Чулхула облаҫӗнче пуҫ ҫапакан кӑпшанкӑ (выр. богомол) ӗрчеме пуҫланӑ. Кун пирки NN.ru портал пӗлтерет. Асхат Каюмов эколог пӗлтернӗ тӑрӑх ку ҫанталӑк ӑшӑнса пынипе ҫыхӑннӑ. Пуҫ ҫапакан кӑпшанкӑсем Раҫҫейре унччен кӑнтӑр тӑрӑхсенче ҫеҫ тӗл пулнӑ.
Асхат Каюмов каласа панӑ тӑрӑх пуҫ ҫапакан кӑпшанкӑсене Чулхула облаҫӗнче вунӑ ҫул каялла асӑрхама пуҫланӑ. Малтанах ку тӗлӗнмелле пулнӑ, халь вара вӗсене ҫак тӑрӑхра та тӗл пулнине хӑнӑхса ҫитнӗ ӗнтӗ. Ку кӑпшанкӑ ҫынсемшӗн сиенлӗ мар, чир-чӗр таврашне сармасть.
Кӳршӗ тӑрӑхри халӑх кӑпшанка ӳкерсе ыттисене кӑтартать. Вӗсене Чулхулари Сурӑмпа Щербинка микрорайонсенче, Ленин районӗнче асӑрханӑ. Ҫавӑн пекех кӑпшанка Дзержинскра, Городецра, Борта тата Чулхула облаҫӗн Вознесенски районӗнче курнӑ.
Чулхулари экзотариумра каласа панӑ тӑрӑх ку тӑрӑхри ҫанталӑк вӗсемшӗн ҫавах сивӗрех, ҫавна май хӗлле вӗсем ҫуртсен путвалне пытанаҫҫӗ, унта ҫӑмарта хураҫҫӗ. Вӑрмансенче вӗсем ҫук имӗш. Сӑмах май, пуҫ ҫапакан кӑпшанкӑ ҫӑткӑннисен йышне кӗрет, вӑл ытти кӑпшанкӑпа тӑранса пурӑнать.
Ҫурла уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Атӑл ҫыранне тасатмалли пӗрлехи кун пулӗ. Акцие йӗркелекенсем аслӑ юханшывӑн тӑрӑмӗ пирки шухӑшламалли пирки аса илтересшӗн. Вӑл — ҫӗршывӑн мӑнаҫлӑхӗ ҫеҫ мар, стратегилле хаклӑ ҫут ҫанталӑк пуянлӑхӗ те.
Акцие йӗркелекенни — экохастарсен «Чистая среда» (чӑв. Таса тавралӑх) юхӑмӗ.
Атӑл ҫыранне тасатма кирек кам та хутшӑнма пултарать. 5-7 ҫынран тӑракан ушкӑнпа калаҫа татӑлса тухма сӗнеҫҫӗ. Ушкӑнӑн кураторӗ е кординаторӗн экохастарсен «Контактра» тата «Инстаграм» халӑх ушкӑнӗсенчи официаллӑ аккаунтсенче хӑйӗн йышӗпе паллаштармалла.
Паянхи куна виҫӗ ушкӑн пухӑннӑ. Акцие хутшӑнакансене пӗрлехи чата пухӗҫ, тирпейленӗ вӑхӑтра унта тӗрлӗ ӗҫ хушса ҫырӗҫ.
Ҫулла ҫитсен халӑх ҫутҫанталӑкра канма юратать. Анчах хӑшӗсен хӑйсем хыҫҫӑн йӑлари хытӑ каяш пӑрахса хӑварас йӑла пур.
Утӑ уйӑхӗн 8 тата 11-мӗшӗсенче Изьяр кӳлли тавра тирпей-илем кӗртме пуҫтарӑннӑ. Асӑннӑ кӳлӗ Шупашкар вӑрман хуҫалӑхӗн шутланать. Вӑл лесничествӑн ҫурҫӗр участокӗн 50-мӗш кварталӗнче пуҫтарӑннӑ.
Ҫутҫанталӑка сыхлассипе ҫыхӑннӑ акцие «Шупашкарти вӑрман хуҫалӑхӗ» бюджет учрежденийӗ, «Вӑрман хуралӗ» хысна учрежденийӗ тата «ВТБ» банкӑн Шупашкарти операци офисӗ хутшӑннӑ. Пӗтӗмпе 30 ҫын пуҫтарӑннӑ.
Экологи акцийӗн вӑхӑтӗнче 16 кубла метр каяш пухнӑ. Ятарлӑ техникӑна «Заволжье» МУП ятарлӑ техника уйӑрнӑ.
