Ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче РСФСР тата Чӑваш АССР артисчӗ Николай Григорьев 75 ҫул тултарасси пирки пӗлтернӗччӗ ӗнтӗ.
Ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче Николай Данилович хӑйӗн юбилейне К.В.Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче уявланӑ. Артиста сумлӑ юбилейпе саламлама ЧР культура министрӗ Вадим Ефимов пынӑ.
Министр Николай Григорьев наци театр ӳнерне пысӑк тӳпе хывнине, унӑн пултарулӑхӗ Чӑваш Енӗн мухтавӗ пулнине палӑртнӑ. Николай Данилович пурнӑҫӗнче тӗрлӗ сӑнара калӑпласа куракансен кӑмӑлне ҫавӑрнӑ. Вӑл халӗ, Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институтӗнче ӗҫлекенскер, профессионал кадрсене хатӗрлемешкӗн ҫӗнӗ мелсем шырать.
Сӑнсем (21)
И.Я.Я.ковлев ячӗллӗ ЧППУра «Поэт, писатель, гражданин..» электронлӑ кӗнекен хӑтлавӗ иртнӗ. Ӑна Чӑваш АССР халӑх поэчӗ, писатель, публицист, общество деятелӗ Семен Васильевич Элкер ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Электрон документаллӑ курава ЧР Патшалӑх истори архивӗн ӗҫченӗсем Ҫемен Элкерӗн фончӗн хучӗсене тӗпе хурса хатӗрленӗ. Вӗсем ӑна студентсене, университет преподавателӗсене, патшалӑх архивӗсен ӗҫченӗсене кӑтартнӑ.
Ҫемен Элкер пурнӑҫӗнче литература пултарулӑхӗ пысӑк вырӑн йышӑннӑ. Унӑн фондӗнче халӑх поэчӗн пурнӑҫӗпе ӗҫӗ-хӗлне ҫутатакан тӗрлӗ документ пур. Ҫакна кура Ҫемен Элкер чӑваш наци литератури аталанӑвне мӗн чухлӗ тӳпе хывнине хаклама пулать. Кӑсӑкла биографи, писателӗн пуян пултарулӑхӗ, обществӑпа политика пурнӑҫӗ… - пӗтӗмпех электрон кӗнекере пур.
Хӑтлавра истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧПУн историпе филологи факультечӗн деканӗ А.Скворцова, ЧР Культура министерствин архив секторӗн заведующийӗ А.Абдюшев, ЧР Патшалӑх истори архивӗн директорӗ Г.Ертмакова хутшӑннӑ.
Хӗрлӗ Чутайри «Человек и природа» (чӑв. Этем тата ҫутҫанталӑк) таврапӗлӳ музейӗнче районти таврапӗлӳҫсен пухӑвӗ иртрӗ.
Пухӑва районти культура пайӗн ертӳҫи Александр Самсонов, райадминистраци пуҫлӑхӗ Александр Башкиров, музей директорӗ Елена Чемалинова, районти таврапӗлӳҫӗсем, ветерансен канашӗн пайташӗсем, вӗрентекенсем хутшӑнчӗҫ. Малтанах пухӑннисем районти таврапӗлӳҫӗсен йышне улшӑнусем кӗртрӗҫ, таврапӗлӳҫӗсен канашне, унӑн ертӳҫи пулма ҫутӗҫ пайӗн ертӳҫине Алексей Порфирьева суйларӗҫ.
