Чӑваш Енре аслӑ ӳсӗмрисен хушшинче «Спортлӑ вӑрӑм ӗмӗр» республика спартакиади иккӗмӗш хут иртнӗ. Йӗркелӳҫисем — ЧР Транспорт министерстви тата «Урожай» вӑй-хал культурипе спорт обществи. Хальхинче спортсменсене Йӗпреҫ районӗ йышӑннӑ.
Ӑмӑртӑва республикӑри район-хуласенчи 26 команда — пӗтӗмпе 234 ҫын — хутшӑннӑ. Тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ ҫынсем ишессинче, ҫӑмӑл атлетикӑра, сӗтелҫи теннисӗнче, перессинче, шахматра, эстафетӑра тупӑшнӑ.
Спартакиада ҫӑмӑл атлетика турнирӗпе уҫӑлнӑ. Арҫынсемпе хӗрарӑмсем 400 тата 200 метра чупассинче тупӑшнӑ. Кунта Комсомольски районӗнчи Галинӑпа Анатолий Давыдовсене ҫитекенни пулман. Ҫапах ҫак район команди ҫак тӗсре 3-мӗш вырӑн ҫеҫ йышӑннӑ. Елчӗк тата Хӗрлӗ Чутай районӗсем 1-мӗшпе 2-мӗш вырӑнсене пайланӑ.
Кун хыҫҫӑн спортсменсем вӑй-хал культурипе спорт комплексне кӗнӗ. 50 метра ишессинче Йӗпреҫ районӗнчи Владимир Васильев йышӑннӑ. Хӗрарӑмсен йышӗнче Шупашкарти Фрида Кузнецова ҫӗнтернӗ. Шупашкар районӗнчи Людмила Федорова тата Шупашкарти Сергей Юрьев сӗтелҫи теннисӗнче ҫӗнтернӗ.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнче ял шахматисчӗсен XXIII республика турнирӗ иртнӗ. Кӑҫал унта Элӗк, Куславкка, Ҫӗрпӳ, Вӑрнар, Шупашкар, Патӑрьел, Красноармейски, Сӗнтӗрвӑрри районӗсем, Ҫӗнӗ Шупашкар хули хутшӑннӑ.
Ҫакнашкал турнира 1992 ҫултанпа ирттереҫҫӗ. Вӑл ҫулсерен Чӑваш Республикинчи чи вӑйлӑ шахматистсене пухать. Ҫӗнтерӳҫӗ ятне Вӑрнар районӗнчи В.Наумов чи пӗрремӗш ҫӗнсе илнӗ. Вӑл 2010 ҫулта каллех ҫак ята тивӗҫнӗ. Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи М.Герасимов, В.Гусев, Ҫӗрпӳ районӗнчи В.Гусев тӗрлӗ ҫулсенче виҫӗ хут ҫӗнтерӳҫӗ пулнӑ. Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи А.Кудянов икӗ хут малти вырӑна йышӑннӑ. Куславккари Г.Илларионов, Пӑрачкаври В.Лазарев, Ҫӗрпӳри С.Дмитриев, А.Сергеев, Шупашкар районӗнчи Ишлейри А.Александров, Вӑрмарти Н.Ермолаев, Сӗнтӗрвӑрри хулинчи И.Казаков, А.Марков, В.Николаев та хӑй вӑхӑтӗнче ҫӗнтерӳҫӗ ятне илнӗ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнче Хӗллехи Олимп вӑййисене тата Ҫӗршыв хӳтӗллевҫисен кунне халалласа спорт ӑмӑртӑвӗсем иртрӗҫ. Ӑмӑртусенче предприятисемпе организацисем, ял тӑрӑхӗсен командисем, спорта юратакансем хутшӑнчӗҫ. Вӗсем пневматика пӑшалӗпе тӗл перессипе, тенниспа, дартс, кире пуканӗ йӑтассипе, ишессипе, шашкӑпа тата шахматпа выляссипе вӑй виҫрӗҫ, юлашкинчен волейбол вӑййи вылярӗҫ. Ӑмӑртусем командӑсем тата уйрӑм спортсменсем хушшинче иртрӗҫ.
Ҫӗнтерӳҫӗсем кашни вӑйӑрах нумайӑн, хӑшӗ-пӗрисене асӑнса хӑварар.
Ишессипе Ю.Пирогова (район пульници), А.Кучекеева (Питӗркасси ял тӑрӑхӗ), Н.Шипеева (Штанаш ял тӑрӑхӗ) малта пулчӗҫ. Арҫынсем хушшинче В.Михуткин (Питӗркасси ял тӑрӑхӗ), И.Сатлайкин (Штанаш ял тӑрӑхӗ) тата А.Сидоров(Хӗрлӗ Чутай райповӗ) ҫӗнтерчӗҫ.
