Чӑваш Енре ҫак уйӑхра иртекен Чӑваш музыкин фестиваль нарӑс уйӑхӗн 9-мӗшӗнче «Тӑван халӑх сасси» концертпа уҫӑлӗ.
Программӑра композиторсен юрри-кӗввипе (сӑмахран, «Тем пулсан та пурнӑҫра», «Ҫӗнӗ ҫул», «Ахаль мар», «Утӑм ҫеҫ») хайлавӗсемпе пӗрлех фольклор пуянлӑхӗпе те паллашма май килӗ.
Акӑ, «Сӗм вӑрман», «Вӗҫсе пырать кӑвакарчӑн», «Чӗн йӗвен», «Вӗҫ, вӗҫ, куккук» юрӑсене хальхи куракана ҫывӑх тума тӑрӑшнӑ. Тепӗр юрӑ (калӑпӑр, «Атьӑр, хӗрсем, выляма») сӑмахӗ халӑхӑн, кӗвви — композиторӑн.
Кашни юрра концерта пынисем хӑйсем итлесе хӑйсем хак парайӗҫ.
Кӑрлачӑн 26-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи Калайкасси шкулӗнче чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсен муниципалитет шайӗнчи IX-мӗш фестиваль-конкурс иртнӗ.
Шкулта пӗлтернӗ тӑрӑх, ӑмӑртӑва ҫичӗ вӗрентекен хутшӑннӑ. «Чӑваш чӗлхи вӑрттӑнлӑхӗ» секцире 1-мӗш вырӑна Калайкасси шкул вӗрентекенӗ Алевтина Шишкина тухнӑ, 2-мӗш вырӑна — Москакасси шкул вӗрентекенӗ Ирина Пушкина.
«Тӑван сӑмахлӑх пуянлӑхӗ» секцире Шатракасси шкулӗнче нумай ҫул ӗҫлекен Ольга Вишневӑна ҫитекен пулман. 2-мӗш вырӑнта — Муркаш шкул вӗрентекенӗ Елена Исакова, 3-мӗшӗнче — Ҫатракасси шкулӗнчи Людмила Никитина.
Ильинка шкулӗнчи Людмила Семенова «Сапӑрлӑх тӗллевӗсене тӗпе хунӑ урок» номинацире ҫӗнтернӗ, «Йӑла-йӗрке тытса пыма вӗрентекен урок» номинацире — Сыпайӗнчи Надежда Яковлева.
Мероприяти Ярапайкассин шкулӗнче ӗҫлекен Алевтина Димитриева «Петӗр Хусанкай пултарулӑхне ФГОСпа килӗшӳллӗ вӗрентмелли мелсем» темӑпа рттернӗ мастер-класпа вӗҫленнӗ.
Кӑрлач уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Чӑваш наци ӑслӑлӑхпа ӳнер академийӗн президиумӗн ларӑвӗ иртнӗ. Кун пирки академин яваплӑ секретарӗ Елизавета Долгова халӑх тетелӗнче пӗлтернӗ.
Вӑл хыпарланӑ тӑрӑх, унта пухӑннисем ҫӗнӗ ҫулти ӗҫ планне пӑхса тухса ҫирӗплетнӗ.
Ӗҫлӗ калаҫӑва Чӑваш наци ӑслӑлӑхпа ӳнер академийӗн президенчӗ Евгений Ерагин ертсе пынӑ.
Чӑваш наци ӑслӑхпа ӳнер академийӗ — халӑхӗн ӑслӑхне, ӳнерне, таврапӗлӗвне, ӑс-хакӑлне, культурине аталантарас енӗпе ӗҫлекен пултарулӑх пӗрлешӗвӗ. Организацин тӗп тӗллевӗ — тӑван халӑхӑн чун-чӗре хавхине, ӑс-пурлӑхне, кунҫулне, вӗсен аталану ҫул-йӗрне тӗпчесси, тӗрӗс кӑтартасси, ҫак пархатарлӑ юхӑма явӑҫакан пур ҫынна, ушкӑна хавхалантарасси, тӗкӗ парасси.
Виҫӗмкун, юрҫӳрен ҫине утлантӑм та, хам тӑвансем патне, Хурӑнлӑх ялне, хӑнана кайса килтӗм. Хурӑнлӑха илес пулсан ку ят маншӑн темле искусственнӑй ят пек. Эп вӑл яла Попой теме хӑнӑхнӑ та, официаллӑ ята ниепле те хӑнӑхаймастӑп. Мӗн ачаранах Попой тесе те, Хурӑнлӑх теме йывӑртарах. Апла-и, капла-и, ӗҫсене туса пӗтернӗ хыҫҫӑн канас тӗллевпе тӑвансем патне ҫул тытрӑм.