Елена Чемалинова районти музей историйӗпе кӗскен паллаштарчӗ: «2014 ҫулхи пуш уйӑхӗнче ӑна уҫнӑрӑнпа 35 ҫул ҫитрӗ, ҫак уява ҫу уйӑхӗн 16 -мӗшӗнче уявлама палӑртса хутӑмӑр. Музей йӗркелессипе вырӑнти учитель Валерьян Григорьевич Толстов-Атнарский чылай тӑрӑшнӑ, ӑна 1993 ҫулччен ертсе пынӑ. Музейра ӑна халалланӑ ятарлӑ кӗтес те пур. Хальхи вӑхӑтра кунта 4 пине яхӑн экспонат упранать, музей фончӗ ҫулленех хутшӑнать. Музейра ҫӗнӗрен те ҫӗнӗ куравсем йӗркелеҫҫӗ. Халӗ, сӑмахран, кунта тӗрлӗ материалсенчен ӑсталанӑ пуканесен «Кукол яркий хоровод» куравне йӗркеленӗ».
Ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче РСФСР тата Чӑваш АССР халӑх артисчӗ Николай Григорьев 75 ҫул тултарӗ. Николай Данилович Ҫӗрпӳ районӗнчи Ҫӗньял ялӗнче ҫуралнӑ, А.Луначарский ячӗллӗ татр ӳнерӗсен патшалӑх институтне, Мускаври ГИТИС ҫумӗнчи режиссер курсӗсене пӗтернӗ.
Николай Григорьева 1961–1963, 1966–2002 ҫулсенче К.Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче артист пулса ӗҫленӗ. 1963–1966 ҫулсенче Чӑваш телекуравӗнче режиссер ассистенчӗ пулнӑ. Чӑваш патшалӑх драма театрӗн директорӗнче 1969–1989 ҫулсенче ӗҫленӗ.
Николай Данилович хӑйӗн пултарулӑхӗпе халӑха 40 ҫул савӑнтарнӑ. Ҫак вӑхӑтра вӑл вырӑс тата ют ҫӗршыв классикӗсен, чӑваш авторӗсен пьесисенче тӗрлӗ роле вылянӑ: Ромео («Ромеопа Джульета», Орсино («Вуниккӗмӗш каҫ»), Никита тата Аким («Власть темы»), Иванов («Константин Иванов»), Сетниер тата Айтар («Айтар»)… Николай Григорьев Николай Терентьевӑн пьеси тӑрӑх хатӗрленӗ «Хумсем ҫырана ҫапӑнаҫҫӗ» спектакльте Володя Ульянов рольне калӑплани — пысӑк ӗҫӗсенчен пӗри. Уншӑн вӑл К.Станиславский ячӗллӗ РСФСР патшалӑх премине тивӗҫнӗ.
Николай Даниловичӑн ролӗсем тӗрлӗрен, пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑраҫҫӗ.
Андриян Николаев космонавт пурӑннӑ тӑк кӑҫал 85 ҫул тултарӗччӗ. Акан 12-мӗшӗнче Космонавтика кунне халалласа ҫӗршывра тӗрлӗ мероприяти иртрӗ. Виҫӗмкун, ака уйӑхӗн 21-мӗшӗнче, Ярославль хулинче ентешӗмӗре Андриян Николаева халалласа уяв пулнӑ.
Валентина Терешкова ячӗллӗ культурӑпа ҫутӗҫ центрӗнче — Раҫҫейри ҫамрӑк планетарисенчен пӗринче — Андриян Николав ячӗллӗ ҫӑлтӑра вырнаҫтарнӑ. Уява паллӑ мӑшӑрӑн хӗрӗ Елена Терешкова хутшӑннӑ. Чӑваш Енрен унта Шупашкар хула пуҫлӑхӗ Леонид Черкесов ҫитнӗ.
Ярославльти планетари умӗнчи космонавтсен аллейине пӗлтӗр йӗркеленӗ. Космоса пӗрремӗш хӗрарӑм вӗҫнӗренпе 40 ҫул ҫитнине халалласа пирвайхи ҫӑлтӑрсем вырнӑҫтарнӑ. Вӗсем — Валентина Терешкова, Валерий Быков, Алексей Леонов ячӗллисем. Акӑ халӑ Андриян Николаев ҫӑлтӑрӗ аллейӑна пуянлатнӑ.
