Ака уйӑхӗн 7-мӗшӗнче Улатӑр хулинче тата районӗнче аварие пула газ пама пӑрахни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Инкек пула ун чухне 10,3 пин ҫурт ҫутҫанталӑк газӗсӗр тӑрса юлнӑччӗ. Авари 13 сехет те 25 минутра пулнӑ. Мӑкшӑ Республикинчи «Ардатов» ятлӑ газ валеҫекен станци тӗлӗнче пӑрӑх сиенленнӗ-мӗн те «Улатӑр-1» станцие кӗрекен объектсем шар курнӑ.
Инкеке яваплисем ҫийӗнчех сирме шантарнӑ пулин те хӑвӑрт кӑна юсама йывӑртарах ҫав ӗнтӗ. Чулхула облаҫӗнчен ятарлӑ бригада та пырса ҫитнӗ, анчах Инкеклӗ ӗҫсен министерстви газ пама тепӗр куннех пама тытӑнасса шантарни пурнӑҫа кӗреймен. Ҫапла вара Улатӑр хула администрацийӗнче ӗҫе акан 9-мӗшӗсӗр пӗтерме май килмест тени тӳрре килнӗ. Инкек ӗнер каҫхине кӑна сирсе пӗтернӗ.
Ака уйӑхӗн 7-мӗшӗнче Улатӑр хулинче тата районӗнче аварие пула газ пама пӑрахнӑ. Ҫапла майпа 10,3 пин ҫурт газсӑр тӑрса юлнӑ. Унта 43,7 пин ҫын пурӑнать.
Ведомство пӗлтернӗ тӑрӑх, Улатӑрта ӗнер 13 сехет те 25 минутра газ пама пӑрахнӑ. Мӑкшӑ Республикинчи «Ардатов» тӗлӗнче пӑрӑх сиенленнӗ-мӗн. Ӑна пула «Улатӑр-1» патне кӗрекен объектсем шар курнӑ.
Улатӑр хулинче газсӑр тӑрса юлнӑ ҫуртсен йышӗнче — 7 шкул, 10 ача пахчи, сывлӑх сыхлавӗн 11 объекчӗ, 16 котельнӑй. Улатӑр районӗнче вара 6 шкул, 3 ача пахчи, сывлӑх сыхлавӗн 7 объекчӗ газсӑр юлнӑ.
Аварие пӗтермешкӗн Чулхула облаҫӗнчен ятарлӑ бригада килнӗ. ИӖМ управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ака уйӑхӗн 8-мӗшӗнче ир валли газ пама палӑртнӑ. Анчах Улатӑр мэрийӗ ку ака уйӑхӗн 9-мӗшӗнче ҫеҫ пуласси пирки хыпарланӑ.
Пысӑк пӗлтерӗшлӗ япаласем пирки — кӑсӑклӑ та ансат чӗлхепе пӗлтермелле. Ҫапла шухӑшланӑ май Чӑваш Енӗн Ҫурт тӑвӑм министерствин «Энергосбережени центрӗ» автономи учрежденийӗ «Элик и его друзья» кӗнеке кун ҫути кӑтартнӑ. Унта энергие перекетлеме вӗрентеҫҫӗ. Унта шыва, газа, ҫутта перекетлемелли пирки ӑнлантарнипе пӗрлех сахал тӑкаклас тесен мӗн тумалли ҫинчен каласа кӑтартнӑ.
Кӗҫӗн классенче вӗренекенсем валли кӑларнӑ кӗнекене вулама ансат тесе пӗлтерет республикӑн Стройминӗ. Пӗчӗккисене илӗртмелле пултӑр тесе кӑларӑма ӳкерчӗксемпе пуянлатнӑ. Вӗсен авторӗсем — ачасем хӑйсемех. Ӳкерчӗксене «Эпӗ перекетлеме пулӑшатӑп» республикӑри конкурсра ярса панисене суйласа илнӗ.
Энергие епле перекетлемеллине кӗнекери тӗп сӑнарсем — Эликпа унӑн тусӗсем — ӑнлантараҫҫӗ.
«Газпром межрегионгаз Шупашкар» тулли мар яваплӑ общество муниципалитетсенчен парӑмсене ҫине тӑрса шыраса илме тытӑнасшӑн-мӗн. «Газпромӑн» компанийӗ хӑш-пӗр район тата хысна учрежденийӗ тӗлӗшпе суда тавӑҫпа тухнӑ.