Тарас Коли теҫҫӗ ӑна ялта. Ятсӑр-сумсӑр теме пултараймастӑп. Тимӗрҫӗ пулса ӗҫленӗ. Пирӗн таврари чи малтан ӑсталанӑ мини-тракторсене илес пулсан, ун ятне асӑнмасӑр май ҫук. Ал-ури ҫыпӑҫать теҫҫӗ ун пек ҫынсем пирки. Пӗрре кӑна мар, виҫӗ мини-трактор пуҫтарнӑ вӑл. Унсӑр пуҫне пӗрре юрҫӳрен те пуҫтарса пӑхнӑ, анчах конструкци ӑнӑҫлах пулманран вӗҫне ҫитермен. «Тапратса тухрӑм та пӗрле ӗҫлекенсем пурте сиксе тухрӗҫ», — каласа пачӗ пӗррехинче. Йӗлтӗрӗсене кирлӗ пек туманран ӗнтӗ, шел те, юрҫӳрене итлеттереймен. Вара алӑ сулнӑ. Калас пулать, вӑл вӑхӑтра хальхи пек кашни ялта 2-4-шар юрҫӳрен пулман…
Ачи-пӑчисем пурте ҫитӗнсе ҫитнӗ. Кашнин хулара хваттер пур пулин те ашшӗ-амӑшӗ патне яла кашни кун тенӗ пекех ҫӳреҫҫӗ.
Шупашкарти К.В. Иванов ячӗллӗ литература музейӗн вывескине тинех чӑвашла ҫырса хунӑ. Ку хыпара эпир ӗнер хамӑр ҫӑлкуҫсем урлӑ пӗлтӗмӗр.
Ырӑ хыпара пӗлтерекен палӑртнӑ тӑрӑх, «миҫе ҫул иртрӗ пулин те ҫак ӗҫе туни, чӑн та, савӑнтарать. Малтан «Май ҫук» тесе тӳрре тухма хӑтланкаланӑ. Анчах, тӑрӑшсан, чӑнах та тума пулать».
Мӗн тӑвӑн, Чӑваш Енре чӑвашла вывескӑсене курсан савӑнма тивни, пӗр енчен, питех те тӗлӗнтерет. Наци республикисенче малтанах вӗсене чӑвашла тата вырӑсла ҫырса хумалла пек те... Ҫав вӑхӑтрах акӑлчанла ҫырса хунисем те хулара тӗл пулаҫҫӗ.
Иртнӗ эрне вӗҫӗнче Чӑваш Енри министрсем чӑвашла челлендж ирттерме йышӑннӑ. Тӗнче тетелӗнчи ырӑ акцие республикӑн экономика аталанӑвӗн министрӗ Дмитрий Краснов кӑрлачӑн 22-мӗшӗнче пуҫарса янӑ.
Вӑл унччен пӗр кун республика Элтеперӗ Олег Николаев наци хӑйне евӗрлӗхне упраса хӑварассипе канашлу ирттернине пӗлтернӗ май чӑваш чӗлхи хӑйӗн ашшӗ-амӑшӗн, ҫемйин чӗлхи пулнине палӑртнӑ.
«Шел те, эпӗ хамӑн ачасемпе чӑвашла калаҫмастӑп. Юсанма вӑхӑт. Ҫитменнине тата чӑвашсем ҫинчен каласа кӑтартмалли нумай. Чӑвашсем чи юрӑллӑ-кӗвӗллӗ халӑх пулнине эсир пӗлнӗ-и? Юрламан е пӗр-пӗр музыка инструменчӗпе калама пӗлмен ҫынна хисеплемен», – тесе ҫырнӑ министр «Контактра».
Дмитрий Краснов «#говорюначувашском», «#поюначувашском» челлендж пуҫарса ярассине пӗлтернӗ; видео, аудио ҫырса илсе маларах асӑннӑ хештегсемпе тӗнче тетелӗнче вырнаҫтарма сӗннӗ. Хӑй вӑл чӑвашла ваттисем сӑмахӗсене ҫырса илнӗ.
Эстафетӑна Дмитрий Краснов ял хуҫалӑх министрне Сергей Артамонова панӑ.
Галина Евтушенко кинорежиссёр, продюсер тата сценарист, Раҫҫей Федерацийӗн культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, искусствоведени кандидачӗ хӑйӗн «ЛИТЕРАТУРА И КИНО» автор программине Марина Карягина чӑваш поэтне хӑнана чӗннӗ.
Унта пултаруллӑ ӑста палиндромсен «Урӑх ӑру. Другое поколение. A Different Generation» кӗнекипе паллаштарӗ.