Ушкӑнсем хушшинче малти вырӑнта Питӗркасси ял тӑрӑхӗ пулчӗ, унтан Хӗрлӗ Чутай ял администраци спортсменӗсем вырнаҫрӗҫ. Пульница коллективӗн спортсменӗсем — 3 вырӑнта.
Дартс вӑййи выляссипе командӑсене илес пулсан, малтисем — район администраци чысне хӳтӗлекенсем, 2-мӗшсем — «Хастар» спорткомплекс ӗҫченӗсем, 3-мӗшсем — Хӗрлӗ Чутай ял тӑрӑхӗн спортсменӗсем.
Кӑрлачӑн 27-мӗшӗнче Йӗпреҫ районӗнчи Пучинкери вӑтам шкулта шахмат турнирӗ иртрӗ. Ӑна Пучинке ялӗнчи «Красный партизан» (чӑв. Хӗрлӗ партизан) колхоз хуҫалӑхне 28 ҫул ертсе пынӑ Андреев Гурий Андреевича халалласа ирттерчӗҫ. Турнира йӗркелесе пуҫарса яраканӗ тата спонсорӗ — Владимир Гурьевич усламҫӑ, Гурий Андреевичӑн ывӑлӗ. Хальхи вӑхӑтра вӑл ҫӗршывӑн тӗп хулинче, Мускавра, ӗҫлесе пурӑнать, «Аратрика» стройфирмӑн тӗп директорӗ.
Пӗрремӗш хут ҫак турнир Гурий Андреевич ҫуралнӑранпа 80 ҫул ҫитнине халалласа 2012 ҫулхи кӑрлачӑн 28-мӗшӗнче иртнӗ. Унта Йӗпреҫ поселокӗнчи шахмат клубӗн членӗсем тата Пучинке ял тӑрӑхӗнчи ҫак вӑййа кӑмӑллакансемпе шкулта вӗренекенсем хутшӑннӑ.
Кӑҫалхипе виҫҫӗмӗш хут иртекен турнира Владимир Гурьевич хӑй вӗренсе тухнӑ тата ӗҫленӗ тӑван шкулӗнче ирттерме палӑртнӑ. Паян ӑмӑртура 40 ытла вӗренекен ҫӗнтерӳҫӗ ятне илме тупӑшрӗ. Судья тивӗҫне Гурий Андреевич мӑнукӗ, Андреев Андрей, И.Н.Ульянов ячӗллӗ Чӑваш Патшалӑх Университечӗн энергетикӑпа электротехника факультечӗн 5 курс студенчӗ чыслӑн пурнӑҫларӗ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчен виҫӗ вӑрҫӑ ветеранӗ вӑрҫӑ вӑхӑтӗнче ракетчик пулса ҫапӑҫнӑ: Штанаш салинчи Коннов Иван Николаевич, Шулю ялӗнчи Алексей Анисимович Захаров тата Ишеккассинчи Степан Павлович Плисов. Юпан 16-мӗшӗнче Акчикасси ял тӑрӑхӗнчи Шулюри пӗтӗмӗшле вӑтам пӗлӳ паракан шкулта Алексей Анисимович Захарова халалласа шахмат турнирӗ иртнӗ.
Турнира чылай ҫын хутшӑннӑ.
Хӗрсем хушшинчи ҫӗнтерӳҫӗсем:
• 1 вырӑн — Анастасия Григорьева (студентка);
• 2 вырӑн — Анастасия Инжебейкина ( 6 класс);
• 3 вырӑн — Полина Медакина (4 класс)
Арҫын ачасем хушшинче:
• 1 вырӑн — Дмитрий Мерзлайкин (6 класс);
• 2 вырӑн — Валерий Кудряшов (6 класс);
• 3 вырӑн — Константин Солдаткин (6 класс).
1–4 классем хушшинче малтисем Петр Захаров тата Светлана Инедеркина. 4–5 класри ачасем хушшинче Константин Тернев и Полина Медакина. Дмитрий Мерзлайкинпа Анастасия Инжебейкина 6–7 класс ачисем хушшинче, 8–9 класри вӗренекенсем хушшинче Вадим Розов и Александра Ходыко ҫӗнтерӳҫӗсем пулса тӑчӗҫ.
