Шупашкарти травматалоги, ортопеди тата эндопротезировани центрӗнче экзоскелета тӗрӗслеҫҫӗ. Вӑл кӳмере ларакан сусӑрсене ура ҫине тӑма пулӑшать.
Кунашкал аппарата Шупашкарсӑр пуҫне Раҫҫейри темиҫе хулара – Мускавра тата Екатеринбургра – тӗрӗслеҫҫӗ. Ӑна Сколковӑри ӑсчахсем шухӑшласа кӑларнӑ.
Экзоскелет медицина реабилтацийӗ тата социаллӑ адаптаци валли кирлӗ. Пациентсем сывлӑхне лайӑх енне улӑштарма май туса панӑшӑн питӗ савӑнаҫҫӗ. Малтан вӗсем бруссем ҫине тренировка ирттереҫҫӗ, унтан костыльпе утма хӑнӑхаҫҫӗ.
«Ҫамрӑксен хаҫачӗн» корреспонденчӗ Вера Эверкки хӑйне парикмахер профессинче тӗрӗслет. Кӑрлач уйӑхӗн 24-мӗшӗнче вӑл Виталий Станьял ӑсчаха ҫӳҫ касса янӑ, сухалне хитрелетнӗ.
Парикмахерта ӗҫлесен ҫӗршывра йывӑр лару-тӑру пулсан та тупӑш тума пулать. Вӑл кирек хӑҫан та ҫӑкӑр ҫимелӗх укҫа ӗҫлесе илме май парать. Ҫапла шухӑшлать Вера Эверкки. Вӑл халӗ тусӗсене, пӗлӗшӗсен ҫӳҫне илем кӗртме кӑмӑллать.
Вера хальлӗхе практика тухать, ҫавӑнпа ӑна модельсем (ҫӳҫ касма тата сӑрлама вӗренмешкӗн кирлӗ ҫынсем) питӗ кирлӗ. Парикмахера вӗренекен журналист Виталий Станьял ӑсчаха ҫӳҫне касса яма сӗннӗ. Виталий Петрович хирӗҫлемен, хаваспах парикмахерские кайнӑ. Прическа ӑна килӗшнӗ. Виталий Станьял чӑваш журналисчӗсем калемпа кӑна мар, кирек мӗнле инструментпа та, ҫав шутра – хачӑ, тура, ӗҫлеме пӗлнинче нихӑҫан та иккӗленменнине палӑртнӑ.
И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн журналистика уйрӑмӗн студенчӗ Никита Ульянова Раҫҫей шайӗнче асӑрханӑ. Каччӑ журналист материалӗсен тата интернет-проектсен «Молодёжь и наука» (чӑв. Ҫамрӑксем тата ӑслӑлӑх) Пӗтӗм тӗнчери VI конкурсӗнче «Видеоматериалы» (чӑв. Видеоматериалсем) номинацире палӑрнӑ. Ҫук-ха, палӑрнӑ кӑна та мар, иккӗмӗш вырӑна тухнӑ.
Ӗҫсене Раҫҫейри, Германири, Эстонири журналистсенчен тӑракан сумлӑ комисси хакланӑ. Вӗсем Никитӑн «Химия и пытливый ум» видеофильмне пысӑка хурса йышӑннӑ. Унта каччӑ ЧПУн химикӑпа фармацевтика факультечӗн ҫамрӑк ӑсчахӗсем, вӗсен талпӑнулӑхӗ ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Чӑваш Енри аслӑ шкулӑн студенчӗ сумлӑ конкурсра диплома тата кӗмӗл медале тивӗҫнӗ.
И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн тӑваттӑмӗш курс студентки Александра Прокопьева Пӗтӗм Раҫҫейри ҫамрӑксен культура эткерлӗхӗ, экологи тата пурнӑҫ хӑрушсӑрлӑхӗ енӗпе «ЮНЭКО» форумра палӑрнӑ. Историпе филологи факультетӗнче ӑс пухаканскер I степеньлӗ диплома тата «За лучшую научную студенческую работу» (чӑв. Студентсен чи лайӑх ӑслӑлӑх ӗҫӗ) медале тивӗҫнӗ.
Пӗтӗм ҫӗршыври ҫамрӑк ӑсчахсем пуҫтарӑннӑ пуҫтарӑннӑ форума пирӗн республика хӗрӗ хальхи вӑхӑтри диалект вӑрттӑнлӑхне тӗпченӗ ӗҫпе хутшӑннӑ. Ӑна вӑл Алина Ахвандеева доцент пулӑшнипе хатӗрленӗ. Хӗр хӑйӗн ӗҫне наци шкулӗсенче тӑван чӗлхене вӗрентнӗ чух та усӑ курма пултараҫҫӗ тесе шухӑшланӑ май унӑн ӗҫӗ усӑллӑ пуласса шанать.