Юлашки икӗ эрнере кӑна вӑл темиҫе тавӑҫ шӑрҫаланӑ. Кун пирки Чӑваш Енӗн Арбитраж сучӗн сайчӗ хыпарланӑ иккен. Канаш хули 48,2 миллион тенкӗ парӑма кӗрсе кайнӑ пулать, Улатӑр – 30,6 миллионлӑх, Ҫӗмӗрле – 11,1 миллионлӑх. Кунсӑр пуҫне компани Ҫӗрпӳ, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Улатӑр, Куславкка, Элӗк, Пӑрачкав, Сӗнтӗрвӑрри тата ытти хӑш-пӗр хуларан парӑма вӑйпа шыраса илесшӗн имӗш. Тавӑҫ виҫи 2 миллион тенкӗрен пуҫласа 6,4 миллион тенкӗ таран-мӗн. Кунсӑр пуҫне хӑш-пӗр хысна учрежденийӗ тӗлӗшпе те тавӑҫ хатӗрленӗ.
Муниципалитетсем ҫур миллиарда яхӑн парӑма кӗрсе кайнӑ. Ку суммӑна республикӑн Патшалӑх Комитечӗн экономика политики, агропромышленоҫ комплексӗ тата экологи енӗпе ӗҫлекен комитечӗн ларӑвӗнче каланӑ. Ларӑва республикӑн правительствин пуҫлӑхӗ Иван Моторин хутшӑннӑ.
Пӗлтӗрхипе танлаштарсан газ парӑмӗ чакмасть, ӳссе кӑна пырать иккен. Унпа икӗ районта — Патӑрьелте тата Елчӗкре — кӑна татӑлса пӗтнӗ тесе республикӑн строительство министрӗ Олег Марков пӗлтернӗ.
Ӑшӑпа тивӗҫтернине виҫмелли уйрӑм счетчиксем вырнаҫтарсан ун пек йывӑрлӑха кӗрсе ӳкмен пулӗччӗҫ тесе шухӑшлать иккен тӳре-шара. Ҫав вӑхӑтрах кивӗ пӑрӑхсемпе котельнӑйсене ҫӗнетмелли те куҫкӗрет. Япӑхса кайнисем — ҫурри таран.
Энергетика енӗпе ӗҫлекен еврокмиссар Гюнгер Эттингер Украинӑн газшӑн Раҫҫее тӳлемелле тесе шухӑшлать иккен. Енсем калаҫса татӑлаймаҫҫӗ пулин те парӑмпа Украинӑн татӑлмаллах тесе палӑртнӑ иккен вӑл.
«Пире Украинӑн парӑмпа татлӑма мӗн чухлӗ вӑхӑт пурри, мӗн чухлӗ тӳлемелли тата хӑҫан татлӑмалли пирки пире уҫӑмлӑ график кирлӗ», — тенӗ иккен Евросоюзӑн энергетика енӗпе ӗҫлекен комиссарӗ.
Хакпа татӑлма Евросоюз темле ставка сӗнесшӗн иккен. Унпа ыйту Стокгольмри судра ыйту татӑличчен тӳлесе пыртарасшӑн имӗш.
Маларах еврокомиссар Украинӑпа Раҫҫей хушшинчи хирӗҫтӑрӑва чарма май тупмаллине, ҫапла туни Европӑна газпа тивӗҫтерме кирлине палӑртнӑ.
Чӑваш Ен сӑнав проектне хутшӑнать. Унпа килӗшӳллӗн, ял хуҫалӑх техникине газпа чуптармалла.
Республикӑра топливӑн ҫӗнӗ тӗсӗпе халӑха илсе ҫӳрекен 18 автобус усӑ курать. Вӗсенчен кашни 400 пине яхӑн перекетлеме парать-мӗн.
Специалистсем палӑртнӑ тӑрӑх, метан йӳнӗ кӑна мар, экологи тӗлӗшӗнчен таса та. Ҫапах республикӑри транспортӑн 3 проценчӗ кӑна унпа усӑ курать.
Хальлӗхе Чӑваш Енре ҫакнашкал газпа пӗр станци ҫеҫ тивӗҫтерет. Вӑл — Шупашкарта. Тӳре-шара кунашкал станцисене Улатӑр, Патӑрьел, Канаш, Куславкка, Етӗрне районӗсенче тума палӑртнӑ.
Вӑрнар районӗнчи Кивьял Хапӑс ялӗнчи халӑх ҫуртсене газ кӗртсе парасса 10 ҫул кӗтет. 2003 ҫулта Уй урамӗнче нумай ачаллӑ ҫемьесем валли ҫурт хӑпартмашкӑн 17 лаптӑк уйӑрнӑ. Саккунпа килӗшӳллӗн, кирлӗ коммуникацисене ҫитес вӑхӑтра туса пӗтермелле пулнӑ.
Анчах вӑхӑт иртнӗ. 10 ҫул хыҫа юлнӑ. Ялтан инҫех мар Горгазӑн филаилӗ вырнаҫнӑ пулин те газ вара халӗ те ҫук.
Алина Савельева каласа кӑтартнӑ тӑрӑх, вӗсем халӗ те (тӗнче газпа ӑшӑнса пурӑннӑ вӑхӑтра!) кӑмака хутса пӳрт ӑшӑтаҫҫӗ. Пӳрт пысӑк. Ӑна вутӑпа хутса ҫитерме те ҫук.
