| АКА | 26 |
Ӗнер чӑваш чӗлхи кунне Патӑрьел районӗнчи Тури Туҫа шкулӗнче та анлӑн паллӑ турӗҫ. Иртенпех чӑваш юррисем янрарӗҫ. Тӗрлӗ вӑйӑ-кулӑ, ӑмӑртусем ирттерчӗҫ. Уроксем хыҫҫӑн вара чӑваш эстрада юррисен пысӑк концерчӗ пулчӗ. Кунта вара 1 класран пуҫласа 11 класс ачисем хутшӑнчӗҫ. Чӑннипех те, ачасем хӑйсене артистсем пек тытма тата юрлама пултарни куракансене тӗлӗнтерчӗ. Тури Туҫа шкулӗнче вӗренекен ачасем вӗренӳре те, ӗҫре те, уявра ҫапла хастаррӑн хутшӑнни ашшӗ-амӑшсене савӑнтарчӗ.
Паян, акан 25-мӗшӗнче, кашни чӑваш хӑйӗн тӑван чӗлхи кунне уявлать. Ҫак уява халалласа республикӑра тата ун тулашӗнче тӗрлӗ мероприятисем иртеҫҫӗ: ҫавра сӗтелсем, митингсем, семинарсем.
И. Я. Яковлев ҫуралнӑ кунӗнче иртекен уява палӑртма пуҫланӑранпа кӑҫал 20 ҫул ҫитрӗ — постановление 1992 ҫулхи акан 9-мӗшӗнче алӑ пусса ҫирӗплетнӗччӗ.
Чӑваш халӑх сайчӗ пурне те ҫак уяв ячӗпе саламлать!
Шанас килет! Паянхи вӑхӑтра та хӑйӗн актуаллӑхне ҫухатман чӑваш чӗлхи малалла аталанӗ, ун сассийӗ ҫак Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчен нихӑҫан та ҫӗтмӗ, нихӑҫан та ҫухалмӗ. Вӑл пирӗн пурнӑҫри кашни хутлӑха кӗрсе вырнаҫӗ, тивӗҫлӗ вырӑн йышӑнӗ! Пирӗн чӗлхе вӑл халӑх мӑнаҫлӑхне кӑтартакан паллӑсенчен пӗри! Вӑл яланах чӑвашпа пӗрле пулӗ, халӑха телей парса тӑрӗ! Петӗр Хусанкай сӑмахӗсем — чӑн сӑмахсем: «Эпир пулнӑ, пур, пулатпӑр!»
Чӑваш чӗлхи кашни кун янратӑр — килте те урамра та, хулара та ялта та! Ҫапла пултӑр!
Акан 19-мӗшӗнче чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче чӑн-чӑн уяв пулчӗ. Чӑваш тумӗн уявӗ. Мӗн тери селӗм эсӗ, чӑваш кӗпи! Пирӗн умра мӗнле кӑна тӗрӗллӗ кӗпесем пулмарӗҫ пулӗ. Кашни кӗпен хӑйӗн историйӗ, хӑйӗн пурнӑҫӗ.
Пирӗн умра тури, анатри чӑваш тумӗсем пулчӗҫ. Авалхи чӑваш кӗписем анчах мар, сцена валли ятарласа ӗҫлеттернӗ тумсене те сӑнарӑмӑр.
Факультет деканӗ В.Г. Родионов профессор каласа хӑварнӑ тӑрӑх, турипе анатри чӑвашсен тумӗсен тӗррисем хушшинче уйрӑмлӑхсем пур-мӗн. «Турисен тӗррисем вӗтӗрех, анатрисен вара шултӑрарах. Енчен те паянхи чӑвашсем тӗрӗллӗ масмак пуҫа ҫыхсан та еплерех илемлӗ те аван пулӗччӗ, тӳрех урампа чӑваш ҫынни пынине пӗлме пулӗччӗ», — терӗ хисеплӗ профессор.
Факультет ӗҫченӗсем ҫавӑн пекех пӗчӗк курав та йӗркеленӗ. Тумӗсем анчах мар, капӑрлӑхӗсем те куҫа савӑнтарчӗҫ. Пирӗн шутпа, ку пурне те кӑсӑклантарчӗ. Халӗ тури чӑваш хӗрарӑмсем туя кайнӑ чух еплерех эрешсем ҫакса ҫӳренине куртӑмӑр. Анатрисем те ку енчен юлса пымаҫҫӗ.