Иртнӗ шӑматкун, чӳк уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Турцири паллӑ тюрколог, чӑваш чӗлхи тӗпчевҫи Талат Текин вилнӗ, вӑл 88-та пулнӑ. Ҫакӑн ҫинчен «Джумхуриет» (Республика) хаҫат пӗлтерет.
Талат Текин — чӗлхе тӗпчевҫи, филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ (1965), профессор. 1927 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Турцири Кепсе (тур. Gebze) хулинче ҫуралнӑ. 1951 ҫулта Ӑстампулти университетран вӗренсе тухса аслӑ пӗлӳ илнӗ. Нумай университетра студентсене пӗлӳ панӑ — Анкарари Хаджеттепе тата Билкент университечӗсенче, Блумингтонри тата Калифорни университечӗсенче. 1997 ҫултанпа Ӑстампулти Йетитепе университетӗнче ӗҫленӗ.
Талат Текин алтай чӗлхисен пӗрлӗхӗн теорине тӗпе тураканни пулнӑ, чӑвашсен аслашшӗсем пӑлхарсем пулнине ҫирӗплетсе каланӑ. Унӑн паллӑрах ӗҫӗсем: «Танай пӑлхарӗсем тата вӗсен чӗлхисем» (1987), «Атӑлҫи Пӑлхар палӑкӗсем тата атӑлҫи пӑлхарсен чӗлхи» (1988), «Хунсен чӗлхи» (1993), «Япун чӗлхи тата алтай чӗлхисем» (1993), «Тӗрӗк чӗлхисенчи малти вӑрӑм уҫӑ сасӑсем» (1995), «Тӗрӗк чӗлхисем» (Мехмет Елмезпа пӗрле, 1999; 2003), «Орхон ҫырӑвӗсем» (1988, 1995, 2006, 2008) тата ыттисем.
Токио университечӗпе «Рикэн» естествӑлла ӑслӑлӑхсен институчӗн ӑсчахӗсем шыв айӗнчи скважинӑсем тавра питӗ тарӑнра пурӑнакан бактерисене тӗпченӗ. Вӑл вырӑнсенсе шыв чулпа сӗтӗрӗннӗрен электричество пулать.
Тарӑнри организмсене кантӑкран ӑсталанӑ савӑта хурса тӗпчевҫӗсем бактерисем ҫине 0,3 вольт хӑватлӑ электричество янӑ. Сӑнакансем хайхи тӗпчекен чӗрӗ организмсем аммиак, кӑмрӑк йӳҫек газне тата шыв кӑларма пуҫланине курнӑ. 8 кун сӑнанӑ хыҫҫӑн бактерисен йышӗ 20% таран ӳснӗ. Ҫав хушӑрах вӗсем хӑйсене валли тӑранмалӑх сахӑр та кӑларнӑ.
Ӑсчахсем ҫапла май ҫак бактерисем энергие хими синтезӗнчен кӑна мар, пӗчӗк электричество разрядӗнчен те тупма пултарнине палӑртнӑ.
«Рикэн» институчӗн тӗпчев ушкӑнӗн ертӳҫи Рӳхей Накомура ҫапларах пӗтӗмлетнӗ: «Хӗвел ҫутти ҫук тата тӑранмалли хими элеменчӗсем ҫук вырӑнта та организмсем хӑйсене пурӑнма майсем тупайраҫҫӗ. Пирӗн тӗпчев ҫакна кӑтартрӗ те».
Калифорни ӑсчахӗсем пӗҫернӗ ҫӑмартана чӗрӗ тума пӗлеҫҫӗ. Ҫавӑншӑн вӗсене Шнобель премийӗпе чысланӑ.
Тӗрлӗ ӑслӑлӑхри ҫӗнӗлӗхсемшӗн паракан премие Гарвардра йӗркеленӗ. Хальхинче ун пек церемони 25-мӗш хут иртнӗ.
Шнобель премине тивӗҫекен ӑслӑлӑхри ҫӗнӗлӗхсене хӑшӗсем малтанласа кулса, кайран вӗсенче тӗшши пур евӗр йышӑнаҫҫӗ.
Джорджи университечӗн физикӗсем, акӑ, ҫурисене сӗтпе ӳстерекен чӗрчунсен «ҫӑмӑл ӗҫпе» тула кайма вӑтамран 21 ҫеккунт иртнине шутласа кӑларнӑ. Ҫак тӗпчев вӗсен шучӗпе питех те кирлӗ. Вӑл чӗрчунсен тула каяс енпе йывӑрлӑх сиксе тухсан ӑна диагностлама пулӑшмалла тесе шанаҫҫӗ.
