Чӑваш халӑхӗн культурине ҫемьере тытса пырас, йӑли-йӗркине, ӑсталӑхне упраса хӑварас тата аталантарас тӗллевпе Чӑваш Республикин Вӗренӳ институчӗ «Несӗл эткерлӗхӗ» видеороликсен конкурсне ирттерет.
«Конкурса чӑваш эткерне упракан чи пултаруллӑ ҫемьесене кӗтетпӗр», — пӗлтернӗ йӗркелӳҫӗсем.
Конкурса хутшӑнас текенсен ҫак номинацисенчен пӗринпе видеоролик хатӗрлемелле: «Эпир – туслӑ кил-йыш» (роликсенче хальхи ҫемьен пурнӑҫне, йыш тӗп вырӑна мӗне хунине, иртнӗ тапхӑра мӗнле хакланине кӑтартмалла); «Эпир тӑван халӑхӑмӑрӑн йӑли-йӗркисене кил-йышра тытса пыратпӑр!» (роликсенче чӑваш наци традицийӗн, чӗлхин, культурин уйрӑмлӑхӗсене уҫса памалла); «Пирӗн тӑван кӗтес» (видеороликсенче тӑван ял, хула, республика, вӗсен паллӑ выранӗсем ҫинчен каламалла); «Ӗмӗр-ӗмӗр янра эс, тӑван чӗлхем!» (видеороликра сӑмах чӑваш чӗлхи ҫинчен, унӑн историйӗ, унпа хальхи вӑхӑтра уявсенче, литературӑра, ӳнерте, кашни кунхи хутшӑнура усӑ курни ҫинчен, пуплев культурине тытса пырасси ҫинчен пымалла).
Видеороликсене ака уйӑхӗн 30-мӗшӗччен йышӑнӗҫ.
Конкурса тӑратнӑ материал чӑвашла пулмалла.
«Петр Яковлевӑн (Петӗр Яккусен) пур пичетленнӗ кӗнекисене пухса пӗр пысӑк том тумаллах пирӗн. Вӗсем ҫапла пӗр ҫӗмелте пулсассӑн, чӑвашӑн малти кун ҫутийӗ тата ытларах палӑрма пуҫлӗ тетӗп. Тен, йӑнӑшатӑп?», — ҫакӑн пек шухӑшлать Фейсбукра хӑйӗн шухӑшӗпе паллаштарма кӑмӑллакан филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ Леонид Пэленич (Петров-Атлай).
Хальхинче автор Петӗр Яккусен поэта аса илнӗ. Вӑл ҫак тӗнчерен 2021 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗн 7-мӗшӗнче, 71 ҫула ҫитсен, уйрӑлса кайнӑччӗ.
«Кашниех мар пулин те, нумай сӑмаххи унӑн чӑн-чӑн кӗмӗл: ӑна пур чӑваш пурӑнакан вырӑна сапалать вӑл, унтан пире ҫав чӗкеҫ чӗлхиллӗ сӑмахпа сыватать, чӗртет, ирӗке ярать, тӗксӗм чӑтлӑхра сывлама, куҫа уҫма мӗнле япӑх пулнине илсе кӑтартать, инкек-синкексӗр пурӑнмаллине тӑтӑш аса илтерет...» — тесе пӗтӗмлетнӗ Леонид Петров-Атлай.
«Питӗ лайӑх шухӑш, Леонид Порфирьевич! Гуманитари институчӗ «Ҫырнисен пуххине» калӑплама килӗшет-и? Петр Яковлевич вӑл палӑка тивӗҫлех. Пӗлтерӗшлӗ пукан-вырӑнсене варягсем йышӑнса пӗтериччен тӑвасчӗ», — тесе ҫырнӑ постпа паллашнӑ хыҫҫӑн Анатолий Абрамов.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑлти Андриян Николаевӑн мемориал комплексне юсаса ҫӗнетме палӑртнӑ. 2021 ҫулта ҫав тӗллевпе республика бюджетӗнчен 9,5 миллион тенкӗ уйӑрса панӑ. Вӑл укҫана планпа смета документацине йӗркелесе ҫитерме тесе уйӑрнӑ.
«Чӑваш Енӗн Культура министерстви хӑш-пӗр ыйтӑва ҫывӑх вӑхӑтра татса парса Чӑваш Енӗн Стройминӗпе проект ӗҫӗсене пуҫарса ярӗ», — палӑртса хӑварнӑ Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашне Ҫырупа тухнӑ май.