Красноармейски районӗнчи Кӗҫӗн Шетмӗ ял тӑрӑхӗ шахматла выляссипе уҫӑ турнир ирттернӗ. Ӑна Пӗтӗм тӗнчери шахмат кунне (утӑ уйӑхӗн 20-мӗшӗнче уявлаҫҫӗ) халалланӑ. Тата ҫак вӑййа районта сарассишӗн ирттерни пирки хыпарлать район администрацийӗн сайчӗ.
Вӑййа 30 ытла ҫын хутшӑннӑ. Вӗсем икӗ ушкӑна пайланнӑ: 17 ҫултан кӗҫӗнреххисене тата унтан аслӑраххисене. Хӗрсенчен Светлана Петрова пӗрремӗш вырӑна тухнӑ, каччӑсенчен — Дмитрий Замков. Шахматла вылякансен чи кӗҫӗнни тӑххӑрти Наталья Харитонова пулнӑ. Йӗркелӳҫӗсем ӑна та хавхалантарма йышӑннӑ — Тав хучӗпе тата парнепе чысланӑ. Хӗрарӑмсенчен вара Г.Г. Ефимова ҫӗнтернӗ, арҫынсенчен — Л.Е. Краснов. Вӑл пӗлтӗр те хутшӑнса мала тухнӑ. Вӑййа 76 ҫулти Л.Е. Краснов Муркаш районӗнчи Тивӗшрен пырса ҫитнӗ. Вӑл Муркаш районӗн сакӑр хут чемпионӗ иккен.
Ӑмӑртӑва йӗркелеме Пантелеймоновсен ҫемйи нумай пулӑшнӑ. Вӑййа та вӗсем ҫемйипех хутшӑннӑ. Кӗҫӗн Шетмӗре пурӑнакан Галина Никитина вара пылак апат-ҫимӗҫ йӑтса пынӑ, унпа вӑл ачасене хӑналанӑ.
Анчах чупасси-сикессипе мар-ха, шашка-шахматла тата сӗтелҫи теннисла выляссипе. Спортӑн ҫак енӗсемпе хӑйсен ӑсталӑхне тӗрӗслекенӗсем — патшалӑх тытӑмӗн тата вырӑнти хӑй тытӑмлӑхӑн ӗҫченӗсем. Кун пек ӑмӑрту вӗсемшӗн ҫӗнӗлӗх мар, мӗншӗн тесен ҫапла спартакиада йӗркелесси ырӑ йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ.
Спорт тупӑшӑвне 55 ушкӑн пуҫтарӑннӑ. Ӑмӑртӑва хутшӑннисене йышпа пӑхсан вӗсен шучӗ тӑватӑ теҫеткерен те иртнӗ-мӗн. Ҫӗнтерӳҫӗсене виҫӗ ушкӑнпа палӑртнӑ: ӗҫ тӑвакан влаҫ органӗсем, федераци ведомствисен территори органӗсем тата вырӑнти хӑй тытӑмлӑх ӗҫченӗсем. Сӗтелҫи теннисла выляссипе хӑйсен ушкӑнӗсенче республикӑн Патшалӑх Канашӗ, Айӑплава пурнӑҫа кӗртессипе тӑрӑшакан федераци службин управленийӗ тата Вӑрнар район администрацийӗ пӗрремӗш вырӑнсене йышӑннӑ. Юлашкинчен асӑннӑ икӗ ушкӑнӗ, сӑмах май, шашкӑлла выляссипе те маттур иккен. Ӗҫ тӑвакан влаҫ органӗсен хушшинче вара Чӑваш Ен Элтеперӗн Администрацине ҫитекен пулман. Шахмат вӑййинче ЧР Культура министерствин ӗҫченӗсем тавҫӑруллӑрах пулнине кӑтартнӑ. Кунсӑр пуҫне Автотранспорта тӗрӗслесе тӑракан управлени тата Элӗк район администрацийӗ хӑйсен ушкӑнӗнче пӗрремӗш вырӑна тухнӑ.
Иртнӗ шӑматкун Тӑвай районӗн шахматисчӗсемпе Йӗпреҫ районӗн командисем хушшинче тӗлпулу-матч иртрӗ.