Чилинчи биологсем чӑхсене... хӳреллӗ тунӑ. Ҫапла хӑтланса вӗсем ҫунатлӑ хӑш-пӗр динозаврсем хальхи кайӑксене ҫаврӑннине кӑтартас тенӗ.
Ҫӗнӗ Зеландинре вырнаҫнӑ Туапо вулканлӑхӗнчи вӗри шывӗнче ылтӑнпа кӗмӗл пӗрчисем чылай пулнине палӑртнӑ. Кӑна АПШ-па Ҫӗнӗ Зеландин ӑҫчахӗсем геотермаллӑ шӑтӑксенчи тӑпрана тӗпчесе пӗлнӗ. Ҫавӑн пекех шыври хаклӑ металсен концентрацине виҫнӗ.
Ӑсчахсем палӑртнӑ тӑрӑх ылтӑнпа кӗмӗл пӗрчисен шайӗ питӗ пысӑк пулнӑ — миллиардра ылтӑнӑн 20 пӗрчӗ тупӑннӑ, кӗмӗлӗн вара — 2000 пӗрчӗ. Хаклӑ металсене пуҫтарма пуҫлас пулсан ылттӑнне илсен кӑна ку ҫулталӑк хушшинче 2,7 миллион доллар тупӑш кӳме пултарать иккен.
Ӑсчахсем каланӑ тӑрӑх геотермаллӑ шывран ылтӑна кӑларасси ҫӑмӑл ӗҫ мар. Паянхи кун тӗлне хӑрушсӑрлӑха пӑхӑнакан унашкал технологисем те ҫук. Ҫавах та мелне тупайсан ку Ҫӗнӗ Зеландие пуйма пулӑшӗ. Ӑсчахсем вӗри шывпа ылттӑна пӗрӗхтерекен пурӗ 6 шӑтӑк тупса палӑртнӑ.
Икӗ теҫетке ҫул хушшинче «лазерлӑ» двигатель Альфа-Центавра патне ҫитерме пултарӗ. Кун пирки Санта Барбарӑри Калифорни университетӗнчи ӑсчахсем каланӑ пулать. Вӗсен шухӑшӗпе лазерлӑ излученийӗн хӑвачӗ питӗ вӑйлӑ.
Ӑсчахсем Deep-In хӑвӑртлатакан механизм ӑсталанӑ пулать, вӑл нумай-нумай питӗ пӗчӗк лезерсенчен тӑрать. Лазер пайӑркипе усӑ курса космос парӑсӗ ҫине витӗм кӳме пулать иккен. Ҫав витӗмпе вара хальхи космос карапӗсен хӑвӑртлӑхне самай — пин хут таран — ӳстерме пулать имӗш. 4,3 ҫутӑ ҫулталӑкне (выр. световой год) 20 ҫул хушшинче ҫитме май пур имӗш.
Ӑсчахсен шухӑшӗпе ку технологипе Марс патне вӗҫнӗ май усӑ курма пулать. Унашкал вӗҫев аппаратне кӳршӗлле планетӑна ҫитме 3 кун кӑна кирлӗ пулӗ теҫҫӗ. 10 тонна таран тиесен 30 кун кӑна кирлӗ пулӗ.
Ҫитменлӗхӗ те пур: система карапа хӑвӑртлатать кӑна, чармалли май пирки пуҫ ватаҫҫӗ кӑна имӗш.
Мускаври чӑваш общественноҫӗ Чӑваш Ене ӑсчахсене тавӑрассипе ҫине тӑрасшӑн иккен. Нумаях пулмасть йӗркеленӗ Мускаври чӑвашсен ҫамрӑксен пӗрлешӗвӗ ҫак енпе ҫине тӑма пуҫласшӑн.
Пӗрлешӗвӗн ертӳҫи Дмитрий Сорокин сӑмах Чӑваш Енрен хӑй вӑхӑтӗнче Мускава кайса унта пӗлӳ илнисем пирки пынине пӗлтернӗ. Ҫавсене Чӑваш Ене илӗртес тесен вӗсем валли грантсем пӑхса хӑвармалла. Ун валли, паллах, республикӑн влаҫӗсемпе Чӑваш Енӗн вӗренӳ учрежденийӗсем килӗштерсе ӗҫлени кирлӗ.
Ҫут ҫанталӑк ресурсӗсемпе пуян мар республикӑн пуянлӑхӗ — «пӗлӳ экономики» тесе шухӑшлать иккен маларах каланӑ пӗрлешӗвӗн ӑслӑлӑх енӗпе ӗҫлекен ертӳҫи Николай Белов.
+3.3 °C