Шупашкарта иртекен Пӗтӗм тӗнчери балет фестивалӗ пуҫланиччен шутлӑ кунсем юлаҫҫӗ. Кӑҫал вӑл пуш уйӑхӗн 31-мӗшӗнче уҫӑлӗ те ака уйӑхӗн 9-мӗшӗччен пырӗ. Фестиваль яланхиллех Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет тетарӗнче иртӗ.
Фестивале Анисим Асламас композиторӑн «История Нарспи» балечӗпе уҫӗҫ. Асӑннӑ хайлавӑн партитури чылай ҫул Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗн архивӗнче упраннӑ. Халӗ театр ҫав балета хӑйӗн сцени ҫинче лартма йышӑннӑ.
Раҫҫейӗн балет ҫӑлтӑрӗсем те чӑваш сцени ҫине тухӗҫ. Ака уйӑхӗн 8-мӗшӗнче вӗсен пултарулӑхӗпе «Петипа-Гала» балет вӑхӑтӗнче паллашма май килӗ. Вӗсем ака уйӑхӗн 9-мӗшӗнчи гала-концерта та хутшӑнӗҫ.
Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗ гастроле тухса кайма хатӗрленет. Унта вӑл 54 ҫынран тӑракан пысӑк йышпа кайӗ: хор, балет труппи, оркестр.
Артистсем Тутарстанри, Удмурт Республикинче тата Киров облаҫӗнчи сценӑсем ҫине тухӗҫ.
Пӗрремӗш концерт Ижевск хулинче пуш уйӑхӗн 29-мӗшӗнче иртӗ, 30-мӗшӗнче — Ҫыранҫи Чаллӑ хулинче, ака уйӑхӗн 3-мӗшӗнче артистсем Кировра пулӗҫ, ҫав уйӑхӑн 4-мӗшӗнче — Чистополь хулинче.
Ансамбль солистки Ольга Дубинина «Чӑваш Ен» патшалӑх телерадиокомпанийӗн журналисчӗсене пӗлтернӗ тӑрӑх, гастроль артистшӑн сывлӑш пекех кирлӗ. Урӑх ҫӗре ҫитсе концерт кӑтартни питех те паха. Унта — ҫӗнӗ публика, ҫӗнӗ залсем, хавхаланма ҫӗнӗ кӑмӑл-туйӑм.
Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче ыран, пуш уйӑхӗн 17-мӗшӗнче. Арсений Тарасов ҫыравҫӑн «Сутнӑ ҫуртри юлашки каҫ» калавне вулӗҫ.
«Васкамасӑр вулатпӑр» мероприятие Чӑваш Республикин халӑх артисткине Наталия Сергеевӑна чӗннӗ.
Калава васкамасӑр вуланӑ май ҫийӗнчех тишкерсе пырӗҫ.
Вулавӑшра пӗлтернӗ тӑрӑх, мероприятие ҫамрӑксене кӗнеке вулаттарас тӗллевпе ирттереҫҫӗ.
Чӑваш наци телерадиокомпанийӗн ӗҫченӗ Элтияр Александров Яндекс.Дзента чӑвашсемпе паллаштаракан статьясем вырнаҫтарма тытӑннӑ. Кун пирки вӑл халӑх тетелӗнчи хӑйӗн страницинче ӗнер пӗлтернӗ.
«Салам! Дзента йӑлана кӗнӗ чӑваш культурине халалланӑ статьясен ярӑмне пуҫарса ятӑм. Вырӑсла, мӗншӗн тесен Дзен чӑваш чӗлхине ют чӗлхе тесе йышӑнать те ӑна аталантарма май памасть», — хыпарланӑ Элтияр.
Вӑл хӑйӗн каналне ҫырӑнма ыйтнӑ, хӑй вара кашни кунах мӗн те пулин ҫӗннипе савӑнтарса пыма шантарнӑ.
Чӑвашсене ҫутта кӑларнӑ, халӑха ҫырулӑх парнеленӗ, пӗрремеш чӑваш букварне кун ҫути кӑтартнӑ Иван Яковлевҫуралнӑранпа 175 ҫул ҫитнӗ май мероприятисем Тутарстанпа Чӗмпӗр облаҫӗнче те иртӗҫ.
«Чӑваш Ен» НТРК пӗлтернӗ тӑрӑх, Иван Яковлев ҫуралнӑ ака уйӑхӗ форум-фестивальпе уйрӑмах пуян пулӗ. Шӑпах ун чухне Чӑваш Енре Раҫҫей шайӗнче йӗркелекен ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ, тӑван чӗлхене вӗрентекенсен «Пӗрлӗхре – вӑй» форум, Пӗтӗм чӑваш диктанчӗ, «Туслӑх хӗлхемӗ» республика фестивальне тата ытти уява ирттерӗҫ. Тутарстанра «Яковлев вулавӗсене» йӗркелӗҫ. «Сувар» чӑваш хаҫачӗ вара Иван Яковлев халалӗпе хайлавӗсене чи лайӑх вулакансен конкурсне ирттерӗ.
Шупашкарти Чӑваш тӗррин музейӗнче пуш уйӑхӗн 17-мӗшӗнче «КӖЛЕТ. Обыденная и обрядовая стороны клети» ятлӑ курав уҫӑлӗ. Курав музейӑн этнографи коллекцийӗнчи япаласемпе паллаштарӗ.
