«Тепӗр икӗ эрнерен «Птицы Чувашии» кӗнекен иккӗмӗш томӗ сутлӑха тухмалла. Паян издательствӑра сигнал экземпляра кӑтартрӗҫ. Кӗнекере ҫерҫи мар йышши 85 тӗс ҫинчен, шыв чӑхинчен пуҫласа улатакка таран, ҫырса кӑтаитнӑ. Авторӗсем — Исаков Г.Н., Глушенков О.В., Яковлев А.А., Яковлев В.А.», — ҫапла хыпарланӑ раштав уйӑхӗн 15-мӗшӗнче «Контактра» халӑх тетелӗнче авторсенчен пӗри, Геннадий Исаков. «Кӗҫех... Ҫӗнӗ ҫул тӗлне парне», — хакланӑ хыпара кӗнекене хатӗрленӗ тепӗр автор, Александр Яковлев орнитолог.

Аса илтерер, «Птицы Чувашии. Неворобьиные» (чӑв. Чӑваш Ен кайӑкӗсем. Ҫерҫимаррисем) ятлӑ кӗнекен пӗрремӗш томӗ кӑҫалхи ака уйӑхӗнче кун ҫути курнӑччӗ. Вӑл 1000 экземплярпа тухнӑччӗ.

Шупашкарти ҫулсем / Н.Плотников тунӑ сӑн

Ӗнер пирӗн республикӑра тинех юр ҫуса кайрӗ. Кӑнтӑрла ӳкме пуҫланӑччӗ те паянхи ир тӗлне ун хулӑнӑшӗ вунӑ сантиметр таран ҫитнӗ теме пулать. Пӗрремӗш пысӑк юр хулари коммуналлӑ хуҫалӑх ӗҫченӗсемшӗн йывӑрлӑх кӑларса тӑратать. Ҫутҫанталӑк пулӑмӗ уйрӑмах канмалли кунсене лексен юра тасатасси тивӗҫлӗ шайра иртмест.

Чӑваш халӑх сайчӗ Шупашкар хулинчи лару-тӑрӑва сӑнаса тухнӑ хыҫҫӑн ҫапларах хак пама пултарать — ҫул тасалӑхӗшӗн яваплисем тӗпрен илсен хатӗр пулнӑ. Тӗп ҫулсене юртан тасатсах тӑраҫҫӗ, хуларан тухаканнисем кӑна тап-тасах мар. Вӑрнар ҫулӗн айӑккине, сӑмахран, тасатни курӑнмарӗ. Шупашкарта вара тротуарсене та тракторпа хырса тухнӑ. Вырӑнӗ-вырӑнӗпе ҫеҫ юр ашса ҫӳреме тивет. Канмалли кунсем пулин те чылай тирепейҫӗсем (дворниксем) хӑйсене шанса панӑ лаптӑксене юртан тасатнӑ.

RP5 портал тӑрӑх юр эрнипех ҫӑвӗ. Ырансене каҫхинелле ҫил вӑйланӗ, кассӑн-кассӑн ҫил хӑвӑртлӑхӗ 13 м/ҫ ҫитме пултарӗ. Ҫанталӑк ытларах пӗлӗтлӗ пулӗ, юнкун кӑна кӑшт уяртса илӗ.

Ҫанталӑк сивӗтрӗ, пурте юр ҫуса лартасса кӗтеҫҫӗ ахӑртнех. Ара, хуласемпе районсенче чӑрӑшсене те капӑрлатма тытӑннӑ вӗт.

Анчах тӑхтӑр-ха. Хӗл пирӗн пата килме васкамасть. Синоптиксем эрне вӗҫне каллех ӑшӑтасса пӗлтереҫҫӗ. Раштавӑн 2-3-мӗшӗсенче сывлӑш температури 0-2 градус ӑшӑ пулӗ. Кунашкал ҫанталӑк раштавӑн 5-мӗшӗччен тӑма пултарӗ. Унтан ҫанталӑк 10 градус таран сивӗтессе шантараҫҫӗ.

Канмалли кунсенччен паянхи пек ҫанталӑк тӑрӗ: кӑнтӑрла – 1-6, каҫхине 4-9 градус сивӗ. Унтан республикӑра циклон хуҫаланӗ.

Раштав уйӑхӗнче мӗнлерех ҫанталӑк пулассине пӗлес килет-и? Синоптиксем каланӑ тӑрӑх, сывлӑш температури ытти ҫулсенчи вӑтам кӑтартуран иртмӗ: 10-15 градус сивӗ. Ҫӗнӗ ҫулта мӗнлерех ҫанталӑк пуласси тӗппипех паллӑ мар. Ҫапах ҫав кунсенче шартлама сивве кӗтмелле мар теҫҫӗ.

