Ака уйӑхӗн 6-13-мӗшӗсенче Улатӑр районӗнчи Атратьри вӑтам шкулта «Кайӑксен эрни» иртет.
Эрнелӗх литературӑпа тата экологипе ҫыхӑннӑ вӑйӑран пуҫланнӑ. Ӑна 2-мӗшпе 3-мӗш классен ертӳҫи С.И.Михеева ирттернӗ. Ачасем Пӗтӗм тӗнчери кайӑксен кунӗ халӑхсен хушшинчи экологи уявӗ пулнине, ӑна ҫулсерен ака уйӑхӗн 1-мӗшӗнче паллӑ тунине пӗлнӗ.
Раҫҫейре ку уяв кайӑксемпе ҫыхӑннӑ чи паллӑ уяв шутланать. Шӑпах ҫак кун 1906 ҫулта кайӑксене сыхлас енӗпе Пӗтӗм тӗнчери конвенцие алӑ пуснӑ.
Светлана Ивановна Михеева ачасене кайӑксен тӗнчи пысӑк, тӗрлӗрен пулнине каласа кӑтартнӑ. Шапӑрлансем кайӑксем пӗчӗккинчен пуҫласа пысӑккисем таранах пулнине пӗлнӗ. Тӗслӗхрен, пингвин.
Эрнелӗх пынӑ май ачасем ӳкерчӗксен, сӑвӑсен, юрӑсен конкурсӗсене хутшӑнӗҫ. Эрнелӗх вӗҫӗнче вӗсем «Сӑрҫи» заповеднике экскурсие ҫитӗҫ, шӑнкӑрч вӗллисем ҫакӗҫ. Чи хастаррисене грамотӑсемпе, пылак парнесемпе чыслӗҫ.
Халӗ тем тӗрле танлаштарӑм йӗркелекен те пур. Пӗрисем укҫа-тенкӗ тӑрӑмне палӑртма ӑнтӑлаҫҫӗ, теприсем ӑҫта пурӑнма лайӑхраххине пӗлесшӗн ҫунаҫҫӗ.
Халӗ тата «Симӗс патруль» экологи организацийӗ Раҫҫей субъекчӗсен экологи танлашӑмне хатӗрленӗ иккен. «Савӑнмалли хыпар: Чӑваш Ен ТОП-10 рейтинга кӗме пултарнӑ», — пӗлтерет «Хыпар» хаҫат.
Иртнӗ ҫул та пирӗ республика унта палӑрнӑ-ха. Хальхинче те вӑл унчченхи евӗрех 9-мӗш вырӑн йышӑннӑ.
Малти йӗркесене Тамбов, Белгород облаҫӗсем, Чукотка автономи округӗ йышӑннӑ. Чӑваш Ен малти вырӑнсенчен пӗрине йышӑннинче Ҫӗнӗ Шупашкарти «Хӗвел» савут хута кайнин тӳпи те пур иккен. Списокра мала лекнисем — Челепи, Мускав облаҫӗсем, Ханты-Манси автономи округӗ. Рейтинг «хӳрешкинче» — Сарӑту, Свердловск, Тула облаҫӗсем.
Шупашкарта ҫуркуннене хатӗрленме тытӑннӑ май экологи мероприятийӗсен планне палӑртаҫҫӗ. Халӗ Шупашкар администрацийӗн экологи управленийӗ ҫӳп-ҫап выртакан вырӑнсене шутлать, схемӑсем тӑвать.
Экологсен кӗске вӑхӑтра урамсене, скверсене, парксене, картишсене хӗлӗпе пухӑннӑ ӑпӑр-тапӑртан тасатма тивӗ. Ҫав вӑхӑтрах хунавсемпе тӗмӗсем лартмалла, хӑрӑк йывӑҫ-турата касмалла пулӗ. Вӗсен умне ҫак тӗллевсене хула администрацийӗ лартнӑ.
Чи малтанах Аслӑ Ҫӗнтерӳ кунне уявламалли вырӑнсене тасатӗҫ. Хулара «Ҫӗнтерӳ» асӑну комплексӗнчен тасатма пуҫлӗҫ. Унтан — Б.Хмельницкий урамӗнчи ҫӑвана.
Ҫавӑн пекех шӑматкунлӑхсем скверсенче, парксенче, юханшыв хӗррисенче, ҫӑлкуҫсен ҫывӑхӗнче, культура, спорт учрежденийӗсен ҫывӑхӗнче иртӗҫ.
Кӑҫал, пӗлтӗрхипе танлаштарсан, йывӑҫ-тӗм ытларах лартӗҫ. Пӗтӗмпе 3 пин йывӑҫ тата 7 пин тӗм. Кӑҫал Шупашкар пӗтӗм Раҫҫейри «Ҫӗнтерӳ вӑрманӗ» акцие хутшӑнма палӑртать. Унпа килӗшӳллӗн Атӑл леш енче ҫуркунне тата кӗркунне 6 гектар ҫӗр ҫинче йывӑҫсем лартмалла. Унтах 5,5 пин кедр лартмалла.
ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви пуҫарнӑ «Селфи — ҫӳп-ҫапа хирӗҫ» республика акцийӗ «Экопозитив — 2014» пӗтӗм Раҫҫейри премин ҫӗнтерӳҫи пулса тӑнӑ.
Ҫак премие регионсем хушшинчи «Эка» экологи общество организацийӗ йӗркеленӗ. Ӑна обществӑна экологи ыйтӑвӗсемпе кӑсӑклантарас тӗллевпе пуҫарнӑ.
Ҫулсерен иртекен преми ҫӗнтерӳҫисене раштавӑн 11-мӗшӗнче Мускавра чысланӑ. Унта тӳре-шарана, бизнес-организацисене, экологи сообществисене, МИХсене чӗннӗ. ЧР Ҫутҫанталӑк министерствин элчисем те пулнӑ.
Ҫӗнтерӳҫӗсене ҫутҫанталӑк чулӗнчен хатӗрленӗ статуэткӑсемпе, дипломсемпе чысланӑ. Уявпа килӗшӳллӗн эко-ярмӑрккӑ йӗркеленӗ, эко-парнесем хатӗрлес енпе ӑсталӑх класӗсем иртнӗ, экокухньӑна тутаннӑ, эколотерея пулнӑ.
Сӑнсем (34)
Чӑваш Енре ҫулталӑк вӗҫне «Халӑх тӗрӗслевӗ» портал ӗҫлесе каймалла. Ку кашни ҫынна пӑшӑрхантаракан ыйтӑва республика Правительствине тӗнче тетелӗпе усӑ курса яма май парать.
Сайта Патшалӑх услугисен порталӗнчен харпӑр пӳлӗм урлӑ кӗме пулать. Ҫӗнӗ порталӑн тӗллевӗ — республикӑри халӑхӑн шухӑшне пӗлесси, ҫивӗч ыйтусен мониторингне тӑвасси.
«Халӑх тӗрӗслевӗ» портала ыйтусене 8 енпе йышӑнаҫҫӗ: ЖКХ, ҫыхӑну, социаллӑ тытӑм, услам, экологи, хӑтлӑх тата инфратытӑм, ҫулсем, ял хуҫалӑхӗ. Текст ҫумне сӑнӳкерчӗк тата видеоматериал ҫирӗплетме пулать. Модератор информацие тӗрӗсленӗ хыҫҫӑн министерствӑна ярса парать. Ыйтӑва 10 кунра пӑхса тухаҫҫӗ.
Авӑнӑн 15-мӗшӗнче Чӑваш Енре йӑлана кӗнӗ кӗркуннехи мероприятисем старт илӗҫ. Экологи акцисемпе килӗшӳллӗн 14 пин йывӑҫ-тӗм лартма палӑртнӑ. Вӗсен йышӗнче — 4 500 йывӑҫ, 11,5 пин — тӗмӗ.
Йываҫ-тӗме аллейӑсенче, парксенче, садсенче, ҫул хӗрринче, тӗрлӗ учреждени умӗсенче лартма палӑртнӑ. Йывӑҫ-тӗм лартнисӗр пуҫне халӑх ҫӳп-ҫап куписене пуҫтарӗ. Экологсем пӗтӗмпе 50 вырӑнта ӑпӑр-тапӑр йӑваннине палӑртнӑ. Унта 1,5 кубла метр ҫӳп-ҫап пухӑннӑ-мӗн.
Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков хушнипе тӗп урамсенчи йывӑҫ-тӗме ятарлӑ организацисем лартӗҫ. Экологи акцийӗ валли 20 пин михӗ, 22 пин перчетке туяннӑ.
Ыран Атӑла черетлӗ хутчен вӗтӗ пулӑ ярӗҫ. Хальхинче – осетр йышши паха пулӑ, ҫӗкӗ, 15 пин штук. Ку вӑл Шупашкар шыв управҫине пулӑпа пулӑхлатма иртерекен экологи акцийӗ пулӗ.
Вӗт пулла виҫӗ уйӑх хушши ӳстернӗ, ятарлӑ комбикормпа тӑрантарнӑ. Юлашки вунӑ кунне ҫӗкӗне Атӑлти шыв температурине хӑнӑхтарнӑ тесе хула мэрийӗнче пӗлтернӗ.
15 пин ҫӗкӗне Йӑлӑмри Октябрьски поселокра ярӗҫ. Ҫакна тума «Атӑл» ача-пӑча уйлӑхӗнче канакансене шанӗҫ.
Ҫу уйӑхӗн 16–18-мӗшӗнче Атӑлӑн йӑлӑм енче ҫамрӑк экологсен слечӗ иртнӗ. Мероприятие «Сӑрҫи» заповедник, «Эткер» центр тата ЧР Ҫамрӑксен экологи дружини йӗркеленӗ.
