Паян М. Акмулла ячӗллӗ Пушкӑртстанри патшалӑх педагогика университетӗнче «Выдающиеся просветители Евразии» (чӑв. Евразин чаплӑ ҫыннисем) кӗнекене инҫет ҫыхӑну мелӗпе хӑтланӑ. Кӑларӑма Пушкӑртстанри патшалӑх педагогика университечӗ тата Л.Н. Гумилев ячӗллӗ Евразири наци университечӗ тӑрӑшнипе пухса хатӗрленӗ. Кӗнеке содержанине ятӗнченех ӑнланма пулать. Сумлӑ кӑларӑма «Иван Яковлев» статья та кӗнӗ. Унӑн авторӗ — Виталий Орлов, истори ӑслӑлӑхӗсен докторӗ, Мускаври Патшалӑх администрированийӗн институчӗн ӑслӑлӑх енӗпе ӗҫлекен проректорӗ, социаллӑ-гуманитари тата естествӑллӑ дисциплинӑсен кафедрин профессорӗ.
Хӑтлава кӑларӑмӑн авторӗсемпе редакторӗсем, ҫавӑн пекех Раҫҫейри, Румынири, Казахстанри, Кӑркӑстанри тата ытти ҫӗршыври ӑсчахсем хутшӑннӑ. Ҫав йышра Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче филологи енӗпе чӗлхе пӗлӗвӗ секцийӗнче ӑслӑлӑх ӗҫченӗ пулса тӑрӑшакан Александр Кузнецов хутшӑннӑ.
Ҫак кунсенче Пушкӑрт Республикинчи Ҫтерлӗ хулинче пурӑнакан хастар чӑвашсем — филологи ӑслӑлӑхӗн кандидачӗсем Л.А.Афанасьева тата Л.В.Коротаева — умлӑ-хыҫлӑ виҫӗ кӗнеке кун ҫути кӑтартнӑ. Виҫҫӗшӗ те асӑннӑ тӑрӑхри чӑвашсен сӑмахлӑхӗпе, йӑли-мешехипе ҫыхӑннӑ тесе пӗлтереҫҫӗ Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче.
Л.А. Афанасьеван «Этнолингвистический словарь лексики свадебной обрядности чувашей Республики Башкортостан» ятпа кӗнеке кун ҫути курнӑ. Л.А. Афанасьева, Л.В. Коротаева хатӗрленипе «Пушкӑртстан чӑвашӗсен туй мешехин поэзийӗ» икӗ пайпа пичетленнӗ.
Ҫав кӗнекесене калӑплакансем Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн ӑслӑлӑх архивӗнче упранакан пуян материалпа усӑ курнӑ, яваплӑ редактор тата ӑслӑлӑх редакторӗ пулма институт ӗҫченне А.В. Кузнецова шаннӑ.
Паян Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Чӑваш кӗнеке издательстви йӗркеленнӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалласа савӑнӑҫлӑ мероприяти иртнӗ.
Кӗнеке издательствине пӗр ӗмӗр каялла, 1920 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, йӗркеленӗ. Вӑл ун чухне патшалӑх издательствин Чӑваш Енри уйрӑмӗ шутланнӑ.
«100 ҫулта издательствӑра ҫӗр-ҫӗр кӗнеке кун ҫути курнӑ. Кӗнеке кӑларакансем ырӑ йӑласене упранипе пӗрлех ҫӗнӗ мелсем шыраҫҫӗ. Вӗсем саманапа тан пыраҫҫӗ», — тенӗ Чӑваш кӗнеке издательствин 100 ҫулхине уявлама хутшӑннӑ республика Элтеперӗ Олег Николаев.
Сцена ҫине Раҫҫей Патшалӑх Думин депутачӗсем Анатолий Аксаков, Николай Малов, Леонид Черкесов, Чӑваш Енӗн культура тата информаци политикин министрӗсем Светлана Каликовӑпа Михаил Анисимов, Раҫҫейри Кӗнеке кӑларакансен ассоциацийӗн ертӳҫи Константин Чеченев хӑпарнӑ, ӑшӑ сӑмахсем каланӑ. Удмурт, Тутар, Пушкӑрт республикисенчи кӗнеке кӑларакансем те хӑнана килнӗ.
Пушкӑртстанри Пишпӳлек районӗнчи Слакпуҫ ялӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ музей-ҫурта уҫнӑранпа паян 80 ҫул ҫитнӗ. Сумлӑ дата пирки Чӑваш Енри профессионал ҫыравҫӑсен правленийӗн председателӗ Лидия Филиппова ҫыравҫӑсен мессенджерсенчен пӗринчи ушкӑнӗнче паян аса илтернӗ.