Пултарулӑх каҫне ҫавӑн пекех Александр Куприн режиссёр хутшӑнӗ. Вӑл чӑваш поэчӗ ҫинчен хатӗрленӗ 44-минутлӑ «Амфистроф. Встречное течение» документлӑ фильм кӑтартӗ. Асӑннӑ ӗҫе РФ Культура министерствин саккасӗпе ӳкернӗ.
Пултарулӑх каҫӗ Мускаври Кино ҫуртӗнче кӑрлач уйӑхӗн 31-мӗшӗнче 19 сехетре пуҫланӗ.
Унта Мускавра пурӑнакан чӑвашсем те ҫитсе курма пултараҫҫӗ. Ҫавӑнта кайсан паллӑ чӑваш поэчӗн виҫӗ чӗлхепе пичетленсе тухнӑ кӗнекине те туянма май килӗ.
Пушкӑртстанри пӗрисем «Асанне арчи» музей йӗркеленӗ.
Пишпӳлек районӗнчи Ситек ялӗнче пурӑнакан Иванпа Людмила Григорьевсем килтен киле ҫӳресе экспонатсем пухнӑ.
Музейра экспозицисене темиҫе пайран вырнаҫтарса тухнӑ. Григорьевсен кил картинче шыв арманӗ, тимӗрҫӗ станокӗ, лаша урапи, суха пуҫ, кивӗ вӗллесем килӗшӳллӗн курӑнаҫҫӗ.
Халӗ музей наци культура центре ҫаврӑннӑ. Унта «Ҫеҫпӗл» фольклор ушкӑнӗ те йӗркеленӗ иккен. Вӑл чӑваш чӗлхине, йӑли-йӗркине упраса хӑварас тӗлӗшпе пысӑк ӗҫ тӑвать тесе ӗнентерет «Хыпар» издательство ҫурчӗ.
«Район центрӗсенчи пӗлӳ ҫурчӗсенче кӑна мар, ялсенче те халӗ вырӑс чӗлхи кӑна илтӗнсе тӑрать. Пӗчӗк ялсенчи шкулсене хупнипе ачасене автобуспа район центрӗсенчи вӗрентӳ заведенийӗсене илсе ҫӳреҫҫӗ. Унта вара халӑх ытларах вырӑсла калаҫать. », — ҫакӑн пек йӗркесем пур Роза Власова журналистӑн пӗр статйинче.
Чӑн та, питӗ тӗрӗс ыйту хускатнӑ автор «Хыпар» хаҫатра. Анчах эпӗ ялсенче вырӑсла калаҫнине унти ачасем район центрӗсенче вӗреннипе сӑлтавламан пулӑттӑм. Хамӑн тӑван тӑрӑхӑмрах, ав, чӑваш шкулӗнче вӗренекен ачисенех хӑшӗсем кипкеренех вырӑсла калаҫтарма тӑрӑшаҫҫӗ.
Эпӗ вара, хамӑн айван пуҫӑмпа, ашшӗ-амӑшӗ: «Хам та ытти чӗлхене хӑй вӑхӑтӗнче вӗренеймерӗм. Ачамсем те хам пекех тӑнсӑр пуль, ик чӗлхене: чӑвашла тата вырӑсла, ниепле те ӑша хываймӗҫ», — тесе пӑшӑрханнӑран тӑван чӗлхепе пуплеттерме шикленеҫҫӗ пулӗ тесе те хушӑран шухӑшлатӑп. Шкулта ачасен акӑлчан чӗлхи те вӗренмелле-ҫке. Хӑйсен тӗпренчӗкӗсен ӑс-тӑнне шанманнипе ашшӗ-амӑшӗ тӑван чӗлхерен пистерет пек туйӑнать.
Тӗрӗссипе вара, пӗлӗшӗмсем тӑрӑх сӑнатӑп та, тӑван чӗлхене ыррӑн пӗлекен ҫын ют чӗлхене те ҫӑмӑллӑнах ӑша хываять.
Кӑҫал пирӗн республикӑра тӑван халӑхӑмӑра тата Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи вак халӑхсене ҫутта кӑларассипе нумай ӗҫленӗ Иван Яковлев ҫуранӑранпа 175 ҫул ҫитессине эпир унччен пӗлтернӗччӗ-ха. Асӑннӑ куна тивӗҫлипе палӑртас ыйтӑва Правительство ҫуртӗнчи канашлурах сӳтсе явнӑччӗ.
Халӗ Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев ятарлӑ хушу кӑларнӑ. Ҫавна май йӗркелӳ комитечӗ туса хурӗҫ, мероприятисен планне палӑртӗҫ.
Иван Яковлевӑн эткерлӗхӗ капашсӑр пысӑккине кура мероприятисене культура тата вӗрентӳ учрежденийӗсенче тата ытти организацире анлӑн палӑртӗҫ.
+24.3 °C