Финанс пирамидисем пирки темле асӑрхаттарсан та улталанакансем тупӑнаҫҫех. Чӑваш Енре, акӑ, тата тепӗр кредит кооперативӗ пирки пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Маларах «Гарант-Кредит» потребитель обществи ҫакланнӑччӗ. Ун тӗлӗшпе пуҫарнӑ ӗҫе иртнӗ ҫул вӗҫӗнче суда ярса панӑччӗ.

Халӗ вара «ТрастКапитал» кредит потребитель кооперативӗн ертӳҫисене ҫынсене улталанӑшӑн айӑпласшӑн. Вӗсем 100 ытла ҫынна шар кӑтартнӑ. Кун пирки республикӑн прокуратурин пресс-служби хыпарланӑ.

Тӗпчеве прокурор тӗрӗслевӗ хыҫҫӑн тытӑннӑ иккен. Укҫа-тенкӗ пирамиди евӗр йӗркеленнӗ тытӑм 2014 ҫул вӗҫӗнче арканнӑ. Ҫынсенчен самай тупра пуҫтарнӑ хыҫҫӑн кооператив хуҫисем ҫухалнӑ. Пӗтӗмпе вӗсем 20 миллион тенкӗ ытла шар кӑтартнӑ.

Раҫҫей Федерацийӗн Президенчӗ Владимир Путин Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗсене (ун пеккисем Чӑваш Республикинче 25 пин ытла ҫын) юбилейлӑ ҫӗнтерӳ ҫулӗпе пӗр хутчен укҫан парса хавхалантарма хушу кӑларнӑ. Кашнине ҫичшер пин тенкӗ параҫҫӗ. Ҫак тӳлеве илекенсем кашни районтах пур. Патӑрьел районӗнче, сӑмахран, 36 вӑрҫӑ ветеранӗпе 17 инвалид. Тӑлӑха юлнӑ вӑрҫӑ ветеранӗсемпе участниксен мӑшӑрӗсене те хавхалантару кӗтет.

1941 ҫулхи утӑн 22-мӗшӗнчен пуҫласа 1945 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗччен (6 уйӑхран кая мар) тылра хастар ӗҫленисене (Патӑрьел районӗнче ун пеккисем 941 ҫын) виҫшер пин тенкӗ параҫҫӗ.

Тӳлеве илес тесен ыйтупа тухма е хушма документсем хатӗрлеме кирлӗ мар. Пенси фончӗн уйрӑмӗ укҫана куҫарма пуҫӑннӑ. Ӑна ака уйӑхӗпе ҫу уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче ҫынсем патне ҫитерӗҫ.

Ҫул-йӗр правилине пӑснине палӑртма 2013–2014 ҫулсенче Чӑваш Енре 93,5 миллион тенкӗ укҫа уйӑрнӑ. Приборсем кӑтартнӑ кӑлтӑк тӑрӑх 323 миллион тенкӗлӗх штраф ҫырса панӑ.

Фото тата видео ӳкерекен 113 прибортан паянхи куна 98-шӗ кӑна ӗҫлет иккен. Сӑлтавӗ — тивӗҫлӗ программа ҫукки. Программа илме виҫӗ ҫулта хыснаран 110,5 миллион тенкӗ укҫа уйӑрнӑ. Штраф мӗн чухлӗ ҫырса панине маларах каларӑмӑр ӗнтӗ. Ҫак виҫерен 87 процентне шыраса илнӗ.

Ҫул ҫинче йӗркене пӑсакансене палӑртакан хатӗрсене ҫул-йӗр правилине уйрӑмах пӑсакан вырӑнсене лартса хума тӑрӑшаҫҫӗ. Ун пек вырӑнсене ҫул-йӗр инспекцийӗн ӗҫченӗсем кӑтартаҫҫӗ.

Ӗҫлемен хатӗрсем пирки каласан, иккӗшӗ чукун ҫул урлӑ каҫнӑ вырӑнта пустуях тӑрать, тӑваттӑшӗ — ҫуран ҫӳрекенсем каҫмалли вырӑнта, тӑххӑрӑшӗ — ҫул хӗресленнӗ тӗлте. Вӗсем ваннӑскерсем мар. Тивӗҫлӗ программа ҫуккине пула 15 камера хальлӗхе усӑсӑр. Анчах ҫу уйӑхӗнче вӗсене ӗҫлеттерсе ямалла.

Эскизри чӑн пурнӑҫа хӑҫан куҫайӗ?