Малтанласа шутланӑ тӑрӑх, проект хакӗ 350 миллиона яхӑн тенке кайса ларӗ. Музейпа юнашар 4 хутлӑ ҫурт туса лартасшӑн. Ҫапла вара экспозици залӗсем, «Планетари», интерактивлӑ кафе, «Хальхи вӑхӑтри космос» интерактивлӑ зал , конференц-зал, обсерватори пулмалла.
Канаш районӗнчи Мӑкӑр кӗперӗ Раҫҫей халӑхӗсен культура еткерлӗхӗн объекчӗ пулма пултарассине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ-ха. Аса илтерер: ун чухне кӗпере историпе культура экспертизин патшалӑх актне обществӑна сӳтсе явма кӑларса тӑратнине хыпарланӑччӗ.
Ӗнер республикӑн Культура министерстви документсене РФ Культура министерствине ярса панине пӗлтернӗ. Объекта историпе культура экспертизи витӗр кӑларнӑ.
«Региона туристсене илӗртессипе эпир пысӑк ӗҫсем пуҫарнӑ. Мӑкӑр кӗперӗ туристсен картти ҫинче хӑйӗн вырӑне тупӗ», – тенӗ Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев.
Чӑваш Енӗн кивӗ Правительство ҫуртӗнче мӗн пулсан лайӑхрах? Чӑваш Енре пурӑнакансем кун пирки хӑйсен шухӑшне «Чӑваш Республики» ушкӑнра пӗлтерме пултарнӑ.
Ыйтӑма 1200 ытла ҫын хутшӑннӑ.
Сасӑланисенчен ытларахӑшӗ (32,57%) аслӑ шкула вӗренӳ корпусӗ валли пама сӗннӗ. 14,26 проценчӗ шкул уҫтарасшӑн. Тӗрлӗ мероприяти (куравсем, конференцисем, форумсем тата ытти) валли усӑ курма сӗнекен те пур. Ун пек шухӑшлисем — 13,63 процент. 11,89
проценчӗ уҫтарасшӑн. Администраци ҫурчӗ пултӑр тенисем — 8,72 процент.
Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институчӗ ҫӗнӗ кӗнекепе пуянланнӑ. Вӑл — «Чӑваш халӑх тумӗ : этнографи словарӗ» ятлӑ. Ҫав кӑларӑм авторӗ — Наталия Захарова-Кульева.
Кӗнеке чӑваш халӑх тумӗпе, эрешӗсемпе, урана тӑхӑнмаллипе тата ытти ҫавӑн пек пуянлӑхпа паллаштаракан материалтан тӑрать. Пуян эткерлӗхе пухса хатӗрлессишӗн автор 15 ҫул тӑрӑшнӑ. Кӑларӑма Чӑваш кӗнеке издательствинче 2017 ҫултах кун ҫути кӑтартнӑ.
Кӗнекен умсӑмахӗнче чӑваш тумӗн терминӗсене тӗпченипе паллаштарнӑ. Словарь тытӑмӗ тематикине кура 10 пайран тӑрать. Терминсене алфавит йӗркипе вырнаҫтарса тухнӑ.
Питӗр хулинчи Пески районӗнчи Христос чӗрӗлӗвӗн чиркӗвӗнче ӗнер РФ Патшалӑх Думин депутачӗ Анатолий Аксаков пулнӑ. Вӑл пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫӗнӗрен чӗртсе тӑратнӑ ҫав чиркӳ патӗнчи сквер Чӑвашран тухнӑ Пётр Егоров зодчи ячӗпе кӗҫех хисепленсе тӑма тытӑнӗ. Сӑмах май каласан, Турра ӗненекенсен ҫав чиркӗвӗн никӗсне шӑпах вӑл, пирӗн ентешӗмӗр, 18 ӗмӗрте хывнӑ.
Аса илтерер: кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Питӗрти Топоним комиссийӗн ларӑвӗ иртнӗччӗ. Унта Чӑвашра ҫуралса ӳснӗ, Питӗрте ӗҫлесе ят-сум илнӗ Петр Егоров ятне хулари пӗр-пӗр вырӑна парас ыйтӑва тишкернӗччӗ. Ҫапла тума ыйтса Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев хула кӗпӗрнаттӑрӗ Александр Беглов патне Культурӑпа истори эткерлӗхӗн «Ӑрусен астӑвӑмӗ» П.Е. Егоров ячӗллӗ фончӗ сӗннипе ҫыру янӑччӗ.
