Шупашкар районӗнчи Илпеш ялӗ патӗнчи ҫӳп-ҫап купи ҫунни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ маларах темиҫе хут та пӗлтерчӗ. Аса илтеретпӗр, кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗнчен каяш купине официаллӑ майпа хупнӑ, анчах вӑл тӑрӑхра пурӑнакансем каланӑ тӑрӑх, ҫӳп-ҫапа хӑшӗсем пӗрех пырса пӑрахма чарӑнман тенӗччӗ.
Темиҫе теҫетке ҫул пухӑнса пынӑ ҫӳп-ҫап утӑ уйӑхӗнче ҫунма тытӑннӑччӗ. Тӳре-шара каяш вырӑнӗ патне ял ҫыннисене пулми-пулми пыма сӗнменнине те эпир хыпарланӑччӗ.
Ӗнер Шупашкар районӗнче Иван Моторин премьер-министр пулнӑ. Вӑл Илпеш патне те ҫитсе килнӗ. Унта ирттернӗ васкавлӑ канашлура яваплӑ ытти ӗҫченпе тата районти тӳре-шарапа ҫулӑма епле сӳнтермеллине сӳтсе явнӑ.
Шупашкарти ҫуртсен ҫывӑхӗнче ҫӳп-ҫап купи ӳссе ларна. Унран халӗ те хӑтӑлаймаҫҫӗ.
Ку купа мӗнле ӳссе ларнине ҫынсем те, чиновниксем те ӑнланаймаҫҫӗ, чӑн-чӑн тӗлӗнтермӗш тейӗн. Мӗншӗн тесен вӑл мӗнле пулса кайнине никам та пӗлмест.
Ҫӳп-ҫап купи 2014 ҫулта йӗркеленме тытӑннӑ. Мӗнле? Никам та калаймасть. Ҫывӑхри ҫуртсенче пурӑнакансем ӗнентернӗ тӑрӑх, ҫӳп-ҫапа вӗсем контейнера переҫҫӗ. Халӑх шухӑшӗпе, унта урапасем ҫӗрле килеҫҫӗ те ҫӳп-ҫап тӑкаҫҫӗ. Ҫавна пулах купа ӳссе те ӳссе пырать.
Тӳре-шара те аптӑранӑ. Ҫӳп-ҫапа илсе тухма тӑрӑшаҫҫӗ пулин те купа пӗчӗкленмест. Ҫавах та ку каяш купине юпа уйӑхӗ вӗҫӗччен пӗтересшӗнех.
Шупашкарти Ял урамӗ ятлинче пурӑнакансене те ҫак ыйтӑвах калаҫтарать. Анчах унта нимӗнле тӗлӗнтермӗш та ҫук. Ҫынсем хӑйсемех кивӗ япаласене ҫырманалла туртаҫҫӗ. Контейнер пулсан та унталлах ывӑтаҫҫӗ.
Нумай пулмасть кӳршӗре, Тутарстан Президенчӗ ҫумӗнчи предпринимательсемпе ӗҫлекен Канашӑн ларӑвӗ иртнӗ. Ытти ыйтусемпе пӗрлех тислӗк таврашне пухассипе ҫыхӑннӑ ҫӗнӗ саккуна та сӳтсе явнӑ. Унпа килӗшӳллӗн кӑҫалхи утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа выльӑх-чӗрлӗхпе кайӑк-кӗшӗк тытнӑ хыҫҫӑн пухӑнакан тислӗке лицензи илсен кӑна упрама юрать. Йӗркене пӑхӑнмасан штраф лекме пултарать, пуҫиле ӗҫ те пуҫарма пултараҫҫӗ.
Кунашкал йывӑрлӑх пирки пӗлсен Тутарстан Президенчӗ питӗ кӑмӑлсӑрланнӑ: «Пирӗн ҫӗршывра мӗнле кӑна ухмахла йӗркесем йышӑннишӗн эпӗ чӑннипе те тӗлӗнетӗп. Эпӗ ӑнланатӑп, пысӑк комплекссем пур, вӗсен тӗлӗшпе экологи ыйтӑвӗсем пур, тӗрлӗ требованисем пур. Анчах та выльӑх-чӗрлӗх фермисем те пур-ҫке — унти тислӗк каяш мар, вӑл ӳсентӑрана ӳстерме пулӑшакан продукт. Ку ухмахла япала, ку саккуна кам шутласа кӑларнӑ? Мӗнле каяш пултӑр вӑл? Им-ҫам-ҫке вӑл! Е фермӑна апла-тӑк им-ҫам хатӗрлекен хапрӑк теме пуҫламалла. Тислӗкпе эпир хамӑрӑн тӑпран тухӑҫлӑхне ӳстерме усӑ куратпӑр. Ман шухӑшпа лицензилесси пысӑк комплекссемшӗн кӑна пулмалла».
Юлашкинчен Рустам Минниханов ҫапла сӑмах хушнӑ: «Эпир пурте ялта ӳссе ҫитӗннӗ.
