Ҫамрӑк ученӑйсене хӑш регионта аванраххине палӑртнӑ. Ҫапла пӗтӗмлетиччен хӑш регионта ҫамрӑк ӑсчахсем ытлараххине, вӗсем влали грантсемпе конкурссем йӗркеленине, ҫурт-йӗр программисем ӗҫленине шута илнӗ.
Рейтинг ҫапарах йӗркеленнӗ: пӗрремӗш вырӑнта — Кузбасс, иккӗмӗшӗнче — Новгород облаҫӗ, виҫҫӗмӗшӗнче — Калуга облаҫӗпе Пушкӑртстан, тӑваттӑмӗшӗнче — Оренбургпа Тӗмен облаҫӗсем, пиллӗкмӗшӗнче — Брянск облаҫӗ, улттӑмӗшӗнче —Севастополь, ҫиччӗмӗшӗнче — Омск облаҫӗ, саккӑрмӗшӗнче — Ханты-Манси автономи округӗ, тӑххӑрмӗшӗнче — Карели тата Пенза облаҫӗ. Чӑваш Республики вуннӑмӗш йӗркере.
Мари Элти «Тинӗс куҫӗ» ятлӑ кӳлӗпе текех киленеймпӗр-ши? Унта шыв халӗ те тулман. Аса илтерер: пӗлтӗр нарӑс уйӑхӗнче унти шыв тӑрук таҫта кайса кӗнӗ. Шыв шайӗ 18 метр чакнӑ. Хӗл варринче тӑрук унти пӑр аялалла йӑтӑнса аннӑ. Аялта нимӗн те ҫук иккен – шыв ҫухалнӑ.
«ДП Йошкар-Ола» портал пичетленӗ сӑнӳкерчӗксене пӑхсан кӳлӗре шыв питӗ сахалли курӑнать.Ӑсчахсен шухӑшӗпе, ҫакӑ ҫӑлкуҫсем сахалланнипе ҫыхӑннӑ.
Чӑваш Енре маттур ҫамрӑк учёнӑйсене палӑртнӑ. Республика шайӗнчи конкурса 11-мӗш хутчен ирттернӗ.
«Чӑваш Республикинчи естествӑлла наукӑсем енӗпе чи лайӑх ҫамрӑк ӑсчах» ята И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн органика тата фармаци химийӗн кафедрин доценчӗ Михаил Иевлев тивӗҫнӗ, техника наукисен енӗпе — Чӑваш патшалӑх аграри университечӗн транспортпа технологи машинисен тата комплексӗсен кафедрин доценчӗ Алексей Алатырев, социогуманитари енӗпе — Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн археологи енӗпе ӗҫлекен аслӑ ӑслӑлӑх ӗҫченӗ Николай Мясников, истори наукисен енӗпе — И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн факультетсем хушшинчи 1С никӗс лабораторийӗн заведующийӗ — Алексей Минеев. Чи лайӑх тӗпчевҫӗ-учёнӑй ята Шупашкарти коопераци институчӗн экономика тата информаци технологийӗсен кафедрин доцентне Андрей Никитина панӑ.
Кӑрлач уйӑхӗн 17-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче «Наследие М.И. Скворцова в контексте современности» (чӑв. М.И. Скворцов эткерлӗхӗ хальхи саманара) ятпа ҫавра сӗтел ирттернӗ. Ӑна паллӑ лексикограф ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Мероприятие Вӗрентӳ институтӗнче ӗҫлекенсем тата ытти хӑна пырса ҫитнӗ, ҫав шутра «Раҫҫей радиовӗ. Чӑваш Ен» радиора шеф-редакторта тӑрӑшакан Ольга Туркай та пулнӑ. Ҫавра сӗтеле Михаил Скворцовӑн мӑшӑрне А.В. Скворцовӑна та йыхравланӑ.
Ӗнер, юпа уйӑхӗн 31-мӗшӗнче, паллӑ этнопедагог, академик, педагогика наукисен докторӗ, профессор Геннадий Волков (1927 - 2010) ҫуралнӑранпа 95 ҫул ҫитрӗ.
Геннадий Никандрович ӗҫӗсем калама ҫук витӗмлӗ. Ун пирки учительсен учителӗ тесе те, хамӑр ҫӗршыври этнопедагогикӑн патриархӗ тесе те калаҫҫӗ.