Ӗнер пирӗн республикӑра Туризма аталантарас ыйтупа ведомствӑсен хушшинчи канашӑн ларӑвӗ иртнӗ. Унта ЧР культура министрӗ Вадим Ефимов «Этника Чӑваш Енӗ» туризмпа рекреаци кластерӗ тӑвас ӗҫ епле пыни пирки каласа кӑтартнӑ.

Ку проект миҫе ҫул каялла пуҫланнине те йӑпӑр-япӑр аса илеймӗн. Ҫапах та лав пӗр вырӑнта тӑмасть темелле. Культура министрӗ иртнӗ уйӑхӑн 31-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Правительствипе Туризма аталантарас енӗпе ӗҫлекен федераци агентстви республикӑна 250 миллион тенкӗ укҫа уйӑрса пама килӗшӳ алӑ пуснине пӗлтернӗ. «Кӗмӗле» Шупашкарта тӑвакан «Амазония» этнокомплекс (вӑл та маларах асӑннӑ кластера кӗрет) патне газ, шыв тата ҫул ҫитерме ямалла.

Чӑваш Енӗн Министрсен Кабинечӗн Пуҫлӑхӗ Иван Моторин ку проекта пурнӑҫа кӗртесси ҫапах та тивӗҫтерменнине пӗлтернӗ, ӗҫе хӑвӑртлатма хушнӑ.

ЧР Пенси службине ҫынсем тӑтӑшах шӑнкӑравлама тытӑннӑ-мӗн. Хваттерсем тӑрӑх ҫамрӑк ҫынсем ҫӳренине пӗлтернӗ вӗсем. Вӗсем хӑйсене Пенси фончӗн ӗҫченӗсем тесе паллаштараҫҫӗ иккен. Хайхискерсем 50 ҫултан ҫамрӑкрах ҫынсене пухӑнакан пенси пирки шухӑшлама ыйтаҫҫӗ-мӗн, килӗшӳ алӑ пусма сӗнеҫҫӗ.

РФ Пенси фончӗн Чӑваш Енри уйрӑмӗнче ку патшалӑхӑн мар пенси фончӗсем нумайланнипе ҫыхӑнтараҫҫӗ. Акӑ пуш уйӑхӗн 1-мӗшӗнче кӑна 24 пенси фончӗ тытӑма кӗнӗ. Вӗсен элчисем клиентсен базине анлӑлатнӑ. Ҫав шутра — хваттерсем тӑрӑх ҫӳремелли те.

Чӑваш Енри пенси фончӗ ҫынсене хваттер тӑрӑх ҫӳрекенсенчен удостоверени ыйтма сӗнет. Килӗшӳ алӑ пусмалла-и? Кӑна вара кашни хӑй йышӑнать.

Укҫаллӑ пулас тесен преступлени пирки пӗлтермелле. Ҫӗнӗ Шупашкар хула депутачӗсем иртнӗ уйӑхӑн вӗҫӗнче ҫавӑн пек йышӑну кӑларнӑ. Преступлени туни е ӑна хатӗрленни пикри пӗлтерекенсене укҫан хавхалантармалли ҫинчен калакан право актне хула прокуратури хатӗрленӗ. Депутатсем вара ӑна ырланӑ.

Укҫана тивӗҫес тесен тӗрӗс хыпарламалла. Пӗлтерни преступление уҫса пама пулӑштӑр. Судран е следствирен тарса ҫӳрекенсем ӑҫта пытаннине систерсен те укҫан хавхалантарӗҫ.

Хӑш хыпаршӑн мӗн чухлӗ тивӗҫесси преступлени йывӑрӑшӗнчен килет. Пӗчӗк тата вӑтам йывӑрлӑхлӑ преступлени туни е тума хатӗрленни пирки систерсен, сӑмахран, 500 тенкӗ тӳлӗҫ. Йывӑр тата уйрӑмах йывӑрри пирки евитлесен 1000 тенкӗ уйӑрмалла.

Ҫӗнӗ йӗрке ака уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен вӑя кӗнӗ.

Пуш уйӑхӗн 31-мӗшӗнче Мускавра туризм енӗпе ӗҫлекен федераци агентстви тата ЧР Министрсен Кабинечӗ кӑҫал республикӑри туризма аталантармашкӑн федераци хыснинчен субсиди уйӑрмалли пирки килӗшӳ алӑ пуснӑ.

Килӗшӳре палӑртнӑ тӑрӑх, 2015 ҫулта «Чӑваш Ен этники» туризм кластерне тумашкӑн федераци хыснинчен 250 миллион тенкӗ уйӑрмалла. Ку укҫана «Шупашкар: 500 ҫул» паркри «Амазония» этнокомплексри транспорт инфратытӑмне хута ямашкӑн ярӗҫ.