Слета 5 команда хутшӑннӑ: Патӑрьел, Вӑрнар, Муркаш районӗсенчен тата Шупашкар хулинчен. Ҫамрӑк экологсем виҫӗ кун тупӑшнӑ. Вӗсем театрализациленӗ сценкӑсем кӑтартнӑ. Ачасем экологи сукмакне тунӑ. Палӑртнӑ маршрутра вӗсем ҫутҫанталӑк объекчӗсене шыранӑ, вӗсем пирки экскурсантсене каласа кӑтартнӑ. Жюри членӗсем валли экскурси ирттернӗ.
Йывӑр конкурссем те пулнӑ. Ачасен экологири, биологири пӗлӳ шайне тӗрӗсленӗ. Слетра ачасен тӗпчев ӗҫӗ хатӗрлесе ӑна хӳтӗлемелле пулнӑ.
Муркаш районӗнчи Юнкӑри С.М.Михайлов ячӗллӗ шкул ҫумӗнчи Ачасен пултарулӑх ҫурчӗн «Foresters» команди ҫӗнтернӗ. Патӗрьел районӗнчи Ҫӗньял шкулӗн команди иккӗмӗш вырӑн йышӑннӑ. Шупашкарти «Карӑш» экологипе биологи центрӗн команди виҫҫӗмӗш пулнӑ.
Чӑваш Енре ҫӗнӗ награда пама йышӑннӑ. Малашне республикӑра «Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ экологӗ» хисеплӗ ята пама тытӑнӗҫ. ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев кун пирки хушӑва ӗнер, ҫу уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, алӑ пуснӑ.
Михаил Васильевич планеркӑра палӑртнӑ тӑрӑх, ҫакна ҫутҫанталӑка сыхлас ӗҫ сумне ӳстерес, тавралӑха тата ҫутҫанталӑк пуянлӑхне хӳтӗлессипе ӗҫлекен организацисен ҫитӗнвӗсене палӑртас тӗллевпе йышӑннӑ.
Аса илтерер: 2013 ҫулхи ака уйӑхӗнче Чӑваш Енре муниципалитет ӗҫченӗсем валли награда йышӑннӑ. Вӑл — вырӑнти хӑйтытӑмлӑх аталанӑвне пысӑк тӳпе хывнӑ чиновниксем валли. Кунашкаллисене «Чӑваш Республикинчи вырӑнти хӑйтытӑмлӑх органӗсенче лайӑх ӗҫленӗшӗн» паллӑ параҫҫӗ.
Палӑртар: Чӑваш Енри патшалӑх наградисен тытӑмне «Чӑваш Республикин хисеплӗ ҫынни» орден, «Чӑваш Рспублики умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орден медаль, «Юратупа шанчӑклӑхшӑн» орден, ЧР Хисеп грамоти, «халӑх» тата «тава тивӗҫлӗ» статуслӑ хисеплӗ ятсем кӗреҫҫӗ.
Нумаях пулмасть Пӗтӗм Раҫҫейри «Симӗс патруль» общество организацийӗ «Раҫҫей субъекчӗсен экологи танлашӑмне» хатӗрленӗ. Унта 83 регион хутшӑннӑ. Чӑваш Ен вӗсен йышӗнче 9-мӗш вырӑна тухнӑ.
«Симӗс патруль» списока хатӗрленӗ чухне регионсене хакламашкӑн 15 индикатор илнӗ. Индикаторсем мониторингӑн виҫӗ сферине — промышленноҫпа экологи, ҫутҫанталӑк сыхлавӗн, социаллӑ экологи индексӗсене — палартнӑ. Пӗрремӗш ушкӑна атмосфера, шыв тата ҫӗр ресурсӗсен, биорессурсен кӑтартӑвӗсем кӗнӗ. Иккӗмӗшӗнче — техносфера (продукципе пулӑшу, ӑслӑлӑхпа технологи, бизнес яваплӑхӗ, ЙХК (ТБО), промышленноҫ каяшӗсем). Виҫҫӗмӗш ушкӑна социум кӗнӗ (информаци-психологи климачӗ, вӗренӳпе культура, граждан обществи, влаҫ тата саккун).
Ҫавӑн пекех танлашӑма (рейтинга) регионти массӑллӑ информаци хатӗрӗсем пичетленнӗ статьясем, ӑслӑлӑх-тӗпчев организацийӗсен доклачӗсем лайӑх витӗм кӳнӗ. Регионта пурӑнакансем экологи тӗлӗшӗпе ӳпкелешнине те шута илнӗ.
Шупашкарти экологи управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, индекссен пӗтӗмӗшле сумми Чӑваш Ене 9-мӗш вырӑна тухма май панӑ. Тамбов облаҫӗ пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ.
+14.2 °C