Чӑваш Енри чукун ҫулсем ҫинче авари нумайланнӑ. Ҫулталӑк пуҫланнӑранпа ҫавнашкал пӑтӑрмахсенче икӗ ҫын аманнӑ, тепӗр ҫын вилнӗ.

Чӑваш Енӗн Транспорт министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫал пулнӑ ҫав аварисемшӗн автомашинӑсен шоферӗсем айӑплӑ, вӗсем чукун ҫул урлӑ каҫнӑ чухне ҫул-йӗр правилисене пӑхӑнман. Ҫав вӑхӑтрах каласа хӑвармалла, иртнӗ ҫулхи ҫак тапхӑрта кун йышши пӗр аварие те шута илмен, суранланакан та, вилекен те пулман.

Чукун ҫул каҫҫисенче авари таврашӗ ан пултӑр тесе ҫирӗп мерӑсем йышӑннӑ: «Шупашкар — Канаш» каҫӑ патӗнче карта тытса ҫавӑрма палӑртнӑ. Унсӑр пуҫне «Шупашкар 1 – Шупашкар 2» перегонӑн иккӗмӗш ҫухрӑмӗнче транспортпа ҫӳрекенсем ҫул-йӗр правилисене епле пӑхӑннине тишкерме видеокамера вырнаҫтарӗҫ.

Росстат специалисчӗсем Раҫҫейри регионсенче бензин мӗн хак тӑнине тишкернӗ. «Правда ПФО» сайтра пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енре бензин чи хаклисенчен пӗри шутланать.

Кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗнче Чӑваш Енри заправкӑсенче вӑл 40 тенкӗ те 52 пус тӑнӑ. АИ-92 маркӑллӑ топливӑн пӗр литрӗ вара 37 тенкӗ те 69 пус пулнӑ. АИ-95 – 40,68 тенкӗ, АИ-98 вара 46,68 тенкӗ тӑнӑ.

Атӑлҫи федераци округне илес тӗк, ку хаксем чи пысӑккисем. Чи йӳнӗ бензин ӑҫта пулнине пӗлес килет-и? Пушкӑрт Республикинче. Унта пӗр литршӑн 38 тенкӗ те 38 пус тӳлеҫҫӗ.

Сӑмах май, ведомство специалисчӗсем Чӑваш Енре пӗр ҫынна апатланмашкӑн мӗн чухлӗ укҫа кирлине шутланӑ. Тӳре-шара шутланӑ тӑрӑх, виҫӗ хутчен апатланмашкӑн уйӑхра сахалтан та 3372,45 тенкӗ кирлӗ.

Чӑваш Енри ҫынсен пурнӑҫ тӑршшӗ вӑтамран 72 ҫулпа танлашнӑ. Ку – рекорд. Пӗлтӗртенпе ку кӑтарту 1,2 ҫул ӳснӗ. ЧР Сывлӑх сыхлав министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, ку ӳсӗм республикӑшӑн чи пысӑкки.

Ведомство хыпарланӑ тӑрӑх, Атӑлҫи федераци округӗнче Чӑваш Ен ку енӗпе пиллӗкмӗш вырӑн йышӑнать, Раҫҫейри регионсем хушшинче вара – 26-мӗш.

Республикӑри ҫынсен пурнӑҫӗ вӑрӑмланни ҫын вилеслӗхӗ чакнипе ҫыхӑннӑ. Ку вара медицина ӗҫченӗсем, тӳре-шара, йӗрке хуралҫисем, общество организацийӗсем тӑрӑшнипе пулнӑ-мӗн.

2025 ҫул тӗлне Чӑваш Енри ҫынсен пурнӑҫ тӑршшӗне 76 ҫула ҫитересшӗн.

Чӑваш Енӗн Ӗҫлев тата социаллӑ хӳтлӗх министерстви республикӑри ӗҫсӗрлӗх шайӗпе тунтикунсерен паллаштарсах тӑрать. Статистикӑна официаллӑ йӗркепе шута илнисем кӑна кӗреҫҫӗ.

Пуш уйӑхӗн 19-мӗшӗ тӗлне пирӗн республикӑра 4636 ӗҫсӗр ҫынна палӑртнӑ. Вӑйпиттисен пӗтӗмӗшле хисепӗнчен 0,73 проценчӗ ӗҫсӗр иккен. Тулли мар ӗҫ кунӗпе тӑрӑшакансем те пур — пурӗ 2480 ҫын.