Паян республикӑра юр хулӑнӑшӗ вырӑнӑн-вырӑнӑн 5 сантиметра ҫитнӗ. Анчах савӑнма ан васкӑр: вӑл та ирӗлсе кайӗ. Сӑмах май, кӑҫал юр виҫҫӗмӗш хут ҫуса лартать, унтан ирӗлет.

Хальхинче вӑл ҫитес тунтикун ирӗлме пуҫлӗ. Канмалли кунсенче вара йӗпе юр ҫукалӗ. Сывлӑш температури 0 градус пулӗ. Ку нормӑран 4 градус ӑшӑрах.

Тунтикун каллех ҫумӑр ҫӑвӗ, ҫанталӑк 5 градус таран ӑшӑтӗ. Ытларикун та ҫумӑр ӳккелӗ. Икӗ талӑкра пӗр уйӑхри нормӑн ҫурри ҫума пултарӗ. Кӗҫнерникун каллех юр ҫуса савӑнтарӗ, эрнекун кӑштах шӑнтӗ. Ҫапах хӗл ларасса кӗтмелле мар. Чӳк уйӑхӗ вӗҫлениччен юр ҫуса лартмӗ. Хальлӗхе пӗлтернӗ тӑрӑх, уйӑх вӗҫӗнче каллех ӑшӑтать.

Ҫак самантра Чулхулара кӑштах юр ҫума тытӑннӑ. Унта Нума 1 циклон иртет. Чӑваш Ене те килӗ вӑл, анчах пирӗн патра юр мар, ҫумӑр ҫӑвӗ.

Синоптиксем асӑрхануллӑрах пулма сӗнеҫҫӗ. Паян ҫумӑр каҫ енне ҫума пуҫлӗ, ҫур ҫӗр иртсен ҫеҫ чарӑнӗ. Шупашкарта сывлӑш температури 7 градус ӑшӑ таран хӑпарӗ. Ҫанталӑк ӑшӑтнӑ май атмосфера пусӑмӗ улшӑнӗ. Пӗр талӑкра вӑл 10 пункт чакӗ: 738 миллилитр таран анӗ. Унтан каллех йӗркене кӗрӗ.

Ҫил вӑйланӗ. Паян ҫӗрле вӑл ҫеккунтра 19-24 метр хӑвӑртлӑхпа вӗрӗ. Ыран республикӑра Япрак ятлӑ антициклон хуҫаланӗ, ҫанталӑк лайӑхланӗ, ҫил лапланӗ. Термометр каҫ енне 0 градусран сахалрах кӑтартӗ.

Пӗлтӗр ку тапхӑрта юр ҫунӑччӗ, ирӗлменччӗ. Кӑҫал вара ҫанталӑк ӑшӑрах. Хӗл хӑҫан ларать? Синоптиксем мӗн калаҫҫӗ?

Чӳк уйӑхӗнчи пӗрремӗш эрне нормӑпа килӗшсе тӑнӑ. Вӑтамран 1 градус сивӗ пулнӑ. Хушӑран юр ҫуса хура ҫӗре шуратать, анчах вӑл кӑштахран ирӗлет. Эппин, хӗл вӑхӑчӗ ҫитмен-ха.

Раҫҫей Гидрометцентрӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫитес 10 кунра кӗркуннехи ҫанталӑк пулӗ. Чӳкӗн 8-17-мӗшӗсенче ытти ҫултинчен 3 градус ӑшӑрах пулӗ. Ҫанталӑк юпа уйӑхӗн вӗҫӗнчипе пӗр килӗ.

Чӳк уйӑхӗн 8-10-мӗшӗсенче антициклон килӗ. Ҫак кунсенче юр та, ҫумӑр та ҫумӗ ахӑртнех. Тен, хӗвел тухӗ. Сывлӑш температури 3 градус сивӗрен пуҫласа 2 градус ӑшӑ пулӗ.

Чӳкӗн 13-мӗшӗнчен ҫумӑр пуҫланать, вӑл 3-4 куна пырӗ. Сывлӑш температури 8 градус таран та ӑшӑтӗ. 17-мӗшӗнчен антициклон хуҫаланӗ, 0 градус таран сивӗтӗ. Ҫапах чӳк уйӑхӗ валли ку та ӑшӑ-ха. Синоптиксем хальлӗхе хӗл ларасси пирки каламаҫҫӗ.

Ҫанталӑкҫӑсем пӗлтернӗ тӑрӑх, паян каҫхине сывлӑш температури 3-4 градус таран анать, ҫӗрле вара 1 градус сивӗ пулать. Канмалли кунсенчен пуҫласа сывлӑш температури 1-4 градус сивӗ тӑрӗ.