Элӗкри культура эткерлӗхне юсаса ҫӗнетӗҫ. Ҫав тӗллевпе хыснаран 8,5 миллион тенкӗ уйӑрма йышӑннӑ.
Сӑмах Элӗкри И.Я. Яковлев ячӗллӗ шкул пирки пырать. Ӑна 1872 ҫулта туса лартнӑ. 19-мӗш ӗмӗрти йывӑҫ ҫурта иртнӗ ӗмӗрӗн 90-мӗш ҫулӗсенче Элӗк район администрацийӗн культура пайне панӑ. 1995 ҫулхи ҫулла унта литературӑпа краеведени музейӗ уҫнӑ. Унта халӗ 16,5 пине яхӑн экспонат упранать.
2020 ҫулта ҫурта юсаса ҫӗнетме бюджетран 6 миллиона яхӑн тенкӗ уйӑрнӑ. Кӑҫал юсав ӗҫӗ валли 8 миллион та 539 пин тенкӗ уйӑрма хатӗр. «Кӗмӗле» республика хыснинче пӑхса хӑварнӑ.
Подряд организацийӗн ҫурта тулаш енчен ҫӗнетмелле, алӑксемпе чӳречесене ылмаштармалла, шыв пӑрӑхӗсене улӑштармалла. Контракта кӑҫалхи утӑ уйӑхӗн 31-мӗшӗччен пурнӑҫламалла. Аукцион пуш уйӑхӗн 22-мӗшӗнче иртӗ.
Шупашкарти Ефремов купса бульварӗнче вырнаҫнӑ Ехрем хуҫа ҫуртне юсӗҫ. Халӗ проектпа смета документацине хатӗрлеме уҫӑ конкурс ирттерессине пӗлтернӗ. Контрактӑн пуҫламӑш хакӗ – 3 миллион те 82 пин тенкӗ. Конкурса ултӑ уйӑхра ирттерсе ӗлкӗрмелле. Объектӑн историпе культура экспертизине тӑвассине те палӑртса хӑварнӑ.
Ефремов купса бульварӗнчи 10-мӗш ҫурт культура эткерлӗхӗ шутланать. Асӑннӑ ҫуртра 1919 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 9-мӗшӗнче ӗҫ ҫыннисем умӗнче Надежда Крупская тухса калаҫнӑ.
Ҫурта 1884 ҫулта туса лартнӑ. Унӑн хуҫи малтан Прокопий Ефремов пулнӑ, кайран – унӑн ывӑлӗ Сергей. Революци хыҫҫӑн унта РКП (б) Шупашкарти уес комитечӗ, Халӑх ҫурчӗ, Шупашкар ӗҫтӑвкомӗ, НКВД, патшалӑх политика управленийӗ, хӑрушсӑрлӑх комитечӗ, В.И. Ленин музейӗ, 1991 ҫултанпа Чӑваш наци музейӗ вырнаҫнӑ.
Шупашкарти Ехрем хуҫа бульварӗнчи Пионерсен ҫуртне ҫуталӑкра юсамалла. Ҫакӑн пирки Пӗтӗм Раҫҫейри халӑх фрончӗн регинти уйрӑмӗн пресс-служби пӗлтерет. Вӗсем хыпарланӑ тӑрӑх, культура эткерлӗхӗ шутланакан ҫурт япӑхнине МИХсенче пӗлтернӗ хыҫҫӑн прокуратура тӗрӗсленӗ. Ҫавӑн хыҫҫӑн надзор органӗ суда тавӑҫ тӑратнӑ. Судра культура эткерлӗхне юсамалли ҫинчен калакан йышӑну кӑларнӑ.
Ехрем хуҫа бульварӗнчи 6-мӗш ҫуртра 2014 ҫулта пушар тухнӑ. Ҫурт ҫивиттисӗр тенӗ пек тӑрса юлнӑ.
Малтан ҫуртпа Шупашкар хула администрацийӗ хуҫаланнӑ. Халӗ унта — ҫӗнӗ хуҫа.
1890 ҫулта хута янӑ икӗ хутлӑ ҫуртра унччен складсем пулнӑ, совет саманинче унпа ӗҫ клубӗ, инженерипе техника ӗҫченӗсен ҫурчӗ, Пионерсен ҫурчӗ евӗр усӑ курнӑ.
+23.3 °C