Ӗҫсӗрррисен кӑтартӑвӗ пӗчӗк муниципалитсен шутӗнче ҫӗрпӳсем (0,26%), комсомольскисем (0,29%) тата вӑрмарсем (0,34%).

Вакансисен шучӗ вара 15 пинтен те иртет-мӗн. Ӳркенмесен тата ӗҫ тиркемесен урай ҫума, картиш пуҫтарма кайма май пур, ача пахчине няня, лавккасене сутуҫӑ тата ытти пулса вырнаҫма пулать. Пуш уйӑхӗн 13-мӗшӗнче, сӑмах май, Чӑваш патшалӑх филармонине артист кирлине те пӗлтернӗ. Ӗҫ укҫине 15 пинтен ытларах тӳлеме шантарнӑ.

Республикӑра 80 ҫултан иртнӗ ҫынсен шучӗ ҫулран-ҫул ӳсет. Кун пирки Пенси фончӗн Чӑваш Енри уйрӑмӗ пӗлтерет.

Пӗтӗмӗшле илсен, республикӑра тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ 370 пин пурӑнать. Вӗсенчен иккӗ виҫҫӗмӗш пайӗ – хӗрарӑмсем. Ҫакна та палӑртмалла: Чӑваш Енре 100 ҫул каҫнӑ 65 ҫын кун кунлать. Вӗсенчен 62-шӗ – хӗрарӑмсем.

100 ҫул тултарнӑ ҫынсенчен чылайӑшӗ Шупашкарта пурӑнать. Вӗсем 11-ӗн. Ку енӗпе Елчӗк районӗ ытти районтан малта. Унта 6 ҫын 100 ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ.

Республикӑри чи ватӑ ҫын ӑҫта пурӑнать-ха? Патӑрьел районӗнчи Чӑваш Ишекӗнче. Вӑл кӑҫал нарӑс уйӑхӗнче 104 ҫул тултарнӑ.

Сӑмах май, Раҫҫейре 7 пин ытла ҫын 100 ҫултан иртнӗ.

Чӑваш Енре ҫулталӑк пуҫланнӑранпа, иртнӗ ҫулхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, ҫын вӗлернӗ тӗслӗх 70 процента яхӑн ӳснӗ. Кунашкал преступлени пӗлтӗрхи ку тапхӑрта 13 пулнӑ, кӑҫал вара — 22. Ҫакӑн пирки паян, пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев ирттернӗ канашлура шалти ӗҫсен министрӗн ҫумӗ Леонид Вакс пӗлтернӗ.

Кӑҫал пурнӑҫран уйӑрнӑ 22 ҫынран 17-шӗ – арҫын, 5-шӗ — хӗрарӑм. 16 преступлени йӑлара пулнӑ. Паянхи кун тӗлне тискер ӗҫ тунисене пурне те тытса чарнӑ. Асӑнса хӑвармалла, 15 преступление эрех ӗҫнӗ вӑхӑтра е ун хыҫҫӑнах тунӑ.

Тепӗр самант. Чӑваш Енре кун йышши преступленисем ытларах чухне уяв кунӗсенче пулаҫҫӗ. Акӑ, сӑмахран, пуш уйӑхӗн 8-11-мӗшӗсенче виҫӗ ҫынна вӗлернӗ, тепӗр виҫӗ ҫыннӑн сывлӑхне самай хавшатнӑ. Ултӑ тӗслӗхӗнче те тискер ӗҫе тӑвакансем ӳсӗр пулнӑ.

Чӑвашстат кам мӗн чухлӗ ӗҫлесе илнине шутланӑ. Официаллӑ даннӑйсене ӗненес тӗк, хысна организацийӗсенче вӑй хуракансен шалӑвӗ 10 процент ӳснӗ.

Ӑслӑлӑх ӗҫченӗсем ыттисенчен ытларах ӗҫлесе илеҫҫӗ – вӑтамран 49,8 пин тенкӗ. Аслӑ шкулсенче вӗрентекенсем вӑтамран 48,7 пин тенкӗ илеҫҫӗ. Тухтӑрсен шалӑвӗ те ҫавӑн чухлех. Ытти категорири ӗҫченсем 25 пин тенкӗрен сахалрах ӗҫлесе илеҫҫӗ.