Кӗлет — чӑваш кил-ҫуртӗнчи уйрӑм хуралтӑ. Чылай чухне ӑна тӑватӑ стеналлӑ пураран тунӑ. Унта хресчен апат-ҫимӗҫ, тыр-пулпа ҫӑнӑх, савӑт-сапапа япаласем упранӑ. Вӗсене ҫӳпҫере тытнӑ. Ҫулла кӗлетре каннӑ.
«Кӗлет» сӑмах чӑваш чӗлхине вырӑссенчен кӗнӗ.
Чӑвашсем качча каякан хӗре туй умӗнхи кун кӗлетре тумлантарнӑ.
Трубина Мархви ҫуралнӑранпа 135 ҫул ҫитнӗ май «Асӑнмалӑх, савӑнмалӑх» викторина иртӗ.
Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗнче вӗреннӗ, РСФСР шайӗнче Ленин орденне тивӗҫнӗ учителӗн тата чӑвашла ҫыракан малтанхи хӗрарӑм писательницӑсенчен пӗрин «Мучар», «Асӑнмалӑх, савӑнмалӑх», «Ача чухнехи» ятлӑ хайлавӗсем уйрӑмах паллӑ. Ҫыравҫӑ 1888 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 2-мӗшӗнче Куславкка районӗнчи Куснар ялӗнче ҫуралнӑ. Вырӑнти 7 класлӑ шкулта ачасене вырӑс чӗлхипе литературине 30 ҫула яхӑн вӗрентнӗ.
Пуштуйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа ака уйӑхӗн 30-мӗшӗччен вӑл «Асӑнмалӑх, савӑнмалӑх» регионсем хушшинчи викторина иртӗ.
Ӑна Трубина Мархви ячӗллӗ ҫемье вулавӗн центрӗпе Чӑваш чӗлхипе литературин учителӗсен ассоциацийӗ, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗ тата
«Тантӑш» хаҫат ирттереҫҫӗ.
Чӑваш Наци библиотекинчи «Аталану» ассоциацийӗн «Эпӗ пӗчӗкҫӗ чӑваш» ушкӑнри ачасен черетлӗ тӗлпулӑвӗ иртнӗ.
Наци библиотекин тӗп специалисчӗ Вера Архипова пӗлтернӗ тӑрӑх, ачасем тӑванлӑх сӑмахӗсене аса илнӗ, унтан «Аннене эп пулӑшатӑп» сӑвӑ каласа пахча-ҫимӗҫе ҫуса тасатса шуратнӑ, туранӑ пек туса вӗсен ячӗсене каланӑ. Чӑваш пуканине ҫывӑрттарса янӑ май Петӗр Хусанкайӑн «Сӑпка юррине» вӗреннӗ. Тӗрлӗ тӗслӗ хутран амӑшӗсем валли парне ӑсталанӑ.
Шӑпӑрлансем Чӑваш тӗррин куравӗнче пулса курнӑ, ӑстасен ӗҫӗсене сӑнаса тӗллӗннӗ.
Пурнӑҫ пӗр вырӑнта тӑмасть ҫав. Вӑхӑт иртнӗ ҫемӗн йӑласем майӗпен ҫухалса пыраҫҫӗ. Ҫухалаҫҫӗ тесен те тӗрӗсех мар-тӑр? Иртнӗ кунра юлаҫҫӗ темелле пуль. Чӑвашсен ниме текенни те паянхи кун иртнӗ куна юлчӗ пулас. Мӗншӗн? Ҫак ыйту мана кӑсӑклантарчӗ те ак мӗнле шухӑшсем патне ҫитрӗм.
Ниме текен йӑла, паллах, чӑваш культуринчи чи аваннисенчен пӗри шутланать. Пӗччен тӑвайман ӗҫе ушкӑнпа пурнӑҫласан, вӑл, малтан хӑйӗн калӑпӑшӗпе хӑратса тӑнӑскер, вӗҫленнӗ тӗле малтанхи пек йывӑр туйӑнмасть. Аван-и? Чӑн та чаплӑ йӑла. Анчах паянхи кун ӑҫта ҫухалчӗ-ха вӑл?
Сӑлтавӗ вара тӗрлӗрен. Чи витӗмли ман шутпа — халӑх ӗлӗкхи пек чухӑн пурӑнма пӑрахнинче. Ачалӑха аса илетӗп те — мӑлатук-пуртӑ таврашӗ те кашни килтех ҫукччӗ. Вӑрӑм пусма кирлӗ пулсан кӳрше утаттӑмӑр. Тата ытти те. Халь вара? Мӑлтукӗ кашнин пӗрер кӑна мар, пуртти иккӗ-виҫҫӗ. Вӑл кӑна мар, тӗрлӗ электроинструмент пурин те пур темелле. Шуруповерт текенни хӑшӗсен пӗрре кӑна мар. Ыттисем те сахал мар: электропӑчкӑ, электролобзик... Пурин те килӗнче бензопӑчкӑ пур темелле.
Чӑваш Енри шкулсенче «Чи пӗлтерӗшли ҫинчен калаҫатпӑр» проект пурнӑҫа малалла кӗрет. Пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче 1-2 классенче черетлӗ класс сехечӗ иртӗ.
Ӑна чӑвашла ирттерме республикӑн Вӗренӳ институчӗ сценарин чӑвашла вариантне хатӗрленӗ. Хальхинче класс сехечӗ «Педагогпа ӑс паруҫӑ ҫулталӑкӗ» темӑпа пулӗ. Унта педагогпа воспитатель ӗҫӗ-хӗлӗ, вӗсен пӗлтерӗшӗ ҫинчен каласа кӑтартӗҫ.
+25.3 °C