Мӑнкун — провослави тӗнне ӗненекенсен чи пысӑк та савӑнӑҫлӑ уявӗ. Христос чӗрӗлнине палӑртакан куна вӗсем: «Пур уявсен уявӗ», — теҫҫӗ. Ӗненекенсем ҫак ҫутӑ вырсарникун Иисус шуйттан хӑватне ҫӗнтернине, урӑхла каласан, Ырӑ Усала ҫӗнтернине паллӑ тӑваҫҫӗ, ҫавна май савӑнаҫҫӗ. Ҫак кун пур ҫын та начаррине манса лайӑххи пирки ҫеҫ шухӑшлать, ырӑ малашлӑх пирки ӗмӗтленет.
Мӑнкуна Йӗпреҫ районӗнчи Пучинке шкулӗн вӗренекенӗсем те лайӑх хатӗрленсе кӗтсе илчӗҫ: паян шкулта «Асамлӑ ҫӑмартасем» ӑмӑрту иртрӗ. Конкурса вӑтам тата кӗҫӗн класра вӗренекенсем хутшӑнчӗҫ. Вӗсем ӑсталанӑ Мӑнкун ҫӑмартисем ҫав тери асамлӑ та илӗртӳллӗ пулса тухнӑ. Уйрӑмах ҫак ачасен пултарулӑхӗ пурин кӑмӑлне те кайрӗ: Ермолаева Ясминӑн (6 кл.) «Чӑх-чӗп картинче», Васильева Светланӑн (5 кл.) «Эп ҫуралтӑм», Павлова Августинӑпа Яковлева Иринӑн «Тутлӑ мӑшӑр», Шельтямова Виолеттӑн (2 кл.) «Асамлӑ кайӑк», Шельтямова Анжелӑпа Харитонова Лианӑн (2 кл.) «Шӑши тус», Шибаева Татьянӑн (2 кл.) «Мулкач тусӑм», Школьников Стасӑн (3 кл) «Ман хаваслӑ чӗппӗмсем» ӗҫӗсем.
Ҫуркунне — студентсемшӗн мӗн тери паха вӑхӑт… Ҫуркунне килнипе пӗрлех кашни ҫул ЧПУра вӗренекенсем хушшинче «Студентсен ҫурхи уявӗ» ӑмӑрту-фестиваль иртет. Ҫултан ҫул пирӗн чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче вӗренекен студентсем хӑйсен пултарулӑхне ҫак уявра ӑнӑҫлӑ кӑтартса ытти факультетсем хушшинче тивӗҫлӗ вырӑн йышӑнса пынӑ. Кӑҫал пирӗн факультет филологи, физикӑпа математика тата ӳнер факультечӗсемпе пӗрлешсе пӗр команда — «Квартет Ф» йӗркеленӗ. Ҫак пӗрлешнӗ тӑватӑ факультетӑн студвесна программине, «На Ко(а)нары» ятлӑскерне, пуш уйӑхӗн 20-мӗшӗнче 18:00 сехетре И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн культура керменӗнче курма май килчӗ.
Команда палӑртнӑ тема вӗр ҫӗнӗ тееймӗн, анчах ӗмӗрхи кивелмен тема — юрату. Тӗп геройсен, каччӑпа хӗрӗн, пӗтӗм пӑтӑрмахӗ Канары утрав ҫине канма каяс вырӑнне ЧР кӗрекен «Конары» (чӑв. Кӑнар) ятлӑ пысӑках мар яла лекнинчен пуҫланса каять. Мӑн кӑмӑллӑ хула хӗрӗ Стелла (Ксения Иванова, филологи факультечӗ) яла лекнишӗн кӑмӑлсӑр пулать, хӑйӗн каччине, Валерӑна (Костя Рязанов, чӑваш филологийӗпе культура факультечӗ), хулана каялла хӑвӑртрах таврӑнас пирки ыйтса тӑнтан кӑларать.
Элӗк тӑрӑхӗнче хӗле ӑсатрӗҫ, ҫуркуннене кӗтсе илчӗҫ. Кану керменӗ умне ҫынсем кӑнтӑр тӗлне пуҫтарӑна пуҫларӗҫ. Cавӑнӑҫлӑ уява [алӑх йӑлипе ватӑсем тата ял пуҫлахӗсем уҫрӗҫ. Вырӑнти юрӑпа ташӑ ушкӑнӗсем халӑха савӑнтарнӑ хыҫҫӑн уяв мӗн каҫчченех пӗр чарӑнмасӑр кӗрлерӗ, ташларӗ, юрларӗ.