Слакпуҫӗнчи музей комплексӗ тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен пӗринчи хӑйӗн страницинче пӗлтернӗ тӑрӑх, К.В. Ивановӑн музей-ҫуртне уҫма Пушкӑртстан правительстви 1940 ҫулхи юпа уйӑхӗн 3-мӗшӗнче йышӑну тунӑ. Музея поэт ҫуралнӑ килте уҫнӑ. Ӑна йӗркелекенӗ Петр Кудряшев пулнӑ. Поэт ҫуралнӑранпа 50 ҫул ҫитнине халалласа 1940 ҫулта палӑк та лартнӑ.
Чӳк уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Шупашкарти Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче чӑваш юррин «Кӗмӗл сасӑ-2020» фестиваль-конкурсӗ иртнӗ.
Ҫӗршыв шайӗнчи пултарулӑх ӑмӑртӑвне Пушкӑрт, Тутарстан республикисенчи, Чӗмпӗр облаҫӗнчи, Питӗр хулипе Ленинград облаҫӗнчи, Тӗмен тӑрӑхӗнчи тата Чӑваш Енри ӑстасем хутшӑннӑ.
Гран-прие Пушкӑртстанран килнӗ Анастасия Иванова тивӗҫнӗ. Ӑна тухья парнеленӗ тата 15 пин тенкӗ парса хавхалантарнӑ. Пӗрремӗш вырӑна Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи Кристина Никитина ҫӗнсе илнӗ, иккӗмӗш вырӑна – Ленинград тӑрӑхӗнчи Роман Арсентьев, виҫҫӗмӗш вырӑна – Элӗк каччи Сергей Иванов тата Тутарстан пики Валерия Юманова.
Ушкӑнпа юрлакансене уйрӑммӑн хакланӑ. Пӗрремӗш вырӑна Ҫӗнӗ Шупашкарти «Шевле» ансамбль ҫӗнсе илнӗ, иккӗмӗшне – Муркаш районӗнчи Илемпи Ивановӑпа Алена Дмитриева дуэчӗ.
Пушкӑртстанри Пелепей хулинчи «Илем» чӑваш халӑх ансамблӗн ертӳҫине Нина Никитинӑна Пушкӑртстанри «Сарпике» чӑваш хӗрарӑмӗсен Канашӗн Пелепей хулипе районӗнчи уйрӑмӗ (ертӳҫи - Л.С. Федорова) тата Пелепей хулинчи «Илем» чӑваш халӑх ансамблӗ юбилейпе саламлаҫҫӗ.
Нина Константиновна – Пушкӑрт Республикин вӗрентӳ ӗҫӗн отличникӗ, Раҫҫей Федерацийӗн хисеплӗ вӗрентӳ ӗҫченӗ.
Нина Никитина хӑй вӑхӑтӗнче медицина сестрине вӗренсе тухнӑ. Ҫӗнӗ Шупашкарта операци сестринче ӗҫленӗ. Качча кайса ача ҫуратнӑ хыҫҫӑн пепкене ача пахчине вырнаҫтарас тесе ҫавӑнта ӗҫе кайса кӗнӗ. Кайран Пелепей хулине куҫса кайнӑ.
Чӑваш хӗрарӑмӗ тӗрлӗ конкурса та хастар хутшӑнать.
Чӳк уйӑхӗн 16-22-мӗшӗсенче Чӑваш Енрп «Атӑл юмахӗ» регионсем хушшинчи фестиваль иртӗ. Вӑл Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче пулӗ.
Ача-пӑча тата ҫамрӑксен театрӗсен фестивальне культура учрежденийӗ юлашки ҫулсенче вӗҫӗмех йӗркелет. Программӑна ҫӗршыври паллӑ сцена ӑстисен лекцийӗсене, семинарӗсене, тренингӗсене кӗртнӗ.
Фестивале 6 театр хутшӑнӗ: Хусанти Габдулла Кариев ячӗллӗ ҫамрӑксен театрӗ «Микулай» монодрамӑпа, Пушкӑртстанри Мустай Карим ячӗллӗ ҫамрӑксен театрӗ «Я – кулак. Я А-Н-Н-А» социаллӑ драмӑпа, Ӗпхӳри ҫамрӑксен театрӗ «Всем кого касается» шкул хроникипе, Мордвари драма театрӗ «Куйгорож» юмахпа, Мари Элти ҫамрӑксен театрӗ «Сöсна поминка деч вара» сатирӑллӑ камитпе тата «Мойдодыр» юмахпа. Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ фестивале «Чи хаклӑ пуянлӑх» истори легендипе уҫӗ.
