑк" тенине палӑртар. Татӑк, эппин сӑмах. Пайӑр (уйрӑм) Сӑмаха пӗрле е дефиспа ҫырни тӗлӗнмелле пек. Ҫапах та ку тӗлӗшпе йӗркевсенче нимӗн те каламан та, кунашкал шухӑшларӑш тупсӑма тупма пулӑшаймасть.
(Аллине ялав тытнă çын)
Чăваш Çырулăхĕн халь вăйра тăракан йĕркевĕсене тата йăла-йĕркине И.А.Андреев пуçарăвĕпе ăсталанă тата пурнăçа кĕртнĕ теме пулать. Ялав ун аллинче пулнă.
Тÿрех каламалла, Иван Андреевич хăй "çĕнĕ" текен правилăсене пропагандăлас тата агитацилес ĕçе тÿреммĕн питех хутшăнман. "Общественнăçпа калаçас" (Public Relation, пиар) текен ĕçсене тĕпрен илсен Ю.М.Виноградов туса пынă ун чухнех. Сăмахран, Элли Илле йышши тĕрлĕрен вĕтĕр-шакăрсем лартнă çивчĕ ыйтусем çине хуравлама хăтланкаланă.
Чăваш сăмахĕсене таткаласа пĕтерес кăмăллă çынсем апла маррисене "вырăс хыççăн сикетĕр" тесе айăплама пăхаççĕ. Ю.Н.Исаев В.В.Туркай патне янă Уççырура та пур çавнашкалтарах калани.
Эппин, ку айăплав мана та, Акапасара, пырса тивет. Апла-тăк мĕн калама пулать-ха ку тĕлĕшпе?
Лешхайхисен шучĕпе вырăс чĕлхинче тĕрлĕрен ăнлавсене пĕр сăмахпа палăртса çырас туртăм пур имĕш. Чăваш чĕлхишĕн вара çак туртăм пачах та ют иккен. Калас пулать, ку япала нихăш енчен пăхсан та тĕрĕс мар.
Çĕршыв сăмах пирки хăçантанпа ĕнтĕ ак çапла шавлаççĕ: курăсăн, çĕрĕм-шывăм тени пур тĕнчере! Эппин, асăннă сăмаха, çĕршыва, , çавна кура, уйрăм çырмалла имĕш.
Тавайăр темиçе çеккунтлăха çапла каланине чăна хурар. Вара пирĕн ума акă мĕн сиксе тухать. Ачсемĕр, тĕнчере çĕрĕм-шывăм çеç мар, çĕршывăм та пур-иç!!! Юлашки тĕслĕхе те классиксенчен илнĕ пайтах самантсемпе çирĕплетме пулать.
Шет лешхайхисем ĕнтĕ çав çĕрĕм-шывăм формăна çĕршыв сăмахăн туртăм категорийĕн пĕрремĕш сăпатĕнчи пĕрреллĕ хисепри ĕмĕлки тесе шутлаççĕ?
(Çак тĕлтен илнĕ карччынккана.)
Чăваш çырулăхĕн вăйра тăракан йĕркевĕсем пур. Кунта эпир çав йĕркевсенчи "орфографи" пайĕнчи 75-мĕш параграф пирки тепĕр хут сăмах хускатасшăн. Пĕлекен пĕлет: çав параграф çыракана хутлă сăмахсемпе усă курма çав тери пысăк ирĕклĕх парать. http://chuvash.org/blogs/comments/2212.html
Яланах уйрăм çыртарасшăн тăрашакансем пурăна-киле çакна ăнланса илме пуçларĕç: 75-мĕш параграфăн шутсăр пысăк хăватне халăхран пытарса пурăнма йывăрланнăçем йывăрланса пырать.
АСЛАМАС КАЙĂКĔ
газель
Вăхăт килет — тарса хăтăлаймăн!
Вăхăт иртет — епле-ха пăлханмăн?
Килĕ те иртĕ — чăн та çапла-çке!
"Тыт, чар!" теме май çуккă никамăн.
Вăл итлемест, паллах, тиеке те —
Çак чăнлăхран пĕр шит те чакаймăн.
Вăкăр кÿлсе утать ирпе вăхăт,
Кăнтăрларан — вăшлатĕ куянăн.
Ĕçлĕ çынна нихçан та çитмест вăл,
"Вăхăт пайтах!" текен те нумайăн.
Хаклă пулинччĕ вăхăт — пуриншĕн", —
Тетпĕр вара, шута кайнă майăн.
Пĕчĕк самант та пултăр тĕллевлĕ —
Акă епле хĕв шухăшăм манăн.
Истори анналӗсенче "чӑваш" ята XVI ӗмӗр тӗлӗпе пӗрремӗш хут асӑнаҫҫӗ.
Маларах ку ята асӑнни ниҫта та ҫук.
Шутласа кайсан, ҫакӑ питӗ тӗлӗнмелле факт. Пирӗн таврари нихӑш халӑхӑн ячӗ те ҫавнашкал "пӗлменлӗхре" ҫухалмасть.
Ирӗксӗрех ҫапла шутлама тивет: чӑвашсене вӑл вӑхӑтра урӑх ятпа е урӑх ятсемпе чӗннӗ пулас.
Мӗнле ят е ятсем-ши вӗсем?
Атӑлҫи Пӑлхар карттине ак ҫак тӗлтен илтӗмӗр — http://kazan-sights.ru/history/790/
ÇЕÇПĔЛЕ
Мĕнле çеç вăрлăхран шăтса ÿсейнĕ-ши
Чăваш сăмахĕсен тулли паха тĕшши? —
Çакна чун-чĕрепе эс туйнă пуль, Мишши!
Çĕн Кун Аки хĕрсех пуçланнă пулнăран,
Тăван поэзире эс уçнă çĕн йăран! —
Умра сăнарланать хавассăр мар Ыран!
Апли апла та... Пурпĕр иртнĕ пĕлĕт пек
Çĕршывăмăрçăм урлă тĕрлĕрен инкек.
Поэт шăпи те, çавăнпах пулас, сивлек...
Анчах та эс, Мишши, çапах телейсĕр мар.
Хальхи ăрушăн эс — мала чĕнен Сăнар.
Ахаль çунман хĕрÿллĕ чĕрери кăвар!
Вут евĕр хавална туять паян кашни.
КОНСТАНТИН ИВАНОВ
Кĕçтук та мар вăл, Кĕçтенттин те мар,
Туссем, тăванĕсем çапла чĕннĕ пулин те.
Псевдонимпа та айкашман талантлă ар —
"Кайри хисеппелен" Пăртта тееймĕн ĕнтĕ.
Ахаль ят-хушамат, ахаль çеç çамрăк çын.
Ун халăхĕн шăпи вара пит кăткăс.
Пулни-пулмаллине йăлт Пÿлĕх çырнă-шим?
Ах, пурнăç, пурăнăç, туту-масу сан тăкăс...
Йĕри-тавралăхра хаваслăх пит сахал.
Элле авалтанпах çапла сăнарлă хамăр?
Ара, ахаль-им халь те пирĕн идеал
Террор сукмакĕпе утан Нарспи аппамăр...
Çилпи енче ĕçпуç хăçан пулса иртет?
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (25.04.2024 21:00) пӗлӗтлӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 754 - 756 мм, 14 - 16 градус ӑшӑ пулӗ, ҫил 2-4 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа кӑнтӑр-хӗвелтухӑҫ енчен вӗрӗ.
Орфографи задачисем: шутласа кăтартни (малалли)
+16.3 °C