Шӑматкун республикӑри хӑш-пӗр тӑрӑхра йӗпе юр ҫума пултарӗ. Вырсарникун кӑштах ашӑрах пулӗ, нимӗн те ҫумӗ.

Ҫитес эрнере Чӑваш Енре юр ҫӑвӗ. Хӑш-пӗр вырӑнта ҫумӑрпа хутӑш ҫӑвӗ, тепӗр вырӑнта вара юр выртӗ. Каҫхине термометр 0 градусран анӗ, кӑнтӑрла та питех ӑшӑ пулмӗ. Ахӑртнех, кунашкал ҫанталӑк юпа уйӑхӗн вӗҫӗччен тӑрӗ.

ИӖМ водительсене хӗллехи шина ҫине куҫма сӗнет.

Синоптиксем Чӑваш Енре ҫанталӑк япӑхланасси пирки пӗлтереҫҫӗ. Ку – Ксавьер атлантика циклонне пула. Вӑл Германире тустарнӑ ӗнтӗ: унта 7 ҫын вилнӗ, вун-вун ҫын суранланнӑ. Япӑх ҫанталӑк хыҫҫӑн метро ӗҫлемен, самолетсем вӗҫмен.

Атлантика циклонӗ Атӑлҫи тӑрӑхне ҫитнӗ. Паян ҫӗрле ҫавна май Чӑваш Енре ҫумӑр ҫунӑ. Паян ҫӗрле ҫанталӑк тата япӑхланасса пӗлтереҫҫӗ. Ҫумӑр вӑйлӑ ҫӑвӗ, 1 тӑваткал метр лаптӑк ҫине 10 литр таранах ҫумӑр ӳкӗ, ҫил ҫеккунтра 22 метр хӑвӑртлӑхпа вӗрӗ. Чи вӑйлӑ ҫил Тутарстанра пулӗ.

Ыран вара ҫанталӑк лайӑхланӗ. Шӑматкун 15 градус таран ӑшӑ пулӗ, ҫамӑр ҫумӗ.

Республикӑра ҫанталӑк самаях сивӗтет. Ҫавна май ЧР Транспорт министерстви машина водителӗсене асӑрхаттарасшӑн: ҫул ҫинче тимлӗрех пулмалла. Ҫул шуҫлак пулма пултарать, ҫавна май хӑвӑртлӑха пӑхӑнмалла. Кунсӑр пуҫне ведомство водительсене хӗллехи шина ҫине куҫасси пирки шухӑшлама сӗнет.

ЧР Гидрометцентрӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫанталӑк 2 градус таран сивӗтет, тӑпра вара 4 градус таран шӑнать. Кунашкал ҫанталӑк аван уйӑхӗн 27-мӗшӗччен тӑрӗ.

Хӑшӗ-пӗри каланӑ тӑрӑх, юпа уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче ҫанталӑк ӑшӑтӗ. Анчах хальлӗхе кун пирки калаҫма иртерех-ха. Юпа уйӑхӗ мӗнле ҫанталӑкран пуҫланасси пирки синоптиксем кӑшт каярах пӗлтерӗҫ.

Кӑҫалхи хӗлле мӗнле пулӗ? Хӑш-пӗр ӑсчах ҫирӗплетнӗ тӑрӑх, хӗл сивӗ килӗ. Унашкалли 100 ҫул пулман.

Ҫакна, тӗслӗхрен, Аслӑ Британири метеоролог Джеймс Мэдден ҫирӗплетет. Вӑл каланӑ тӑрӑх 2017-2018 ҫулсенчи хӗлле Ҫӗр чӑмӑрӗшӗн куҫӑм тапхӑрӗ пулать. Чӳк уйӑхӗнчех сивӗтӗ-мӗн, раштав пуҫламӑшӗнче шартлама сивӗ шатӑртатӗ. Сывлӑш температури 25-30 градус сивӗ пулӗ. Тепӗр тесен, ӑсчах ҫирӗплетнӗ тӑрӑх, унашкал температура хӗлӗпех пулӗ, хӑнӑхмах тивӗ.

Джеймс Мэдден хӗл вӑраха тӑсӑлнине калать. Европӑра, Азири хӑш-пӗр ҫӗршывра юр вӑйлӑ ҫӑвӗ.

Анчах Раҫҫей ӑсчахӗсем урӑхла калаҫаҫҫӗ. РФ Гидрометцентрӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, хӗл питех сивӗ килмӗ. Пуҫламӑшӗ чылай ҫултинчен уйрӑлса тӑмӗ. Нарӑс тата пуш уйӑхӗсенче вара нормӑран ӑшӑрах пулӗ.

Сӑмах май, кӑҫал пилеш ӑнса пулса. Ку вара хӗл сивӗ пулмассине пӗлтерекен паллӑ.