Патшалӑх тата Пушкӑртстанри халӑхсен чӗлхисене (ҫав шутра чӑваш чӗлхи те пур) упраса хӑварма 4 млрд тенкӗ уйӑрӗҫ тесе пӗлтернӗ асӑннӑ республикӑра тухса тӑракан «Урал сасси» хаҫатра.
Юрий Михайлов журналист пӗлтернӗ тӑрӑх, Пушкӑртстан влаҫӗсем патшалӑх тата республикӑра пурӑнакан халӑхсен чӗлхисене упраса хӑвармалли тата аталантармалли программӑна пурнӑҫлама 3,74 млрд тенкӗ уйӑрӗҫ. Патшалӑх программи 2019-2024 ҫулсене пырса тивет иккен. Пӗлтерӗшлӗ документа республика премьер-министрӗ Андрей Назаров алӑ пусса ҫирӗплетнӗ.
Пушкӑртстанри Мияки районӗнчи Кекен ялӗн культура ҫуртӗнче «История деревни» кӗнеке хӑтлавӗ иртнӗ. Асӑннӑ кӗнекене ҫак ялта 1923 ҫулта ҫуралнӑ тата пурӑннӑ вӑрҫӑпа ӗҫ ветеранӗ, Кекен шкулӗн улшӑнми завучӗ, вӗрентекенӗ Сергей Филиппов ҫырма пуҫланӑ. Анчах пуҫтарӑннӑ материалсене – очерксене, историлле справкӑсене, ял историйӗпе ҫыхӑннӑ чӑн фактсене – пӗр кӗнекене пуҫтарма май килмен. Ашшӗ пуҫланӑ ӗҫе ывӑлӗ, Тольятти хулинче пурӑнакан Владимир Сергеевич малалла тӑснӑ.
Тӗл пулӑва Пелепей районӗнчи чӑвашсен наципе культура автономийӗн председателӗ Владимир Яковлев хутшӑннӑ. Пелепей хулинчи «Урал-Батыр» наци культурисен центрӗ ҫумӗнчи «Илем» чӑваш халӑх фольклор ансамблӗ (ертӳҫи – Нина Никитина) сцена ҫине тухни презентацийӗн чи илемлӗ саманчӗсенчен пӗри пулчӗ тесе ҫырнӑ «Урал сасси» хаҫатра Кекен ялӗнчи Нина Никитина.
Мероприяти Сергей Федотовичпа Ольга Семеновна Филипповсем пурӑннӑ ҫурт ҫинче Асӑну хӑмине уҫнипе вӗҫленчӗ.
Пушкӑртстанри Федоровка районӗнчи Ашкатар ялӗнче Семеновсен ҫемйине хисеп туса мероприяти иртнӗ. Хӑнасене культура ҫурчӗ умӗнче чӑваш апачӗпе кӗтсе илнӗ. Уяв йӗркелӳҫисем «Сӑн ӳкерчӗксенче истори» тата «Семеновсен ҫитӗнӗвӗсем» ятлӑ куравсем хатӗрленӗ. Семеновсен несӗлӗнче учительсемпе тухтӑрсем, спортсменсемпе педагогсем‚ юрӑҫсемпе ташӑҫӑсем тата купӑсҫӑсем пулнӑ.
«Урал сасси» хаҫатра пӗлтернӗ тӑрӑх, Вячеслав Ерохин таврапӗлӳҫӗ йӑх-несӗл йывӑҫҫин икӗ туратне питӗ интереслӗ хатӗрленӗ. Вӑлах пухӑннисене ҫак ӑрӑвӑн паллӑ ҫыннисемпе паллаштарнӑ.
Федоровка тӑрӑхӗнчи чӑвашсен канашӗн ӗҫтӑвком председателӗ Анна Ремпель асӑннӑ ялта йӑла-йӗркесене тытса пынине‚ вӗсене ҫамрӑк ӑрӑва вӗрентнине палӑртса хӑварчӗ. Ӑру уявӗ вӑхӑтӗнче «Пикесем» ушкӑн (ертӳҫи – Елена Газизова)‚ «Ашкатар ҫӑлкуҫӗсем» халӑх ансамблӗн вокал йышӗ‚ «Ашкатар ҫӑлкуҫӗсем» ташӑ ушкӑнӗ (ертӳҫи – Марс Хайбуллин) халӑха савӑнтарнӑ.
+9.3 °C