«Ылтӑн пучах» уйлӑхри вожатӑйсен саккунла мар ӗҫе-хӗлӗ ҫинчен ҫӗршывра пӗлмен ҫын та юлмарӗ пуль. Паянхи куна вара уйлӑх тавра калаҫусем пӗччекӗн лӑпланма та пуҫларӗҫ. Анчах сӳтсе явмалли яланах тупӑнса тӑрать.
Йӗрлев органӗсем тӗпчесе пӗлнӗ тӑрӑх Муркаш районӗнчи пӗр ача-пӑча лагерьне вожатый пулса ӗҫлеме наркӑмӑшлӑ им-ҫампа туслӑ пулнӑ каччӑ вырнаҫнӑ. Кун ҫинчен вара йӗрке хуралҫисем ӑнсӑртран тӗпчесе пӗлнӗ.
Пӗррехинче хайхи каччӑ пӗртак хӗренкеленнӗскер хӑй палакан яшпа тытӑҫса илнӗ. Ҫакна вара ШӖМ ӗҫченӗсем асӑрханӑ пулнӑ. Икӗ ҫамрӑка вӗсем чарма пикеннӗ, анчах та ку ӗҫ-пуҫ ҫав ҫавах полици уйрӑмӗнче кӑна вӗҫленнӗ. Ун чухне ҫапӑҫӑва пуҫарнӑ каччӑ йӗрке хуралҫисемпе сиввӗн калаҫнӑ, пӗрне урапа тапма та хал ҫитернӗ. Куншӑн вара ӑна пуҫиле ӗҫ кӗтнӗ. Шалти ӗҫсен министерстви тӗпчесе пӗлнӗ тӑрӑх хайхи каччӑ ҫине маларах та иккен «асӑрхануллӑ пулмасӑр ҫын сывлӑхне йывӑр хавшатнӑшӑн» статьяпа ӗҫ пуҫарнӑ, пуҫиле ӗҫ суда та ҫитме ӗлкернӗ. Унсӑр пуҫне ҫамрӑк Республикӑ наркологи диспансерӗнче учетра тӑнӑ. Йӗрлев органӗсене вара чи тӗленмелли хайхи каччӑ ҫӗртмен 1-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи ача-пӑча уйлӑхне пӗрремӗш сменӑна вожатый пулса ӗҫлеме вырнаҫни тӗлӗнтернӗ.
«Вӗренни пӑсмасть» ҫак каларӑша тӗпе хурса республикӑри инкекрен хӑтаракансем ҫуллахи кунсем пуҫланнӑранпа сывлӑха ҫирӗплетекен ача-пӑча уйлӑхсенче профилактика кунӗсене ирттереҫҫӗ. ИӖМ ӗҫченӗсем кашни ӑстрӑмра вӗренӳ ӗҫӗсене йӗркелеҫҫӗ. Шӑматкун вара, утӑн 19-мӗшӗнче, вӗсем «Бригантина» уйлӑхра Хӑрушсӑрлӑх кунне хутшӑннӑ. Ку тӗлпулӑва сыхлав ӗҫӗн управленийӗн инспекторӗсем Александр Андриянов тата Ольга Реброва йӗркеленнӗ. Ведомствӑ ӗҫченӗсем ача-пӑчасене пушара асӑрхасан тата шыва кӗрсессӗн мӗнле тыткаламалли ҫинчен каласа панӑ.
ИӖМ ӗҫченӗсем шӑпӑрлансемпе тӗрлӗрен конкурссемпе викторинӑсем ирттернӗ, ачасем тупмалли юмахсем ҫине тупсӑмсем шыранӑ. Унсӑр пуҫне инкекрен хӑтаракансем хӑйсен вӗрентӗвне сӑмахпа кӑна мар куҫӑмлӑ та ҫирӗплетнӗ. Ҫулӑмпа кӗрешекенсен тумне арҫын ачасемпе пӗр тан хӗрачасем те тӑхӑнса пӑхма кӑмӑлланӑ.
Хыҫҫӑн ИӖМ ӗҫченӗсем шӑпӑрлансене савӑнмалӑх шыв тумламӗсенчен фейерверк тунӑ.
Тӗлпулу вӗҫнелле ҫулӑмпа кӗрешекенсем уйлӑхра вӗренӳллӗ эвакуаци ирттернӗ.