Мӗн кӑна шутласа кӑларман пулӗ йӗркелекенсем: «Хӗлӗм, сывӑ пул!», — кулӑшла вӑйӑ иртрӗ, районти ял тӑрӑхӗсенчен ҫитнӗ ҫамрӑксем те хӑйсен пултарулӑхӗпе савӑнтарчӗҫ. Никама та тунсӑх мӗлки ан ҫаптӑр вуншар вырӑнта вӑйӑсем йӗркеленӗ — кам ытларах икерчӗ ҫисе ярӗ, кам кашта ҫине хӑвӑртрах улӑхса автана ҫӗнсе илӗ, пӗрене ҫинче кам-кама михӗпе ҫапса антарӗ, кам тӗл пенипе чапа тухӗ. Унсӑр пуҫне шахмат тата воллейбол ваййисем иртрӗҫ, йӗлтӗрҫӗсем ҫул ҫине тухрӗҫ. Ача-пӑчана, паллах, капӑрлатса тумлантарнӑ лаша ҫунисемпе Ҫӑварни чупни пуринчен те ытларах килӗшрӗ.
Уяв яланхи пекех, улӑм катемпине чӗртсе ҫунтарнипе вӗҫленчӗ. Сывӑ пул, Хӗлӗм, килсем, Ҫуркунне!
Пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Ҫӗмӗрлӗ районӗнчи Тӑванкасри «Тӑванлӑх» тата «Тӑван ен» юрӑпа ташӑ ушкӑнӗсем Кураккасси ялӗнче вырнаҫнӑ ваттисен ҫуртӗнче черетлӗ хӑнара пулнӑ.
Тӑванкас ҫыннисем хӑйсен хурӑнташӗсене манмаҫҫӗ, ҫулсерен темиҫе хутчен кунта килсех тӑраҫҫӗ, юрӑ-ташӑпа, ӑш сӑмахпа, ялти кучченеҫпе хавхалантараҫҫӗ. Паллах ӗнтӗ, ҫакӑн пек ӗҫе пуҫтарса хатӗрлеме нумай вӑхӑт тата вӑй кирлӗ, пуринчен те пулмасть. Нумайӑшӗ тивӗҫлӗ канура пулсассӑн та юрӑпа ташӑ ушкӑнӗсенче Тӑванкас тӑрӑхӗнчи маттур та хастар хӗрарӑмсем тӑрӑшаҫҫӗ. Вӗсен ертӳҫине, Михаил Яковлевич Тихонова пушшех тав сӑмахӗсем калас килет. Мӗн каччӑранпах ҫак ларма-канма пӗлмен ҫын ялти юрӑпа ташӑ ӗҫне ӗркелесе пырать. Ҫӗмӗрлӗ тӑрӑхӗнче те, Чӑваш Енре те паллӑ купасҫӑ вӑтӑр ҫул ытла ырми-канми ӗҫлет. Михаил Яковлевичӑн кил-йышӗнче пилӗк ҫын, пурте унран юлмаҫҫӗ. Мӑшӑрӗпе, Людмила Васильевнӑпа, виҫӗ маттур ача ӳстерчӗ, тӗрӗс ҫул ҫине тӑратрӗ.
Юратнӑ хӗрарӑмсем!
Сире пӗтӗм чун-чӗререн питӗ чаплӑ уявпа — Пӗтӗм тӗнчери хӗрарӑмсен кунӗ ячӗпе саламлатӑп!
Сирӗн ҫепӗҫ куллӑр ӑшшипе, савӑнӑҫлӑ кӑмӑл-туйӑмпа тата ҫӗнелӳпе тулса пуянланнӑ ҫак илемлӗ уява эпир пурте чӑн-чӑн ҫуркунне палли пек йышӑнатпӑр. Ҫак вӑхӑтра ҫут ҫанталӑк хӗл ыйхинчен вӑранса чӗрӗлме тытӑнать, чунра ҫӗнӗ ӗмӗт-тӗллев ҫуралать. Иксӗлми юратупа илеме, тарӑн ӑспа ыр кӑмӑллӑха, ӑш пиллӗхпе чӑтӑмлӑха сӑнарлаканскерсем, эсир пурнӑҫа савӑнӑҫлӑрах тата ҫураҫуллӑрах тӑватӑр. Хӑвӑр чунтан савакан ҫывӑх ҫыннӑрсене ачашлӑхпа ӑшӑ туйӑм парнеленӗ май, вӗсене пурнӑҫри йывӑр самантсенче тӗрлӗ пӑтӑрмахсемпе инкексенчен сыхлатӑр, килти хӑтлӑха шанчӑклӑн упратӑр. Сирӗн юратӑвӑрпа тӑрӑшулӑхӑр пире, арҫынсене, вӑйлӑрах пулма хистеҫҫӗ, пултаруллӑ ӗҫлеме тата ырӑ ӗҫсем тума хавхалантараҫҫӗ. Эпир Сире хамӑра ӑнланнӑшӑн тата ырӑ кӑмӑллӑ пулнӑшӑн, ҫемье вучахне упрама пӗлнӗшӗн, ачасене ҫивӗч ӑс-тӑнлӑ та пултаруллӑ туса пӑхса ҫитӗнтернӗшӗн тата хӑвӑр ҫав хушӑрах ӗҫре, общество пурнӑҫӗнче пысӑк ҫитӗнӳсем тума пултарнӑшӑн чӗререн тав тӑватпӑр. Хаклӑ аннесемпе асанне-кукамайсем, мӑшӑрсемпе хӗрсем, аппасемпе йӑмӑксем тата тантӑшсем, пирӗн пурнӑҫа пархатар кӳнӗшӗн тата ӑна телейлӗ тума пулӑшнӑшӑн сирӗн умӑрта эпир пуҫа таятпӑр. Ан тив, сирӗн чунӑрта яланах ҫуркунне чечеклентӗр, ҫемйӗрсенче юратупа килӗшӳлӗх хуҫаланччӑр, чи ҫутӑ ӗмӗтӗрсем пурнӑҫланччӑр!