Туслӑх матчне 10 хӑма ҫинче йӗркелерӗҫ (шӑп ҫавӑн чухлӗн килнӗ хӑнасем — 9 каччӑ та 1 хӗр). 30-шар минутлӑ регламентпа шахматҫӑсем икшер парти вылярӗҫ. Район чысне И.Соловьев (1-мӗш хӑма), Ю.Арестов, К.Григорьев, Г.Соловьев, В.Пастухов, А.Шишов, Н.Кондратьев, В.Дмитриев, А.Афанасьев тата Е.Фомина хӳтӗлерӗҫ. Тӗлпулу вӗҫленнӗ хыҫҫӑн тӑвайсем 14,5:5,5 шутпа ҫӗнтерни паллӑ пулчӗ. В.Пастухов, А.Шишов, Н.Кондратьев, В.Дмитриев, А.Афанасьев харпӑр хӑй хӑми ҫинче хӑнасенчен 2-шер очко илме пултарчӗҫ. Ыттисем очкосене ҫурмалла пайларӗҫ. Йӗпреҫсем япӑх мар выляҫҫӗ, ҫакна пирвайхи 4 хӑма ҫинчи тӗлпулусем те ҫирӗплетеҫҫӗ. Хӑнасем кунта тӑвайсенчен ҫур очко ытларах та пуҫтарчӗҫ (4,5:4,0).
Тӗп вӑйӑсем хыҫҫӑн 5-шер минутлӑ икӗ партирен тӑракан блиц пулчӗ. Блицра та тӑвайсем ӑнӑҫлӑ вылярӗҫ.
Ҫак тӗлпулӑва Эдуард Сергеевич Николаев (Йӗпреҫ) ветеран йӗркеленӗ. Ҫывӑх вӑхӑтра вӑл тӑвайсене Йӗпреҫе йыхравларӗ — кунта вӗсене чӑтӑмсӑр кӗтеҫҫӗ иккен.
Вӑтӑр ҫул ӗнтӗ Ҫӗмерле хулинче ҫамрӑксен шахмӑтла вылякансен ушкӑнӗ ӗҫлет. Ушкӑн В. Федоров ячӗпе хисепленсе тӑрать. Ҫак маҫтӑр пуҫарса аталантарнӑ та ӗнтӗ Ҫӗмӗрлере шахмӑт вӑййине иртнӗ ӗмӗрӗн 60-мӗш ҫулӗсенче. 1994 ҫулта В. Федоров ҫӗре кӗрсессӗн ушкӑн саланса кайнӑ пулнӑ, анчах та виҫӗ ҫул иртсессӗн ун ӗҫне тепӗр хастар шахмӑт маҫтӑрӗ Владимир Мясников малала тӑсас тесе ҫӗнӗ ушкӑн пуҫарнӑ, «Дебют» ят панӑ.
Халӗ «Дебютра» пилӗк 1-мӗш разрядлӑ маҫтӑр. Роман Петров 2002 ҫулта, Татьяна Жданович 2005-мӗшӗнче хӑвӑрт вылляс енӗпе Чӑваш Ен ҫӗнтерӳҫисем пулса тӑнӑ. Михаил Чирков 2003 ҫулта Раҫҫейри шахмӑт чемпионатӗнче Ҫӗмӗрле хулинчен хутшӑнаканӗсенчен пӗрремӗш пулса тӑнӑ. Тӑхӑр ҫулти М. Егоров Чӑваш Ен ӑмӑртӑвӗсенче пысӑк кӑтартусем тума пултарчӗ.
Каласа хӑварас пулать, кашни ҫул шахмӑт ушкӑнне 100 ача яхӑн хутшӑнать.
Иртнӗ кӗҫнерникун, чӳкӗн 18-мӗшӗнче, шкул ачисем шахматпа выляса ӑмӑртнӑ. Ахаль выляман, ку ӑмӑрту Чӑваш Ен Президенчӗн Кубокӗшӗн иртекен XIII Спартакиада шутне кӗрет.
Финалта районсенчи 6 ушкӑн тата хула ачасем тупӑшрӗҫ — вӗсем маларах хӑйсен районӗсемпе хулисенче мала тухнӑ пулнӑ.
Ӑмӑртӑва пӗтӗмлетнӗ хыҫҫӑн чи маттур шахматҫӑсем Ҫӗнӗ Шупашкарсем пулни палӑрнӑ, вӗсем ыттисенче лайӑхрах выляни сисӗннӗ. Иккӗмӗшпе виҫҫӗмӗш вырӑнсене вара пӗр-пӗринчен пӗр очко ҫеҫ уйӑрса тӑнӑ. Ҫапла май Шупашкар хулин ушкӑнӗ иккӗмӗш вырӑна лекнӗ, Элӗк районӗн ачисем — виҫҫӗмӗшне. Унсӑр пуҫне Ҫӗмерле хулипе Елчӗк районӗн ачисем лайӑх вылянине палӑртма пулать.
Мала тухнӑ пур ушкӑна та медальсемпе, дипломсемпе тата асра юлмалли парнесемпе чысланӑ. Мала тухнӑ ятпа эпир пурне те саламлатпӑр!
+3.3 °C