«Ылтӑн пучах» уйлӑхра вожатӑйсем ачасенчен тӑрӑхланӑ тӗслӗх пирки пӗр вӑхӑтра питӗ шавларӗҫ. Кун пирки эпир темиҫе те пӗлтернӗччӗ. Вожатӑйсене явап тыттарасси каламасӑрах паллӑччӗ ӗнтӗ. Халӗ, акӑ, тата тепӗр хыпар.
Тивӗҫлӗ йышӑну тумалли пирки РФ Тӗпчев комитечӗн республикӑри тытӑмӗ Чӑваш Енӗн Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерствине ятарлӑ хут ярса панӑ иккен. Халӗ ведомствӑна ҫав асӑрхаттарӑва хуравлакан ҫыру ҫитнӗ-мӗн. Канма кайнӑ ачасемпе пулса иртнӗ пӑтӑрмахшӑн республикӑн Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерствинче тӑрӑшакан виҫӗ ҫынна: министр ҫумне, пай пуҫлӑхӗпе ҫав пайри пӗр ӗҫчене — дисциплина тӗлӗшӗнчен явап тыттарнӑ тесе пӗлтернӗ иккен унта.
Чӑваш Енӗн наркополицейскийӗсем йӗркеленӗ Ача-пӑчан полицейски академийӗ «Чӗрӗ юлассин шкулӗ» ятпа ҫарпа спорт пухӑвне ирттернӗ. Нумаях пулмасть унӑн пӗрремӗш смени вӗҫленнӗ. Унта полицейски академине ҫӳрекен 38 ачаран 13-шӗ ҫеҫ хутшӑнма тивӗҫ пулнӑ.
Лагерь вунӑ куна пынӑ. Ҫав вӑхӑтра ачасен тревогӑпа вӑранма, «салука илнисене» хӑтарма, ирпе тата каҫпа пилӗкшер ҫухрӑм чупма, турист эстафетисене хутшӑнма, столовӑйра наряд тӑма, территорие хураллама тивнӗ. Кунпах йывӑрлӑхӗ вӗҫленмен-ха. Вӗсене ал вӗҫҫӗн кӗрешме те, пӑшалтан пеме те хӑнӑхтарнӑ. Инструкторӗсем — наркотик ҫаврӑнӑшӗпе кӗрешекен управлени офицерӗсем.
«Хура берет» тӑхӑнса ҫӳреме Александр Шипуновпа Ксения Гордеева тивӗҫнӗ.
Утӑ уйӑхӗн 15-мӗшӗнче лагерӗн иккӗмӗш смени ӗҫлеме тытӑнӗ.
Сӑнсем (7)
Утӑн 7-мӗшӗнче «Сурские зори» кану базинче «Хавал» уйлӑхӗ 4-мӗш хут пухӑнчӗ. Ҫынсем тӗрлӗрен — ача-пӑчасенчен пуҫласа ваттисем таранах.
«Хавал» уйлӑхра кашни кун тӗрлӗ тӗлпулусем иртеҫҫӗ, тӗрлӗ теметикӑпа калаҫусем иртеҫҫӗ — историпе, генетикӑпа, чӑваш культурипе. Ытти тӗрлӗ мероприятисемпе те пуян — ирхи хусканусем, таврари кӑсӑклӑ вырӑнсемпе паллашни, тӗрлӗ вӑйӑсем. Ҫавӑнпа та вӗсен кану хаваслӑ иртет, тунсӑхлама вӑхӑт ҫук.
Уйлӑхӑн тӗп вырӑнне чӑваш чӗлхине вӗренесси йышӑнать. Чӑн та, кунта ытларах чӑвашла пӗлменнисем пухӑннӑ, ҫавӑнпа та вӗсемшӗн чӑвашла калаҫни, чӑвашла тӗлпулусем ирттерни питӗ усӑллӑ. Кашни ҫыннӑн пӗлӗвӗ тӗрлӗрен пулнӑран вӗренӳ ушкӑнӗсене те виҫҫӗ йӗркеленӗ — малти ӳсӗмрисем, вӑтам ӳсӗмрисем тата чӑвашла лайӑх пӗлекеннисем.
«Хавал» уйлӑх вырсарникун, утӑн 14-мӗшӗнче, вӗҫленӗ.