Халӗ Уй урамӗнче нумай ачаллӑ 3 ҫемье пурӑнать. Тепӗр 7-шӗ ҫурт хӑпартаҫҫӗ. 7 ҫемье вара коммуникаци ҫукран пурӑнма куҫман.
Ҫынсем ял тӑрӑхӗн, район администрацийӗсене ҫитнӗ — усcи ҫук. Тӳре-шара газ пуласса шантарать те…
Нумаях пулмасть урама ҫутӑ кӗртнӗ. Ӑшӑтмалли приборсемпе пысӑк ҫурта ӑшӑтнин усси ҫук. Анчах, халӑх каланӑ тӑрӑх, ҫутӑшӑн нумай тӳлеме тивет-мӗн. Мӗншӗнне хӑйсем те ӑнланмаҫҫӗ.
Упнер ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ ӑнлантарнӑ тӑрӑх, газификаци валли документсем хатӗрлемешкӗн укҫа чылай вӑхӑт тупайман-мӗн.
Кун пирки Атӑлҫи федераци округӗнче транспорта газ моторӗсем ҫине куҫарас ыйтӑва сӳтсе явнӑ чух палӑртнӑ. Тӗрӗссипе, ыйтӑвӗ чӑннипех те ҫивӗч. Кун пирки, астӑвасса, Чӑвашавтотранспортӑн унчченхи ертӳҫи Олег Князькин чӑваш парламенчӗн комитечӗсенчен пӗрин ларӑвӗнче хускатнӑччӗ.
Хальхи калаҫу пирки каласан, канашлу эрнекун Чулхулара иртнӗ. Атӑлҫи федераци округӗсенче пурӗ те 52 газ заправки кӑна иккен. Ку вӑл кирлин ҫурри кӑна. Газ моторӗллӗ техникӑна тата туянсан заправкӑсем ҫитмесси каламасӑрах паллӑ. Газпа ӗҫлекен техникӑна пӑхса-юсаса тӑракан центрсене те алӑри пӳрнепе шутласа кӑларӑн. Ку ыйтӑва та, сӑмах май, маларах асӑннӑ комитет ларӑвӗнче хускатнӑччӗ. Аса илтеретпӗр, республикӑна пӗр-ик ҫул каяллаччӗ пулас газ моторӗллӗ автобуссем килнӗччӗ. Темӑран кӑшт пӑрӑнсан, вӗсене тӗрлӗрен хакланине илтме тивет-ха. Теприсен шучӗпе ытти автобусран самай хаклӑ ҫав транспорта туянни «кӗмӗле» ҫилпе вӗҫтерни кӑна. Анчах ӑна илме федераци хыснинчен те субсидиленине палӑртмалла.
Малашлӑх пирки калас тӑк, Раҫҫейре 2020 ҫул тӗлне пысӑк хуласенче (кунта миллион ҫынтан ытла халӑх пурӑнаканнисене кӗртеҫҫӗ) общество транспорчӗн тата муниципалитетсен техникине ҫуррине яхӑн газ моторӗпе ӗҫлекенни ҫине куҫармалла.
Чӑваш Енре утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа газ хакӗ 4,1% ӳсет. Ҫапла майпа 1 пин кубла метршӑн 4688,54 тенкӗ кӑларса хума тивӗ. Ҫак йышӑнӑва ӗнер Министрсен Кабинечӗн ларӑвӗнче ырланӑ.
Чӑваш Енри тариф тата конкурентлӑ политикӑн патшалӑх служби пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫал пӗрремӗш ҫурҫулта газ хакӗ ӳсмен. Утӑ уйӑхӗнче хак ӳснӗ хыҫҫӑн НДСа шутламасан 1 пин кубла метршӑн 3973,34 тенкӗ тӳлемелле. Вӗсенчен 3 057 тенки — курттӑмӑн туянмалли хак. Газа куҫармалли хак — 704,31 тенкӗ.
Патшалӑх служби пӗлтернӗ тӑрӑх, Атӑлҫи тӑрӑхӗнче пурӑнакансем газшӑн 3 905 тенкӗрен (Мӑкшӑ Республикинче ҫакӑн чухлӗ тӳлеҫҫӗ) пуҫласа 7 900 тенкӗ таран (Сарӑту облаҫӗ) тӳлеҫҫӗ.
Баллонри газшӑн вара (1 килограмшӑн) 29,18 тенкӗ кӑларса хумалла. Потребитель патне илсе ҫитерес тӗк — 30,41 тенкӗ. Ҫапла майпа хак 4,2% ӳсет. Баллонри газа курттӑмӑн туянмашкӑн 1 тоннӑшӑн 10 480 тенкӗ тӳлеме тивӗ. Пӗлтӗрхипе танлаштарсан ку — 422 тенкӗ ытларах.
+0.3 °C