Ҫавӑн пекех уйӑрнӑ укҫа-тенкӗпе пӗлтӗр пуҫланӑ ӗҫе — газ кӗртесси тата шыв кӑларасси — туса пӗтерӗҫ.

Чӑваш Енӗн хресченӗсем хирти ҫурхи ӗҫсене пӗтӗрхинчен 10 кун маларах пуҫӑнни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ хыпарланӑччӗ.

Пуш уйӑхӗн 30-мӗшӗ тӗлне 10 районта кӗрхисене 3,5 пин гектар ҫинче апатлантарнӑ. Нумай ҫул ӳсекен курӑака та май килнипе удобрени сапма тӑрӑшаҫҫӗ. Ку енпе ӗнер 6 районта аппаланнӑ. Анчах майӗсем хӗсӗкрех ҫав. Ҫакӑн пирки республикӑн ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов Чӑваш Енӗн правительствин ӗнерхи ларӑвӗнче асӑнса хӑварнӑ.

Хресчене кӑҫал хаксем ӳсни самай витӗм кӳрет. Удобрени хакне илсен, ансат аммиак селитри кӑна кӑҫал вӑтамран 30 процент таран хакланнӑ. Ҫунтармалли-сӗрмелли материала кӑҫал пӗлтӗрхинчен 15 процент хаклӑрахпа туянма тивет. Саппа пайсене тата техникӑна илме унчченхинчен 40 процент нумайрах кӑларса хума тивет. Хаксем «ҫыртнӑран» дизтопливӑпа бензина кирлӗ чухлӗ туянса хатӗрлеймен. Малтанхине кирлинчен 51 процент янтӑланӑ, бензина — 35 процент.

Паянхи тӗп тӗллев — ял хуҫалӑхне укҫа-тенкӗпе тивӗҫтересси иккен. Маларах кредита патшалӑх субсидилесси пирки йышӑну туманран та хуҫалӑхсем кивҫен илме аптӑраса тӑнӑ. Халӗ ку енӗпе лав хускалнӑ теме юрать.

Малалла...

Ҫӗршывӑн правительстви ипотекӑна субсидилеме йышӑнни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ маларах пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, банксен процент ставкине патшалӑх субсидиленӗ хыҫҫӑн ҫынсен 12 процентпа ҫеҫ тӳлемелле тӑрса юлать.

Ҫӑмӑллӑхлӑ кредит паракан программа пуш уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пурнӑҫа кӗме тытӑнчӗ. Вӑл шӑп та лӑп ҫулталӑка, 2016 ҫулхи пуш уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен, пымалла.

Ҫӑмӑллӑхлӑ программӑпа парас кӑмӑллине ҫӗршыври темиҫе кредит организацийӗ пӗлтернӗ те ӗнтӗ. Ҫав шутра — Перекет банкӗ, ВТБ, Россельхозбанк. Юлашкинчен асӑннӑ банкӑн Чӑваш Енри филиалӗн пресс-служби кредита илес тесен ҫынсен хӑйсен кӗсйинчен ҫурт-йӗр хакӗн 20 процентӗнчен кая мар кӑларса хумаллине пӗлтерет. Кивҫен укҫана 30 ҫул таран параҫҫӗ.

Кун пирки Етӗрне районӗнче сӳтсе явнӑ. Тупра ыйтӑвне район хыснин тупӑш пайне ӳстерес ыйтусемпе ӗҫлекен ведомствӑсен хушшинчи комисси ларӑвӗнче хускатнӑ. Комисси пайташӗсем ытти чух та ку ыйтупа пухӑнман мар-ха. Хальхи ларӑва вӗсем черетсӗр пуҫтарнӑ.

Лару Етӗрне район прокуратуринче иртнӗ. Унта район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Владимир Кузьмин, район прокурорӗ Владимир Степанов, Федерацин налук службин районсем хушшинчи 8-мӗш инспекцийӗн пуҫлӑхӗ Татьяна Таранова, РФ Пенси фончӗн Етӗрне районӗнчи управленийӗн пуҫлӑхӗ Ирина Облинова тата райадминистрацин финанс пайӗн пуҫлӑхӗ Валентина Облинова хутшӑннӑ.

Ларӑва район хысни умӗнче тата Пенси фончӗпе налукҫӑсем умӗнче парӑма кӗнӗ предприяти пуҫлӑхӗсене чӗннӗ. Хушма тупӑшран илекен налукпа кӑна унта йыхравланисен парӑмӗ 5,9 миллион тенке ҫитнӗ иккен. Ларура пит хӗретме тивнисенчен хӑшӗсем парӑма ака уйӑхӗн 30-мӗшӗччен татма шантарнӑ.

Сӑнсем (8)