Вырсарникун, утӑн 14-мӗшӗнче, Венгри ҫӗршывӗнчен ача-пӑча делегацийӗ Шупашкара хӑнана ҫитмелле. Ку йӑлана Шупашкарпа Эгер (вӑл шӑп та лӑп Венгрире вырнаҫнӑ) хулисем тӑванлашнӑ хыҫҫӑн пуҫарса янӑ. Ҫавна май утӑн 14-31-мӗшӗсенче венгр ача-пӑча ушкӑнӗ кану программипе килешӳллӗн сывлӑха ҫирӗплетекен тата пӗлӳ паракан «Бригантина» центрта кун каҫаҫҫӗ.
Шупашкар хула администрацийӗ йӗркеленӗ культура мероприятийӗ программипе килешӳллӗн килсе ҫитнӗ хӑнасене хулан паллӑ вырӑнӗсемпе, наци историйӗпе тата йӑла-йӗркисемпе паллаштарӗҫ, ҫавӑн пекех хула музейӗсенче, кану паркӗсенче, кондитер фабрикинче, тӗрлӗ предприятисенче экскурсисем иртерме палӑртнӑ. Унсӑр пуҫне венгр ача-пӑчисем хула ҫамрӑкӗсемпе тӗл пулӗҫ. Ку икӗ тӗрлӗ хулари ҫамрӑксем хушшинче туслӑ ҫыхӑнусене йӗркелеме пулӑшӗ.
Пӗлме, 2007 ҫулта Шупашкарти пултаруллӑ ача-пӑча ушкӑнӗ Эгер хулин муниципалитечӗ йыхравӗпе «Культурӑсен тӗлпулӑвӗ» халӑхсем хушшинчи ача-пӑча лагерьне кайса курнӑ. Унта вӗсене хула историйӗпе, культурипе, паллӑ вырӑнӗсемпе, йӑла-йӗркесемпе паллаштарнӑ.
Утӑн 7-мӗшӗнче ҫуллахи сывлӑха ҫирӗплетекен «Хӗрлӗ парӑс» лагерьте тулай чӑваш ачисен кану ӑстрӑмӗ (смени) вӗҫленнӗ.
Ку уйлӑх 2005 ҫултанпа ӗҫлет, республика Элтепӗрӗ Михаил Игнатьевӑн пуҫарӑвӗпе ӑна кашни ҫул ирттереҫҫӗ. Кӑҫал унта 45 шкул ачи каннӑ. Вӗсем хушшинче тӗрлӗ темӑсемпе калаҫу ирттерес тата туслӑ ҫыхӑнусем йӗркелес тӗллевпе ӑстрӑм йышне Чӑваш Енри 9 шкул ачи те кӗнӗ. Пушкӑрт тата Тутар республикинчен, Мари Элтен, Беларуҫран, ҫавӑн пекех Ӗремпур, Пенза, Самар, Сарӑту, Чӗмпӗр облаҫӗсенчен, Мускав хулинчен канма килнӗ шкул ачисем чӑваш халӑхӗн культурийӗпе, историйӗпе тата чӗлхипе ҫӗртмен 25-мӗшӗнче пуҫласа утӑн 8-мӗшччен паллашнӑ.
Уйлӑхра канакансем валли ятарлӑ «Эткер» программа хатӗрленӗ иккен. Унпа килешӳллӗн тӗрлӗ енлӗ мероприятисем ирттернӗ, ачасене паллӑ культура вырӑнӗсем тӑрӑх экскурсие илсе кайса кӑтартнӑ. Унсӑр пуҫне канакансем интереслӗ ҫынсемпе тӗл пулса калаҫнӑ, республикӑри музейӗсемпе тата предприятисемпе паллашнӑ.
Сывпулашмалли концерт хыҫҫӑн тулай чӑвашсен ачисене «Аксар» студи пулӑшнипе кӑларнӑ «Ача-пӑчасем Чӑваш Енре хӑнара» виднофильмпа тивӗҫтернӗ.
Ӗнер, утӑн 8-мӗшӗнче, министӑрсен кабинетӗчен членӗсен канашлӑвӗнче — вӑл эрнесерен пулать — ача-пӑча сывлӑхне ҫирӗплетмелли «Ылтӑн пучах» уйлӑх таврашӗнче пулса иртнӗ тискер ӗҫ-пуҫсем ҫинчен калаҫнӑ. Пухура 2013 ҫулти лагерьсен пӗрремӗш сменӑн пӗтӗмлетӗвӗсене те тунӑ.