Геннадий Волков — Елчӗк чӑвашӗ, унти Аслӑ Елчӗкре ҫуралнӑ. Чӑваш патшалӑх пединститутӗнчи (халӗ — университет) физикӑпа математика факультетӗнче вӗреннӗ, пӗлӗвне унтан Хусанти аспирантурӑра туптанӑ.
Самарпа Ӗпхӳри учёнӑйсем Етӗрне районӗнчи Мӑн Явӑшра пулнӑ. «Чӑваш Ен» телерадиокомпани пӗлтернӗ тӑрӑх, унти ученӑйсем пирӗн республикӑра виҫҫӗмӗш ҫул ӗнтӗ экспедици ирттереҫҫӗ.
«Вӑл е ку халӑха пӗрлештерсе тӑракан вӑй — тӗн е йӑла-йӗрке. Чӑвашсем православие йышӑнни темиҫе ӗмӗр, ҫавах та ӑна пӑхӑнакасем те, тӗне кӗменнисем те аслашшӗ-асламӑшӗн йӑлисене манмаҫҫӗ», — тесе палӑртса хӑварнӑ Александр Осиповпа Виктор Степанов хатӗрленӗ телесюжетра.
Екатерина Ягафовапа Игорь Петров ӑсчахсем Вӑрмар районӗнчи Мӑнҫырмара икӗ хут пулнӑ. Паллӑ тӗпчевҫӗсем Раҫҫейӗн тӗрлӗ регионӗнчи чӑвашсем мӗнлерех аталанса пыни ҫинчен статьясем ҫыраҫҫӗ иккен. Ӗҫе туса пӗтерсен кӗнеке кӑларма ӗмӗтленеҫҫӗ.
Юпа уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче «Проблемы этнографии и этнологии чувашского народа (середина XIX – конец XX в.)» (чӑв. Чӑваш халӑхӗн этнографийӗпе этнологийӗн ыйтӑвӗсем (XIX ӗмӗрӗн ҫурри — XX ӗмӗр вӗҫӗ) ятпа ҫавра сӗтел иртнӗ. Ӑна Пётр Фокин этнограф ҫуралнӑранпа 75 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Мероприятие институтӑн истори, филологи тата искусствоведени енӗпе ӗҫлекен специалисчӗсем хутшӑннӑ.
Ларӑва институтӑн директорӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Геннадий Николаев (вӑл — истори наукисен кандидачӗ) уҫнӑ.
Пётр Фокин (1947–2007) – истори наукисен кандидачӗ, Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ. Мускаври патшалӑх университетӗнче историпе филологи факультетӗнче вӗреннӗ. Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхсен институтӗнче ӗҫленӗ. 90 ытла ӑслӑлӑх ӗҫӗн (монографисен, сборниксемпе статьясен) авторӗ.
Англири Манчестер университетӗнчи ӑсчахсем ҫапла пӗтӗмлетӳ тунӑ: пылӑн ҫӗнӗ клеткӑсене хӑвӑрт ҫуратакан тата микробсемпе кӗрешекен пахалӑх пур, ҫавна май унпа сурансене хӑвӑртрах тӳрлетес тесен усӑ курма пулать. Кун пирки MDPI медицина кӑларӑмӗнче хыпарланӑ.
«Ридус» палӑртнӑ тӑрӑх, экспертсем 85 ҫул хушшинче пичетленнӗ 250 ӑслӑлӑх статйине пӗтӗмлетсе тишкернӗ те пылпа пӗрле усӑ курнӑ чухне вӑйлӑ бактерисем антибиотиксене лайӑхрах парӑннине асӑрханӑ.
Унсӑр пуҫне тӗпчевсем кӑтартнӑ тӑрӑх пыл микробсемпе лайӑх кӗрешет, ӑсчахсем вӑл кӑмпапа вируссене пӗтерме е вӗсем сарӑлассине вӑрахлатма пултарнине асӑрханӑ.
Ҫав хушӑрах сурансене хӑвӑртрах тӳрленме усӑ куракан ҫыхӑсемпе усӑ курнӑ чухне ҫак ҫимӗҫӗн тухӑҫлӑхӗ чакать — вӗсем пылри усӑллӑ япаласене сурана лекме чӑрмантараҫҫӗ.