Леонид Черкесов Чӑваш Енре Андриян Николаевран паллӑрах ҫын ҫуккине, ӑна кашни ҫемьере хисепленине каланӑ. Ярославльпе Шупашкара чылай япала ҫывӑхлатать. Шупашкарта та Ярославльти пекех планетари тӑвӗҫ. Унта Валентина Терешкова тата ытти космонавт валли те вырӑн пулӗ.
Ыран И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн историпе филологи факультетӗнче «Поэт, ҫыравҫӑ, гражданин…» 13 сехет те 30 минутра электронлӑ документаци куравӗ уҫӑлать. Ӑна республикӑн Патшалӑх истори архивӗн ӗҫченӗсем Ҫемен Элкер поэт ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитнине халалласа хатӗрленӗ.
Виртуаллӑ курав Элкерӗн фондӗнчи хутсем тӑрӑх хатӗрленӗскер теҫҫӗ. Виҫӗ пайран тӑракан курава тематикине тата хронологие кура уйӑрнӑ иккен. Унта, сӑмахран, вӑл хушмата улӑштарни, Ленин орденне твиӗҫни, РСФСР Верховнӑй Совечӗн виҫҫӗмӗш тата тӑваттӑмӗш созывӗнче депутат пулни таранах каласа кӑтартнӑ.
Ҫӗҫпӗл Мишши — чӑвашсен паллӑ поэчӗ. Вӑл 1899 ҫулта Канаш районӗнчи Касаккасси ялӗнче (халӗ вӑл Ҫӗҫпел ятлӑ) ҫуралнӑ. Паллӑ поэтӑмӑрӑн сӑввисене халӑх халӗ те юратса вулать. Республикара Ҫӗҫпӗл Мишшине халалласа чылай мероприяти ирттернӗ. Кӑҫал чӳк уйахӗн 16-мӗшӗнче Михаил Кузьмин ҫуралнӑранпа 115 ҫул ҫитет.
Ҫавна май Канаш районӗнчи Ҫӗҫпӗл ялӗнче «Ҫӗҫпӗл Мишши — чӑваш халӑхӗн чапӗпе мухтавӗ» кӗнеке куравӗ йӗркеленӗ. Унта — поэтӑн кун-ҫулӗпе паллаштаракан кӗнекесем. Кунтах «Пӗтӗмпех — Ҫеҫпӗл пирки» хаҫат-журнал статйисемпе паллашма пулать. Куравра «Хӗрӳллӗ поэт» сӑнӳкерчӗксен альбомӗ, «Ҫеҫпӗл ҫеҫкисем» сӑвӑсен альбомӗ пур. Вӗсем ҫулсерен пуянланаҫҫӗ. Кунта Ҫеҫпӗл шкулӗн вӗренекенӗсем ҫырнӑ сӑвӑсем те ҫук мар.
Ыран паллӑ прозаик, публицист, тӑлмач, чӑваш халӑх ҫыравҫи Хветӗр Уяр (Федор Ермилович Уяр) ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитет. Вӑл 1914 ҫулхи ака уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Самар облаҫӗнчи Схури-Матак ялӗнче ҫуралнӑ.
Хветӗр Уяр Самарти чӑваш шкулӗнче, Хабаровскри педагогика техникумӗнче, Благовещенскри тата Чаваш Республикинчи педагогика институчӗсенче вӗреннӗ. Унтан вӑл Инҫет Хӗвелтухӑҫӗнчи пуҫламӑш шкулта ачасене вӗрентнӗ. Каярахпа Чӑваш Республикинчи Красноармейски, Ҫӗрпӳ районӗсенчи шкулсенче вӑй хунӑ, Чӑваш радиокомитетӗнче литература ӗҫченӗ пулнӑ. Хветер Уяр ЧАССР Кӗнеке палатинче, «Капкӑн» журнал редакцинче те ӗҫленӗ.