Чӑваш Енӗн Сывлӑха сыхлакан тата социаллӑ аталану министрӗ Надежда Осипова палӑртнӑ тӑрӑх лагерьсене вожатӑйсене ӗҫе илнӗ чухне йынӑшсем нумай тунӑ, шап та лӑп вӗсем вӑхӑт иртсен палӑра пуҫланӑ те имӗш. Сӑмахран, «Ылтӑн пучах» лагерӗнче диджей пулса ӗҫлекен каччӑ саккун йӗркине малтан та пӑснӑ, уншӑн ӑна явап та тытарнӑ пулнӑ. Чӑваш Енӗн вӗренӳ министерствин пуҫлӑхӗн Владимир Иванов шухӑшӗпе вара асӑннӑ лагерьте пулса иртнӗ пулӑмсемшӗн ӗҫе вырнаҫтаракансене явап тыттармалла.
Республика Элтепӗре Михаил Игнатьев вара синкер пулӑмсене уйлахсенче вӑй хуракансен шалу укҫи (8–10 пин тенкӗ) пӗчӗк пулнипе ҫыхӑнтарать. Пуҫлӑх ҫак ыйтӑва ҫитес кунсенче татса памалли ҫинчен палӑртса хӑварнӑ.
Паянхи куна лагерьсенче ӗҫ-пуҫ тивӗҫлипех пурнӑҫлантӑр тесе йӗрлев комитечӗ тӗрӗслев ӗҫӗсем ирттерет.
Пӗрисемшӗн ҫуллахи кунсем — кану кунӗсене лайӑх ирттермелли вӑхӑт. Теприсем валли вара ку тапхӑр ӗҫе пуҫарӑнассине пӗлтерет. Сӑмах вара ача-пӑча лагерь вожатыйӗсем ҫинчен пырать. Вӗсен ӗҫе ҫуллахи кану кунӗсенче самай пӗлтерӗшлӗ. Вожатыйсем пур енӗпе те пултаруллӑ ҫынсем. Ҫапла вара утӑн 9-мӗшӗнче «Вӑрман юмахӗ» ача-пӑча санаторийӗн республика базинче Вожатыйсен пултаруллӑхӗн IV республика фестивалӗ иртӗ. Унта республикӑри чи маттур вожатыйсем ӑмӑртӗҫ.
Фестивале хутшӑнма заявкӑсем республикӑри пурӗ 8 сывлӑха ҫиреплетекен лагерьсем панӑ: «Росинка», «Звездочка», «Волна», «Лесная сказка», «Березка», «Солнышко», «Янтарный», «Белые камни» тата республика тулаш енче ӗҫлекен 2 педагогика отрячӗсем — СПО «ВесельЧаКИ» тата СПО «Чугунок».
Фестиваль виҫӗ туртӑмпа иртӗ — юрӑ-кӗвӗ, ташӑ тата видео (педагогика ӗҫ-хӗлне ҫутатса паракан видео-ролик).
Муркаш районӗнче вырнаҫнӑ «Хӗрлӗ парӑс» уйлӑхра тулай чӑвашӗсен ачисене кантарасси ырӑ йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ. Ӑна 2005 ҫулта пуҫарса янӑ.
Ҫӗртмен 6-мӗшӗнче вара вӗсем вӑйӑ картине тӑнӑ. Унта вӗсем илемлӗ чӑваш кӗпине тӑхӑнса, ӗлӗкхи пек карталанса чӑваш юррине юрланӑ, чӑваш вӑййине вылянӑ. Уява чӑваш тӗррин ӑсти, Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ З.И. Воронова илем кӳчӗ тесе пӗлтерет ЧР Вӗренӳ министерстви. Вӑл чӑваш кӗпи ҫинчен тата хӑйӗн коллекцийӗнчи тумсем пирки каласа кӑтартнӑ.
Уяв арҫын ачасем кӗрешӳре вӑй виҫнипе вӗҫленнӗ. Чи маттуррисем Пушкӑрт Республикинчен килнӗ Никита Данилов тата Тутар Республикинчен килнӗ Виталий Сергеев пулнӑ. Вӗсене медальсем парса чысланӑ.
Сӑнсем (14)
+12.5 °C