Шупашкар районӗнчи Илпеш ялӗ ҫывӑхӗнче вырнаҫнӑ каяш вырӑнӗ ҫак уйӑхӑн 26-мӗшӗн каҫхине ҫунма тытӑннине эпир ӗнер пӗлтернӗччӗ.
Паянхи кӑнтӑрла тӗлне илсен, пушара тӗппипех сӳнтерсе пӗтереймен пулнӑ-мӗн-ха. Ҫиелте ҫулӑмпа ҫунмасть-мӗн, анчах тӗтӗмленсе тӑрать.
Тӗтӗм-сӗрӗм вӑл тӑрӑхри ялсенче пурӑнакансене канӑҫсӑрлантарнине ӑнланма йывӑр мар. Ял ҫыннисенчен хӑшӗ-пӗри тӑванӗсем патне куҫнӑ тесе те калаҫҫӗ.
Официаллӑ ҫӑлкуҫсем пӗлтернипе те паллашма кӑсӑклӑ. Пушар пирки илтсен вырӑнти, Ҫӗньял ял тӑрӑхӗнчи, тӳре-шара ҫийӗнчех ҫанӑ тавӑрса тар тӑкма тытӑннӑ-мӗн. Кун пирки Чӑваш Енӗн гражданла хӳтӗлев тата инкеклӗ ӗҫсем енӗпе ӗҫлекен комитет пӗлтерни тӑрӑх ӑнланма пулать.
Хушма вӑйсене явӑҫтарма Шупашкар район администрацийӗн пуҫлӑхӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Владимир Димитриев хӑй хушнӑ-мӗн.
Маларах асӑннӑ комитет ертӳҫи В.И. Петров та ӗнер вырӑна ҫитнӗ. Вӑл вара техника шутне вунна, пулӑшакансен йышне вара ҫирӗме ҫитерме хушнӑ.
Ҫӳп-ҫап вырӑнӗнчен инҫе мар вырнаҫнӑ ялсенче пурӑнакансене свалка енне пули-пулми каймалла маррине асӑрхаттарнӑ.
Ҫак кунсенче Шупашкар районӗнчи каяш купи ҫунни пирки пӗрлӗхлӗ диспетчер службине пӗлтернӗ. Илпеш ялӗн ҫыннисем шӑнкӑравланӑ. Урамра тӗтӗм сарӑлсан сисчӗвленнӗ вӗсем.
Пушарнӑйсем ҫулӑма сӳнтернӗ, ҫуртсем, ҫывӑхри вӑрман ҫине куҫма паман. Анчах каяш купи халӗ те йӑсӑрланать-ха. Ӑна сӳнтерес ӗҫ малалла тӑсӑлать.
Ял ҫыннисенчен хӑшӗ-пӗри тӑванӗсем патне куҫнӑ. Ара, сывлама ҫук-ҫке. Мария Воронина вара документсемсӗр тӑрса юлнӑ. Вӑл унта 15 ҫул хуралҫӑра ӗҫлет, ҫавӑнтах пурӑнать. Пӗчӗк ҫурчӗ ҫунса кӗлленнӗ. Сӑнчӑрти йытти те ҫуннӑ. Хуҫине вара ӑннӑ темелле, ҫав каҫ вӑл кӳршӗ ялта пӗлӗшӗсем патӗнче хӑнара пулнӑ.
Кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗнчен каяш купине официаллӑ майпа хупнӑ. Анчах ҫынсем каланӑ тӑрӑх, унта кашни кунах темиҫе кузов ҫӳп-ҫап тиесе килеҫҫӗ.
Кунашкал пушара тӗппипех кунӗ-кунӗпе ҫӑвакан ҫумӑр ҫеҫ сӳнтереет. Анчах синоптиксем ҫумӑр ытлах ҫуманнине пӗлтереҫҫӗ.
Вӑрнар поселокӗ хӗрринчи ҫул ҫинче темӗн те йӑваланать: хутаҫ, йывӑҫ, сӗтел-пукан, пластик кӗленче, михӗ, ҫӳп-ҫап… Ку вӑрнарсене шутсӑр пӑшӑрхантарать. Вӗсем каланӑ тӑрӑх, ҫӳп-ҫап купи чакса мар, ӳссе пырать.
Унта пурӑнакан Александр Иванов «Про Город» хаҫата пӗлтернӗ тӑрӑх, поселокри ҫӳп-ҫапа йӗркеллӗ илсе тухмаҫҫӗ. Ҫул пӑрӑнӑшӗнче, кабель савучӗпе чукун ҫул урлӑ каҫмалли вырӑнта, свалка пухӑннӑ.
Кун пирки Вӑрнар район администрацийӗ нимӗн те калайман. Пӗртен-пӗр эколог вӗренӳре-мӗн, ҫавӑнпа нимӗнле комментари те паман вӗсем.
