Шупашкарта пурӑнакан пӗр ҫемье тӗнче тетелӗнчи «Правды ПФО» хаҫата хӑйсен нуши ҫинчен ҫырса кӑтартнӑ. Икӗ ачаллӑскерсем 2005 ҫулхи чӳк уйӑхӗнче пушарта пӳртсӗр тӑрса юлнӑ. Вӗсен ҫурчӗ Шупашкарти Ермак урамӗнче вырнаҫнӑ. Кил хуҫи водительте ӗҫленӗ, арӑмӗ ачасемпе ларнӑ. Вӑхӑтлӑха вӗсем Ермак урамри пӗр хӗрарӑм патӗнче пурӑнма пуҫланӑ.

Кӗҫех ҫемьере виҫҫӗмӗш ача ҫуралнӑ. Амӑш капиталӗпе Ермак урамӗнче кивӗ пӳрт туяннӑ. Унта газ та, шыв та ҫук-мӗн. Ҫурта хӑвӑрт юсайманран стройматериал пӗчӗкшерӗн туяннӑ. Стройматериала никам та ан вӑрлатӑр тесе ӑна хӑйсен вӑхӑтлӑх пурӑнакан ҫӗре пушатнӑ. Ҫавӑ кӳршӗсене килӗшмен мӗн те Шупашкар хулин Калинин район администрацине ҫӑхавпа тухнӑ. Тара илнин килӗшӗвне таттарассишӗн администраци суда ҫитнӗ. Унта ҫурта саккунлӑ мар майпа туса лартнине палӑртнӑ.

Ҫапла вара виҫӗ ачаллӑ ҫемьен хӗл кунӗнче хӑтсӑр та хутса ӑшӑтма кӑмака ҫук сивӗ ҫурта куҫма тивнӗ.

Шупашкарта пурӑнакан 46 ҫулти арҫынна суд тунӑ. Тӑван амӑшне вилмеллех хӗненӗскере ҫирӗп йӗркеллӗ колоние тӑхӑр ҫуллӑха яма йышӑннӑ. Кун пирки «ПроГород Чебоксары» кӑларӑм хыпарлать.

Хайхи ҫӑлкуҫ пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫак ӗҫ-пуҫ пӗлтӗрхи авӑн уйӑхӗн 12-мӗшӗнче пулнӑ. Арҫын 77 ҫулти амӑшне тискеррӗн хӗненӗ, кӗлеткин тӗрлӗ пайӗнчен, ҫав шутра — пуҫӗнчен те, ҫапнӑ. Йывӑр сурансене чӑтайман ватӑ хӗрарӑм — ҫавӑнтах сывлама чарӑннӑ. Ниҫта та ӗҫлемен, амӑшӗн пенси укҫипе ҫисе-ӗҫсе пурӑннӑ арҫын хӑйне ҫуратнӑскере унччен те ҫутӑ кун кӑтартман иккен, хӗненӗшӗн ӑна 10 талӑклӑха хупса хуни те пулнӑ.

Палӑртса хӑвармалла, пуҫиле ӗҫе тишкернӗ вӑхӑтра арҫын хӑйӗн айӑпне йышӑннӑ. Ҫитес тӑхӑр ҫула унӑн йӗплӗ пралук леш енче ирттерме тивӗ.

Шӑмӑршӑ районӗнче пурӑнакан арҫын 18 ҫул тултарман хӗрне вӗлерессипе хӑратнӑ, ҫак сӑмахсене каланӑ чухне ун умӗнче ҫӗҫӗпе сулкалашнӑ. Куншӑн 54-ри ашшӗне судра явап тытнӑ. Ӑна тӗрмене хупмасӑр 1 ҫул та 4 уйӑхлӑха айӑпланӑ.

Следстви тата суд ҫирӗплетнӗ тӑрӑх, ку пӑтӑрмах пӗлтӗр юпа уйӑхӗн 20-мӗшӗнче пулнӑ. Арҫын килӗнче ӳсӗр пулнӑ, 18 ҫул тултарман хӗрӗ умӗнче ҫӗҫӗпе сулкалашнӑ, вӗлерессипе хӑратнӑ. Ача ҫак сӑмахсене чӗре ҫывӑхне илнӗ, ашшӗ чӑнах та вӗлерме пултарни пирки шутланӑ.

Палӑртмалла: айӑпланнӑ арҫын унччен те суд сакки ҫинче ларнӑ. Ун чухне те вӑл ҫынна вӗлерессипе хӑратнӑшӑн ҫакланнӑ.

Ку пӑтӑрмах Шупашкарта ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнчех пулса иртнӗ-ха. Гремячево груз причалне пӗр арҫын хӑйӑр тиеме пынӑ. Тӗрӗслев пункчӗ патнелле иртнӗ чух ӑна хыҫалтан чупса пырса сӑнчӑрти йытӑ ҫыртнӑ. Шар курни причал пуҫлӑхӗ патне шӑнкӑравланӑ, калаҫӑва диктофонпа ҫырса илнӗ. Видеопа йытта ӳкерсе илнӗ, хӑй васкавлӑ пулӑшу машинине тата йӗрке хуралҫисене чӗннӗ.