Сӑмах май, иртнӗ ҫул вӑтам ӗҫ укҫи 7,2 процент ӳснӗ, ку кӑтарту 24 пин те 531 тенкӗ те 3 пуспа танлашнӑ. Палӑртмалла: 2017 ҫулта ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев пресс-конференцире вӑтам ӗҫ укҫи кашни ҫулах ӳссе пырассине каланӑччӗ.

Регионсенче урӑ пурнӑҫ йӗркине мӗнле пӑхӑнаҫҫӗ? «Вести» пӗлтернӗ тӑрӑх, ку тӗлӗшпе наци танлаштарӑмне хатӗрленӗ. Чӑваш Ен унта ҫӳлерех йӗркене хӑпарнӑ - 24-мӗш вырӑн йышӑннӑ. Ҫакӑ 2016 ҫултанпа Чӑваш Енри лару-тӑру лайӑх еннелле улшӑннине пӗлтерет.

Кунашкал танлаштарӑма регионсенче эрех-сӑра мӗн чухлӗ ӗҫнине тишкерес тӗллевпе хатӗрлеҫҫӗ.

Чечня Республикинче, Ингушетире, Дагестанра эрех сахал ӗҫеҫҫӗ иккен. Бурят Республикинче, Ямал-Ненецк автономи округӗнче тата Магадан облаҫӗнче «хаяррипе» ытларах туслӑ.

Чӑваш Енри арҫынсем ӗҫлесе илнӗ укҫана мӗнле тӑкаклаҫҫӗ? Ҫакна пӗлес тесен Чӑвашстат тӗпчевне тишкермелле. Тӑван ҫӗршыв хӳтӗлевҫин кунӗ умӗн ведомство арҫынсен кӗсйине «кӗрсе» пӑхнӑ.

Чӑваш Енри арҫынсем укҫан пысӑк пайне, шалӑвӑн 28 процентне, апат-ҫимӗҫ туянса пӗтереҫҫӗ. Иккӗмӗш вырӑнта – машина, кил-ҫурта хӑт кӳме тата юсама япала туянасси (11-13 процент). Чӑваш Ен арҫынӗсем пульницӑна ытлах ҫӳремеҫҫӗ, ҫавна май ку тӗлӗшпе укҫа та сахал тӑкаклаҫҫӗ – ӗҫ укҫин 3 процентне кӑна пӗтереҫҫӗ. Ҫавӑн пекех вӗсем хӑйсене пӑхма кӑмӑлламаҫҫӗ.

Чӑвашри арҫынсем ӑҫта канма юратнине те пӗлнӗ экспертсем. Вӗсем бильядла тата боулингла выляма юратаҫҫӗ.

Ведомство специалисчӗсем арҫынсем ӑҫта ытларах ӗҫлесе илнине те тӗпчесе пӗлнӗ. Чукотка автономи округӗнче вӑй хуракансем пуянрах иккен: вӗсен «таса» ӗҫ укҫи вӑтамран 61 пин тенкӗпе танлашать. Мускавра тата Магаданра ӗҫлекенсем 53 тата 50,3 пин тенкӗ илеҫҫӗ.

Чӑваш Енре демографи лару-тӑрӑвӗ лайӑхланнине палӑртнӑ. Пурнӑҫ тӑршшӗ те вӑрӑмланнӑ, халӑх йышӗ те нумайланнӑ. Ҫынсен йышӗ мигрантсене пула кӑна мар, ача нумай ҫуралнипе те ӳснӗ.

Чӑвашстат малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне Шупашкарта пурӑнакан ҫынсен хисепӗ 502 255-пе танлашнӑ. Пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, ку 2203 ҫын нумайрах.

Ҫитес ҫулсенче те демографи лару-тӑрӑвӗ лайӑх пуласса шанаҫҫӗ. Сӑмах май, пӗлтӗр 6 275 ача ҫуралнӑ. Вӗсенчен 2 462-шӗ ҫемьере пӗрремӗш пепке пулнӑ. 2 804-шӗ — иккӗмӗш ача, 801-шӗ — виҫҫӗмӗш тӗпренчӗк, 208-шӗ тӑваттӑмӗш тата ун хыҫҫӑнхи ача пулнӑ.