Вӑрнар ял тӑрӑхӗн ӗҫченӗсем вара ку свалка пирки пӗлмеҫҫӗ те. Анчах ку вӗсене яваплӑхран хӑтармасть. Ҫӳп-ҫапа тасатма шантарнӑ вӗсем.
Ҫул ҫинчи камерӑсем правилӑсене пӑснӑ тӗслӗхсене тупса палӑртма пулӑшаҫҫӗ. Вӗсем пулӑшнипех водительсене урӑх енӗпе те штраф тӳлемелле тӑвасшӑн.
Хальлӗхе проекта Мускав ҫывӑхӗнче тӗрӗслеҫҫӗ. Камерӑсем пулӑшнипе урапаран кӑларса ывӑтнӑ ҫӳп-ҫапшӑн водительсене штраф тӳлеттересшӗн. Ҫакна камера урапа кайнӑ чухне те, чарӑннӑ вӑхӑтра та курӗ.
Кунсӑр пуҫне камерӑсем сӑнанипе урапана юраман ҫӗртре ҫунӑшӑн хуҫине штрафлаттарасшӑн. Камера топливӑна юхтарнине те, стоянкӑна вараланине те асӑрхӗ. Ахӗртнех, ку ӗҫе кивӗ камерӑсене «хӑнӑхтарӗҫ».
Хальлӗхе кунашкал камерӑсене ытти регионта вырнаҫтарасси пирки калаҫмаҫҫӗ.
ЧР Прокуратури пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енри пӗр ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне санкцилемен свалкӑшӑн административлӑ майпа явап тыттарнӑ. Анчах питех нумай штраф паман ӑнӑ.
Ку Патӑрьел районӗнчи Нӑрваш Шӑхаль ялӗнче пулнӑ. Ведомство ҫутҫанталӑка сыхлас саккуна мӗнле пӑхӑннине тӗрӗсленӗ.
Прокуратура Нӑрваш Шӑхаль ялӗ ҫывӑхӗнче санкцилемен свалка пуррине тупса палӑртнӑ. Унта ҫӳп-ҫап, производство каяшӗ пӑрахнӑ.
Йӗркене пӑснӑшӑн ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне административлӑ майпа явап тыттарнӑ. Ӑна 700 тенкӗ штраф тӳлемелле тунӑ.
Патӑрьел районӗнчи икӗ ял тӑрӑхӗ тӗлӗшпе вӑл тӑрӑхри прокуратура суда тавӑҫпа тухнӑ.
Суда хут шӑрҫаличчен прокуратура ҫутҫанталӑк ҫинчен калакан саккуна ял тӑрӑхӗсенче епле пурнӑҫланине тӗрӗсленине пӗлтерет.
Йӑлари каяша тата ҫӳп-ҫапа пуҫтарассипе турттарасси вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсен тивӗҫӗ пулса тӑрать. Аслӑ Арапуҫ (Первомайскинчи) тата Ҫӗнӗ Ахпӳрт ял тӑрӑхӗсем ку енӗпе ӗҫлесе ҫитерейменнине асӑрханӑ. Вӗсем ҫӳп-ҫапа пухассине йӗркелеменнине кура ҫынсем ӑҫта кирлӗ унта переҫҫӗ.
Кӑлтӑка асӑрханӑ прокуратура ӗҫченӗсем РФ Административлӑ йӗрке пӑсни ҫинчен калакан кодексӑн 6,3 статйипе ӗҫ пуҫарнӑ. Ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсене 500-шер тенкӗлӗх штрафланӑ. Ҫӳп-ҫапшӑн яваплисене прокуратура административлӑ майпа асӑрхаттарма сӗннине пурнӑҫласа ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсем вырӑнтисене явап тыттарнӑ.
Кӑлтӑка пӗтерме ыйтса прокуратура суда та тавӑҫпа ҫитнӗ.
Ҫӗркаҫ, ҫу уйӑхӗн 26-мӗшӗнче, Ҫӗрпӳ районӗнче ҫӳп-ҫап свалки ҫунма тытӑннӑ. Вырӑнти администраци пӗлтернӗ тӑрӑх, пушара паян 11 сехетре ҫеҫ сӳнтернӗ.
Ку свалкӑна районти мӗн пур ҫӳп-ҫапа килсе тӑкнӑ. Пушар ҫӗрле тухнӑ. Ҫӑра тӗтӗм ҫывӑхри ялсене ҫитнӗ.
«Тӗтӗм пӗр уйӑх пулӗ ӗнтӗ. Торф пек мӑкӑрланса выртӗ. Ку, ахӑртнех, такамӑн ӗҫӗ. Халӑх ӑна хуптарассишӗн пӗрре мар ыйту ҫӗкленӗ, анчах усӑсӑр», — тенӗ ҫав тӑрӑхри Иван.
Пушара сӳнтернӗ. Ҫуннӑ вырӑна тӑпрапа хупланӑ. Пӗтӗмпе 70-80 тӑваткал метр ҫуннӑ.
+12.3 °C