Тӗпчев ӗҫӗн ертсе пыракан авторӗ Джоэл Юпанки Миелес каласа панӑ тӑрӑх, пыл пӗрлешӗвӗсенче антимикроблӑ тата ҫӗнӗ клеткӑсене хӑвӑрт ҫуратакан агентсем пур, вӗсемпе ӳте сыпӑнтарма е антибиотиксене йышӑнман чухне усӑ курма пулать. Ҫав хушӑрах, вӑл палӑртнӑ тӑрӑх, вӗсен ӗҫне тишкерсе тата пылри ҫав агентсен ӗҫне лайӑхрах ӑнланас тӗлӗшпе тӗпчевсене малалла тӑсмалла, калӑпӑр, ахаль майпа тата хӑрушлӑх кӑлармасӑр сурана илсе ҫитермелли меслетсене тупмалла.
Раҫҫей Ӑслӑлӑх Академийӗн пуҫлӑхӗ Александр Сергеев нумай пулмасть ҫапларах шухӑш каланӑ:
— Эпӗ чылай ҫынпа тавлашнӑ чухне ҫапла калатӑп: сирӗн шухӑшпа, мӗн, Горбатый кӗпер ҫине каскӑсемпе шаккама кайсан, е Ленин проспектне хупласа хурсан эпир хамӑр шухӑшсене влаҫрисем патне витӗмлӗрех ҫитерӗпӗр-и?
Александр Сергеев ӑсчахсене хӑйӗн шухӑшӗсене активлӑ пӗлтерме сӗннӗ, анчах ҫав вӑхӑтрах влаҫа критиклеме, ун тӗлӗшпе усал сӑмахсемпе калама юрамасть тесе каланӑ.
Академире, паллах, ухмах ҫынсем лармаҫҫӗ. Унта лекес тесен ӑслӑлӑх гранитне самай кӑтӑртаттармалла, кӑшламалла. Ҫавах те пур ӑсчах та пурнӑҫ масине пӗлсе ҫитнӗ теме май ҫук. Унсӑр пуҫне кашни ҫын — уйрӑм тӗнче. Кашнин хӑйӗн характерӗ. Вӗсен хушшинче ӑслӑ-тӑнлӑ ҫынсем сахал мар пулсан та кут ҫулама юратакансем те сахал мар. Карьера пусмипе хӑпарма хапӑллакансем те пур, ҫук мар. Ҫавна май вӗсен ӑсӗ пирки пирӗн иккӗленӳ ҫук.
Ҫапах та, кӗпер ҫинче каскӑсемпе шаккинин чӑн та усси ҫук-ши?
НАСА-н ҫӗнӗ эксперименчӗ кӑтартнӑ тӑрӑх, авалхи пурнӑҫ паллисене тупса палӑртас тесен Марс ҫинчи роверсен тӑпра тӗслӗхӗсене ҫӗр ҫийӗнчен икӗ метртан е ытларах тарӑнӑшран илме тивӗ.
Тӗпчев кӑтартнӑ тӑрӑх, Марс сийӗнче вырнаҫнӑ ту тӑприпе реголитри аминокислотасем космос пайӑркисене пула малтан шутланинчен хӑвӑртрах арканаҫҫӗ. Хальхи роверсем вара тӑпра тӗслӗхӗсене илес тӗлӗшпе пилӗк сантиметр яхӑн тарӑнӑша ҫеҫ чавайраҫҫӗ. Ку тарӑнӑшсенче вара аминокислотасем тӗппипех арканса пӗтме 20 миллион ҫул хушши кӑна кирлӗ. Чавнӑ чухне перхлоратсемпе шыв хушнине пула аминокислотасен арканӑвӗ тата ытларах хӑвӑртланать.
20 миллион ҫулхи тапхӑр пысӑках мар вӑхӑт тапхӑрӗ шутланать, ӑсчахсем вара планета ҫинче пулма пултарнӑ пурнӑҫ йӗрӗсене планетӑн авалхи сийне тӗпчесе шырасшӑн. Ӑсчахсен шучӗпе миллиард ҫулсем каялла Марс пирӗн Ҫӗр чӑмӑрӗ евӗр пулнӑ.
+24.3 °C