Ҫирӗп сывлӑх тата ырлӑхпа телей сире!
Чӑваш Республикин Элтеперӗ М.Игнатьев.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи ют чӗлхе вӗрентекенӗсем Льюис Кэрролл хайланӑ «Алиса в стране чудес» (чӑв. Тӗлӗнтермӗш тӗнчине лекнӗ Алиса)ятлӑ фантастикӑлла юмах тӑрӑх литература уявӗ ирттерчӗҫ. Пухӑннисене Артемьева Наталья Михайловна ҫыравҫӑн кун-ҫулӗпе паллаштарчӗ. Уява районти вунӑ шкулти вӗренекенсем хутшӑнчӗҫ. Ачасем кӗнеке тӑрӑх хатӗрленӗ тӗрлӗ ыйту ҫине хуравларӗҫ, конкурссене хутшӑнчӗҫ.
Кашни шкул ушкӑнӗ ултӑ ачаран пулчӗ. Вӗсем хӑйсем ҫинчен каласа пачӗҫ тата акӑлчан чӗлхипе паллаштарчӗҫ. Ӑмӑрту йӗркипе килӗшӳллӗн кашни командӑн ячӗпе девизӗ, юрри акӑлчанлаччӗ. Ачасем пухӑннисене кӗнекерен илнӗ сценкӑсене те выляса пачӗҫ. Тӳрех калас пулать, тумӗсене те, сӑнарӗсене те кашни ушкӑн тӑрӑшса ӑсталанӑ. Кашни шкул команди хисепе тивӗҫлӗ, акӑлчан чӗлхи вӗрентекенӗсем тӑрӑшса ӗҫлени курӑнать.
Хаклавҫӑсем те, ачасем те уявпа кӑмӑллӑ юлчӗҫ.
| НАР | 27 |
Хӗрлӗ Чутайра «Сывӑ пул, Ҫӑварни!» уяв иртрӗ. Чутайсем хӗле юрӑ-ташӑпа, шӳт-кулӑпа ӑсатрӗҫ. Райцентрти «Ҫӗнтерӳ» лапамне халӑх питӗ йышлӑ пухӑнчӗ. Пухӑннисене Хӗрлӗ Чутай пуҫлӑхӗ Александр Степанов, администраци пуҫлӑхӗ Александр Башкиров саламласа уява хаваслӑ ирттерме чӑнсе каларӗҫ. Унтан сцена ҫинче Чутайри культура ӗҫченӗсем Хӗле ӑсатса ҫуркуннене кӗтсе илнӗ ятпа концерт пуҫларӗҫ. Районти тӗрлӗ ялтан пуҫтарӑннӑ артистсем уява малалла тӑсрӗҫ. «Чи лайӑх пултарулӑ ушкӑнӗ» ята Мӑн Этмен ял тӑрӑхӗн ушкӑнӗ тивӗҫрӗ. Мӗнле кӑна вӑйӑ-кулӑ шутласа тупман-ши уява ертсе пыракансем! Кире пуканӗ йӑтасси, волейболла вылясси, вӗрен туртасси, пӗрене ҫинче вӑй виҫесси тата ытти тӗрлӗ вӑйӑ — вӗсенче пурте хаваспах хутшӑнчӗҫ.
Пухӑннисем вӗри чейпе тутлӑ икерчӗ савӑнсах ас тиврӗҫ. Ҫӑварни лашасем чупнипе малалла тӑсӑлчӗ. Паньтӑк, Мӑн Этмен, Акчикасси, Хӗрлӗ Чутай тата Атнар ял тӑрӑхӗсенчен килнӗ капӑрлатнӑ лавсем ҫинчи юмах паттӑрӗсем, капӑр инкесем юрла-юрла Чутай тӑрӑх вӗҫтерчӗҫ.
+4.3 °C