Нумаях пулмасть Чӑваш кӗнеке издательствинче «Чӑваш Республикин экологи энциклопедийӗ» сумлӑ кӗнеке причетленсе тухнӑччӗ. Ӑна Наци библиотекинче тата Халӑхсен туслӑхӗн Ҫуртӗнче хӑтлани тата изданин пӗлтерӗшӗ пирки хаҫат-журналта, тӗрлӗ сайтсенче чылай ҫычӗҫ. Кунсӑр пуҫне Мускавра тухакан «Литературная Россия» хаҫатра «Жизнь национальностей: в поисках гармонии» рубрикӑпа «Не совсем академическая история» статья пичетленсе тухрӗ.
Ун авторӗ – Чӑваш кӗнеке издательствин тӗп редакторӗ Валерий Алексеев асӑннӑ кӗнекене кӑларас ӗҫри йывӑрлӑхсем ҫинче чарӑнса тӑнӑ. Энциклопедие кӑларас шухӑша географи наукисен кандидачӗ Федор Карягин пуҫарнӑ иккен. Вӑл хӑй тавра специалистсене явӑҫтарнӑ. Анчах Чӑваш Республикинчи Ҫутҫанталӑка сыхлакан тата экологи Министерстви укҫа-текӗпе пулӑшма май тупайман. «Экологи энциклопедине» «Культура России» федераллӑ программӑна кӗрсе пичетлесе кӑларма май килнӗ.
Статьяра Энциклопедин редакци канашӗн председателӗ Л.П. Кураков пирки те сӑмах пуҫарнӑ. Вӑл авторсен ушкӑнне хӑй суйласа илнӗ ҫынсене кӑна кӗртсе хӑтлавсенче хытӑ кӗрленӗ иккен.
Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев республикӑра шалти туризма аталантарасшӑн. Ҫак шухӑша вӑл Правительство ҫуртӗнче нумаях пулмасть ирттернӗ канашлусенчен пӗринче каланӑ.
Олег Николаев шухӑшланӑ тӑрӑх, паянхи кӑткӑс тапхӑрта регион экономикин уйрӑм секторӗсене аталантарма ҫӗнӗ майсем уҫӑлаҫҫӗ. Сӑмахран, шалти туризм валли. «Ку ен — калама ҫук пысӑк малашлӑхлӑ», — тенӗ республика ертӳҫи.
Олег Николаев шучӗпе, пирӗн республикӑмӑр илемлӗ, экологи енчен таса, сывлӑха ҫирӗплетме кунта аван. Пуян культурӑпа та хамӑр тӑрӑхри туристсене илӗртме май пур. Апла пулсан паха енсене пӗр ҫӗре пухмалла та хамӑр тӑрӑхри туристсене вӗсемпе паллаштармалла, хамӑр патра канӑва тивӗҫлипе йӗркелемелле.
Ҫитес ҫултанпа Шупашкарта ҫынсем тухса тӑкнӑ пысӑк ҫӳп-ҫап куписем тӗлне камерӑсем вырнаҫтарӗҫ. Кун пирки хула администрацийӗн экологи управленийӗн инженер-экологӗ Леонид Силюков пӗлтернӗ.
Шупашкарта экологи мероприятийӗсем авӑнӑн 17-мӗшӗнче пуҫланнӑ, юпа уйӑхӗн 21-мӗшӗччен иртӗҫ. Ку таранччен хулара ӑпӑр-тапӑрпа тултарнӑ 162 вырӑн тупнӑ. Ҫӳп-ҫап купи мӗншӗн нумайланнине ҫӳп-ҫап турттаракансене ытларах тӳлеме пуҫланипе ҫыхӑнтараҫҫӗ.
Экологсем ку кӗркунне кунашкал свалкӑсенчен хӑтӑласшӑн. Хӑш-пӗр ҫӗре машини-машинипе ҫӳп-ҫап тухса тӑкнӑ. Шӑпах ҫакнашкал вырӑнсене ҫитес ҫул видеокамерӑсем лартӗҫ. Хальлӗхе вӗсене Талвир, Киров урамӗсенче, аэропорт ҫывӑхӗнче лартма палӑртнӑ.
Чӑваш Енӗн Шалти ӗҫсен министерствин сайтӗнче хӑйсен ӗҫченӗсене тав туса ҫыракан тупӑннине пӗлтернӗ. Ӑшӑ сӑмахлӑ ҫырӑва Красноармейски районӗнче пурӑнакан хӗрарӑм Сергей Неяскин министр ячӗпе шӑрҫаланӑ.