Шупашкарти юханшыв порчӗ арҫын сипленнине саплаштарма килӗшмен. Йытӑ хуҫи эпир мар тесе туннӑ.

Арҫын парӑнас темен — суда ҫитнӗ. Судра та лешсем арҫын ҫӑхавӗпе килӗшмен. Апла пулин те суд Шупашкар юханшыв порчӗн кӑмӑл-сипет тӗлӗшӗнчен шар курнӑ арҫынна 7 пин тенкӗ тӳлеме тивӗ. 2599 тенке укҫан тӑкакланнишӗн саплаштарма лекӗ. Ҫав хакпа арҫын ҫӗнӗ джинс шӑлавар туяннӑ. Шӑлавара кӗскетме тӳленӗ 150 тенке те ыйтнӑ-ха тавӑҫ хуҫи, анчах суд кунпа килӗшмен. Юриста тӳлесе тӑкакланнӑ 10 пин тенке тата патшалӑх пошлинине (700 тенке) те порта тӳлеттермелле йышӑну кӑларнӑ.

Ҫак кунсенче Вӑрнар районӗн сучӗ «Мунча-прачка комплексӗн» экс-директорӗ тӗлӗшпе приговор вуланӑ. Арҫынна должноҫӗпе усӑ курса укҫа кӗсьене чикнӗшӗн явап тыттарнӑ. Суд приговорӗ ҫирӗп янӑранӑ: экс-директора ҫирӗп режимлӑ колоние 4 ҫул та 8 уйӑхлӑха ӑсатнӑ. Кунсӑр пуҫне унан комплекса кӳнӗ такака – 1 миллион ытла тенке – саплаштармалла.

Следстви тата суд акӑ мӗн пӗлтерет: 2013 ҫулхи ҫӗртмерен пуҫласа 2017 ҫулхи авӑн уйӑхӗччен вӑл предприяти кассинчен 930 пин тенкӗ илнӗ, унпа вырӑнти 7 ҫынран «Мунча-прачка комплексӗ» валли вутӑ туянма палӑртнӑ имӗш. Ку укҫана вӑл кӗсйине чикнӗ.

Ҫавӑн пекех пуҫлӑх 2016 ҫулхи ҫурларан пуҫласа 2017 ҫулхи авӑнччен хӑйӗн автомобильне предприятие тара панӑ, куншӑн 120 пин тенкӗ компенсаци илнӗ.

Ӗҫрен кӑларсан та лӑпланман вӑл: интернет-банкинг тытӑмне кӗме май пуррипе усӑ курса предприятирен хӑйӗн счечӗ ҫине 17 пин тенкӗ куҫарнӑ.

Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан арҫынна хӑйӗн арӑмне пусмӑрланӑшӑн, мӑшкӑлланӑшӑн тата ирсӗрле ясар шухӑшне чӑна ҫавӑрнӑшӑн явап тыттарасшӑн. Кун пирки «ПроГород Чебоксары» кӑларӑм хыпарлать.

Иртнӗ ҫулхи ака уйӑхӗн 26-мӗшӗнче ҫак арҫын килӗнчех арӑмне хӗненӗ, пуҫӗпе холодильник ҫумне темиҫе хутчен ҫапӑнтарнӑ, унтан ҫӗҫӗпе сӗрнӗ. Унпа та ҫырлахман — мӑшкӑлланӑ, ирсӗрле ясар шухӑшне пурнӑҫланӑ. Ҫав кун упӑшки арӑмне пирвайхи хут асаплантарма иккен, унччен те ун ҫине алӑ ҫӗкленӗ. Кашнинчех — ӳсӗрле. Арҫынна ҫавӑн хыҫҫӑнах тытса чарнӑ, хупса хунӑ. Апла пулин те вӑл паянхи кун та хӑйӗн айӑпне йышӑнмасть.

Палӑртса хӑвармалла, пуҫиле ӗҫе тишкерсе пӗтернӗ, ӑна Ҫӗнӗ Шупашкар хула сучӗ пӑхса тухса йышӑну кӑларӗ.

Паян ирпе Шупашкарти Ленин район сучӗ Федерацин хӑрушсӑрлӑх службин тӗпчевҫисем ыйтнине пӑхса тухнӑ. Тӗпчевҫӗсем «Биологилле тасатмалли сооруженисем» предприятин пуҫлӑхӗн Сергей Анисимовӑн тата Шупашкарти «Ордер» тулли мар яваплӑ обществӑн Ольга Филиппован хваттерӗсене ухтарма ыйтнӑ. Суд тӗпчевҫӗсен ыйтӑвне тивӗҫтерни пирки «Коммерсантъ» кӑларӑм хыпарланӑ.

Тӗпчевҫӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, Сергей Анисимовпа Ольга Филиппова Чӑваш Енӗн Экономика министерствине ертсе пынӑ, республика вице-премьерӗ пулнӑ Владимир Аврелькинпа пӗр шухӑшлӑ пулнӑ имӗш.

Министра, аса илтерер, хыснаран субсиди панӑ чухне ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курнӑ тесе вӑхӑтлӑха арестленӗччӗ. Ун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.

Сергей Анисимовпа Ольга Филиппова тата ыттисем пулӑшнипе 20 миллион тенкӗ ытла субсидие саккуна пӑсса хыснаран уйӑрнӑ-мӗн.

Муркаш районӗн сучӗн судйи пуҫиле ӗҫӗн материалӗсене улӑштарнӑ. Татьяна Салдыркина икӗ ҫынна ют пурлӑха варланӑшӑн, ют ҫын килне саккуна пӑсса кӗнӗшӗн суд тунӑ. Анчах патшалӑх айӑплавҫи приговора тепре пӑхса тухма янӑ.

Кун хыҫҫӑн судья следовтеле хӑйӗн патне чӗнсе илнӗ те официаллӑ документсене ҫыртарнӑ флешкӑна ыйтнӑ. Хайхискер (Татьяна Салдыркина ӗнтӗ) хӑй тӗллӗн хӑш-пӗр самантсене хуратнӑ, документсене улӑштарнӑ. Кайран следователе алӑ пусма ыйтнӑ. Ҫапла майпа ҫӗнӗ хутсене ҫӳлерех асӑннӑ пуҫиле ҫумне ҫирӗплетнӗ, чӑн-чӑннисене вара илсе юлнӑ. Ҫак ӗҫе Салдыркина аппеляцие янӑ.

Анчах ултав ҫиеле тухнӑ. Документсене улӑштарнине тӳрех темиҫе ҫын асӑрханӑ, ҫав шутра – прокурор та, айӑпланнӑ ҫын та, хур курнӑ ҫын та. Эксперт та документсене улӑштарнине ҫирӗплетнӗ.

Ҫӗнӗ хутсем ҫине алӑ пуснӑ следователь вара ҫапла ӑнлантарнӑ: судья унӑн йӑнӑшӗсене тӳрлетет тесе шутланӑ, ҫавӑнпа Салдыркина хушнине пурнӑҫланӑ.

Чӑваш Енри судьясен квалификациллӗ коллегийӗ Татьяна Салдыркина ку таранччен лайӑх енчен кӑна палӑрнине шута илсе ӑна асӑрхаттару ҫеҫ анӑ.

Канаш районӗнче пурӑнакан арҫын республикӑри патшалӑх харпӑрлӑхӗнчи ҫӗрпе саккунсӑр усӑ курнӑ. Вӑл ҫӗрпе усӑ курмалли килӗшӳ туман, анчах ҫав лаптӑк ҫинче ҫурт хӑпартса лартнӑ.

Ҫапах ку ҫӗре тара илмелли тӳлеврен хӑтармасть. Пӗлтӗр раштав уйӑхӗнче суд ӑна парӑм пирки аса илтернӗ. Сахал мар: 956 пин тенкӗ ытла. Суд аса илтернӗ кӑна мар, арҫыннӑн парӑма татма тивнӗ.

Палӑртмалла: пӗлтӗрхи ака уйӑхӗнчех ҫак арҫынна суд йышӑнӑвӗпе паллаштарнӑ, ҫӗре тара илнӗшӗн парӑма татмаллине асӑрхаттарнӑ. Анчах хайхискер хӑнк та туман.

Улатӑрти районсем хушшинчи прокуратура плотина ыйтӑвӗпе суда ҫитнӗ. Надзор органӗнче ӗҫлекенсем тӗрӗслев ирттернӗ. Улатӑр районӗнчи Кувакино ял тӑрӑхӗнче икӗ плотина хуҫасӑр пулнине палӑртнӑ. Япӑхса выртакан пӗвесен ыйтӑвӗпе тавӑҫпа суда тухнӑ.

Ял тӑрӑхӗнчи хуҫасӑр объектсемшӗн вырӑнти муниципалитетсем яваплӑ-мӗн. Апла пулсан ял тӑрӑхӗсен вӗсен хуҫине тупа палӑртма тӑрӑшмалла. Никам та тупӑнмасан хуҫасӑррине: ҫурт вӑл е пӗве-и, ҫӗр-и — хӑйсен балансӗ ҫине илмелле. Илнипех ӗҫӗ пӗтмест-ха. Тытса тӑмалла.

Суд Кувакино ял тӑрӑхне хӑйсем патӗнчи икӗ пӗвене харпӑрлӑха куҫарма хистекен йышӑну кӑларнӑ. Ҫакна пурнӑҫлама ял тӑрӑхне тӳре ҫур ҫул вӑхӑт панӑ. Паянхи куна суд йышӑнӑвӗ вӑя кӗреймен-ха.