Вӑл Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче пулнӑ, ӑна Тӑван ҫӗршыв вӑрҫин I степень орденӗпе, III степень Мухтав орденӗпе, медальсемпе чысланӑ. Федор Ермилович чӑваш литературине пӗчӗк жанрпа кӗнӗ (калавсем, очерксем, фельетонсем…). Пӗрремӗш хайлавӗ 1930 ҫулта пичетленнӗ.
Пӗлтерӗшлӗ кӗнекисенчен пӗри — «Таната» историллӗ романӗ. Ӑна Чӑваш Ен литературовечӗсем кӑна мар, Мускаврисем те, ют ҫӗршыврисем те пысӑк хак панӑ.
Хветӗр Уяр вырӑссен илемлӗ литературине чӑвашла куҫарнӑ.
Тӑвай районӗнчи Енӗш Нӑрваш ялӗнче историпе асӑну музейӗнче чӑвашсен паллӑ кӳлепеҫи Алексей Петрович Майраслов ҫурланӑранпа 75 ҫул ҫитнине халалласа курав уҫӑлнӑ.
Куравра — кӳлепеҫӗн 23 ӗҫӗ. Алексей Майрасловӑн пурнӑҫне музей архивӗнчи сӑнӳкерчӗксем, ытти материалсем уҫса параҫҫӗ. Курав пултаруллӑ кӳлепеҫӗн ӗҫтешӗсем, тус-юлташӗ, тӑванӗсем ҫитнӗ. Ҫавӑн пекех Алексей Майрасловӑн пултарулӑхне килӗштерекен ҫынсем айккинче юлман. Курава килнисен йышӗнче — ЧР Ӳнерҫӗсен союзӗн членӗ, кӳлепеҫӗ, ЧР культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Василий Кузьмин, Анна Брагина ӳнерҫӗ, Николай Федотов живописҫӑ, «СВ-Пресс» издательство ушкӑнӗн директорӗ Александр Вражкин, Ҫӗҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн режиссерӗ Станислав Васильев, «Аксар» студин директорӗ Алексей Иванов тата ыттисем те.
Енӗш Нӑрваш ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Виталий Петров ку мероприяти питӗ пӗлтерӗшлӗ пулнине палӑртнӑ. Музей заведующийӗ Владимир Петров Алексей Майрасловӑн пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗ ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Вӑл Чӑваш Енри паллӑ скульптура палӑкӗсем ҫинче тӗплӗн чарӑнса тӑнӑ.
Ака уйӑхӗн 11-мӗшӗнче Шӑмӑршӑри культура аталанӑвӗн центрӗнче ачасен «Антонина» халӑх ансамблӗ юбилейла концерт лартӗ. «Антонина» 20 ҫул тултарнӑ!
1994 ҫулта районти культура ҫуртӗнче ачасен «Антонина» хореографи ансамблӗ йӗркеленнӗ. Ушкӑн ертӳҫи паянхи кунччен те — Антонина Васильевна Нефедова. 1999 ҫулта халӑх пултарулӑхӗнчи йӑлана сыхлама, аталантарма тӑрӑшнӑшӑн хореографи ансамбльне халӑх ятне панӑ. Ушкӑн сумлӑ ҫак ятпа паянхи кунччен ҫӳрет.
«Антонина» халӑх ансамблӗ хӑйне евӗрлӗхпе уйрӑлса тӑрать. Ташшисем ӗлӗкхи пурнӑҫа сӑнлаҫҫӗ. Репертуарӗ пуян: вырӑс, украин, тутар, еврей, чикан халӑхӗсен ташшисем пур (Шӑмӑршӑ район сайчӗ чӑвашлисем пурри пирки пӗлтермест). Ачасем эстрада ташшисене та аван ташлаҫҫӗ.
«Антонина» республика, район шайӗсенче иртнӗ конкурссенче пӗрре май ҫӗнтернӗ.
+3.3 °C