Ҫырура вӑл пакунлисене хӑйсен районӗнчи Шурка ялӗ ҫывӑхӗнчи пӗчӗк вӑрманта ҫӳп-ҫап тӑкса тултарнине пӗлтернине палӑртнӑ. Ҫавӑн пирки хӗрарӑм ШӖМӗн районти пайне систернӗ. Вырӑна полицин участокри уполномоченнӑйӗсем Павел Семенов тата Александр Павлов ҫитнӗ. Пакунлисем йӗрке тума пулӑшнӑ.
«Вӗсем питӗ кӑмӑллӑ калаҫрӗҫ. Кирлӗ хутсене ҫырса хатӗрлерӗҫ. Ҫуп-ҫапа кам тӑкса тултарнине палӑртрӗҫ. Ҫӳп-ҫап вырӑнӗ пӗр эрнере тасалчӗ», — хавхаланса та хӗпӗртесе ҫырнӑ Красноармейски районӗнче пурӑнакан хастар хӗрарӑм.
Раҫҫейри регионсенчи экологие шута илсе танлаштарӑм хатӗрленӗ. Унта кӑҫалхи ҫулллахи кӑтартусене шута илнӗ.
ЧР Ҫутҫанталӑк министерствин пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Ен танлаштарӑмра 11-мӗш вырӑн йышӑннӑ.
Малти 10 вырӑна ҫак регионсем лекнӗ: Тамбов облаҫӗ, Алтай Республики, Алтай крайӗ, Белгород облаҫӗ, Курск облаҫӗ, Коми Республики, Мурманск облаҫӗ, Питӗр, Магадан облаҫӗ, Чӗмпӗр облаҫӗ. Аутсайдерсен йышӗнче - Свердловск облаҫӗ, Челепи облаҫӗ, Иркутск, Мускав, Брянск облаҫӗсем. Чулхула облаҫӗ те юлашки йӗркене йышӑннӑ.
Каласа хӑвармалла: экологи танлаштарӑмне 2007 ҫултанпа кашни сезонра хатӗрлеҫҫӗ.
Атӑл юханшывне таса мар шывсем юхса кӗрессине 2024 ҫул тӗлне виҫ хут чакармалла. Паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Шыв ресурсӗсен федераци агенствин Атӑлҫи тӑрӑхӗн управленийӗн ертӳҫипе Александр Бариновпа тӗл пулсан шӑпах ҫак ыйтӑва сӳтсе явнӑ.
Чӑваш Енӗн Ҫут ҫанталӑк ресурсӗсемпе экологи министерстви Атӑла сыватас программӑна хутшӑнма федераци хыснинчен 4,7 миллирада яхӑн укҫа имле ӗмӗтленет.
Пӗлтерер, Раҫҫей Президенчӗ кӑҫалхи ҫу уйӑхӗнче Атӑла сыватассипе хушу кӑларнӑ.
Раҫҫейӗн пысӑк юханшывне тасатас ыйтупа кӑҫал авӑн уйӑхӗнче Аҫтӑрханта «ҫавра сӗтел» иртӗ.
Александр Бариновпа Михаил Игнатьев экологипе тата шыв ресурсӗсене тытса тӑрассипе ҫыхӑннӑ ытти ҫивӗч ыйтӑва та тӗплӗн сӳтсе явнӑ.
Чӑваш Ен экологи танлаштарӑмӗнче палӑрнӑ. Хальхинче пирӗн регион Раҫҫейри «Экологи танлаштарӑмӗнче» топ-10 йыша лекнӗ. Кун пирки «Симӗс патруль» экологи организацийӗ хыпарлать.
Хӑш регионсем чи таса пулнипе палӑрнӑ-ха? Чи малти йӗркесене Тамбов облаҫӗ, Алтай Республики тата Алтай крайӗ йышӑннӑ. Унтан Белгород облаҫӗ, Курск облаҫӗ, Мурманск облаҫӗ, Чӗмпӗр облаҫӗ, Питӗр палӑрнӑ. Чӑваш Ен вара 9-мӗш йӗркене йышӑннӑ. 10-мӗш вырӑнта — Коми Республики.
Чи таса мар регионсем вара ҫаксем: Мускав, Свердловск тата Челепи облаҫӗсем. Пирӗнпе кӳршӗллӗ Тутарстан тата Мари эл танлаштарӑмра 30-мӗш тата 46-мӗш йӗркесене йышӑннӑ. Чӗмпӗр облаҫӗ пушшех те таса маррипе палӑрнӑ: вӑл 77-мӗш вырӑнта кӑна.
+16.3 °C