Ҫӗмӗрле муниципаллӑ округӗнчи Мисчӗ ялӗнчи пушарта 15 ҫулти хӗрача пурнӑҫӗ татӑлнине Чӑваш халӑх сайчӗ унччен пӗлтернӗччӗ-ха. Аса илтерер: инкек ҫу уйӑхӗн 25-мӗшӗнче пулнӑ.
Халӗ ҫакӑ паллӑ. Икӗ хутлӑ кирпӗч ҫуртра 2022 ҫӳлтанпа нумай ачаллӑ ҫемье пурӑннӑ. Инкек вӑхӑтӗнче хӗрача килте пӗчченех пулнӑ.
Пӑтӑрмах хыҫҫӑ яваплӑ службӑсем тӗрӗслев пуҫарнӑ. Ҫав шутра пушарпа техника суд экспертизи ирттерӗҫ. Вырӑнти прокуратура та тӗрӗслев пуҫарнӑ.
Паян кӑнтӑрла Ҫӗмӗрле округӗнчи Мисчӗ ялӗнче икӗ хутлӑ ҫурт ҫуннӑ. Пушарнӑйсем ҫитнӗ тӗле ҫулӑм пӗрремӗш хутри отделкана тата иккӗмӗш хута хӑпармалли картлашкана ярса илнӗ.
Пушара сӳнтерекенсем иккӗмӗш хутра 15 ҫулти хӗрачана тупнӑ, ӑна тухтӑрсен аллине панӑ. Анчах, шел те, ӑна ҫӑлма май килмен - вӑл вилнӗ.
13 сехет те 2 минутра пушара сӳнтернӗ. Халӗ ҫулӑм мӗнрен тухнине тӗпчеҫҫӗ.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Мисчӗ ялӗнче амӑшӗ машинӑпа тапранса кайма хатӗрленнӗ чухне 2 ҫулти ывӑлӗ ҫине кӗрсе кайнӑ. Юрать-ха, ача чӗрех юлнӑ. Анчах ӑна, суранланнӑскере, пульницӑна илсе кайнӑ. Кун пирки ШӖМ пӗлтерет.
Ку инкек ӗнер, ҫурла уйӑхӗн 19-мӗшӗнче, каҫхи 6 сехет ҫурӑра пулнӑ. 34 ҫулти хӗрарӑм ВАЗ-2111 машина рулӗ умне ларсан каялла чакма пуҫланӑ та ывӑлӗ ҫине кӗрсе кайнӑ. Вӑл ӳсӗр пулманни паллӑ.
25 ҫул каялла ҫак кун Ҫӗмӗрле районӗнчи Мисчӗ поселокӗ ҫывӑхӗнче техногенлӑ пысӑк авари пулнӑ. Ҫулӑмпа кӗрешекенсем сывлӑхне шеллемесӗр аварипе кӗрешнӗ, ҫавӑнпа ку экологи катастрофине ҫаврӑнман.
1996 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Мисчӗ поселокӗ ҫывӑхӗнчи чукун ҫул ҫинче тиев турттаракан пуйӑс рельс ҫинчен тухса кайнӑ. Цистернӑсенчен вун-вун тонна дизтопливо тата фенол тӑкӑннӑ. Вӑл самантрах хыпса илнӗ.
Пушарнӑйсем ҫитнӗ тӗле тӳпенелле тӗтӗм йӑсӑрланнӑ, йӑлтах ҫуннӑ. Пушар вӑрман ҫине куҫнӑ. Ҫулӑма сӳнтерме республикӑн пур кӗтесӗнчен те килнӗ.
Фенол ҫунсан наркӑмӑшлӑ пӑс кӑларать. Ку лару-тӑрӑва тата йывӑрлатнӑ. Пушарнӑйсем ҫакна ӑнланнӑ пулин те каялла чакман, пушара сӳнтернӗ. Ун чухне ҫулӑмпа кӗрешнӗ 105 ҫын наркӑмашланнӑ.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Мисчӗ поселокӗ пысӑках мар. Паян унта тӗпленнӗ халӑхшӑн чӑн-чӑн уяв – ялта фельдшерпа акушер пункчӗ юсав хыҫҫӑн уҫӑлнӑ. Ку ӗҫе тумашкӑн республика хыснинчен 1,3 миллион ытла тенкӗ уйӑрнӑ. Кун пирки ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министерстви пӗлтерет.
Ҫӗнӗ фельдшерпа акушер пунктне ҫак ялтисем кӑна мар, Пинер тата Коминтерн ялӗсенче пурнӑнакансем те ҫӳреҫҫӗ. Ку халӑхшӑн питӗ меллӗ. Ара, ҫывӑхри пульницӑна ҫитмешкӗн сахал мар каймалла – 20 ҫухрӑм.
Унччен Мисчӗри ФАП япӑх лару-тӑрура пулнӑ. Халӗ ӑна тултан кӑна мар, шалтан та ҫӗнетнӗ: коммуникацие, чӳречесене, тӑррине улӑштарнӑ, ҫӗнӗ сӗтел-пукан туяннӑ. Юсав хыҫҫӑн уҫӑлнӑ ФАПра хӑтлӑ та ҫутӑ.
ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енре кашни виҫҫӗмӗш ФАПа ҫӗнетнӗ.
Инкек куҫа курӑнса килменни пуриншӗн те паллӑ. Анчах тепӗр чухне хамӑр тимсӗрлӗхе пула та шар курасси пулать.
Пӗр талӑкра кӑна, сӑмах май, Чӑваш Енре тӑватӑ хутчен пушар алхаснӑ. Ҫулталӑк пуҫланнӑранпа 204 хутчен вут-ҫулӑм иртӗхнӗ. «Хӗрлӗ автана» пула автансӑр яла 17 ҫын ӑсаннӑ. Инкек сӑлтавӗ кашнинчех тӗрлӗрен.
Шупашкар районӗнчи Туҫикасси ялӗнче пурӑнакан 54 ҫулти арҫын пӗр розеткӑна ӑшӑтмалли икӗ хатӗр чиксе хунӑ. Хӑй вара вӗсем епле ӗҫленине пӑхса та тӑман. Каҫхи 10 сехет тӗлӗнче пӳртре пушар тухнӑ. Хуралтӑсене тата кӳршӗри пӳрте ҫӑлса хӑварма май килнӗ, 54-ри кил хуҫи урамра тӑрса юлнӑ.
Куславккара 1957 ҫулта ҫуралнӑ кил хуҫи вилнӗ. Ҫулӑмпа кӗрешекенсем арҫын пирус туртнӑ чух асӑрханман пуль тесе шухӑшлаҫҫӗ.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Мисчӗ поселокӗнче йывӑҫ пӳрт ҫунса кайнӑ. Унта, пушар хуралӗн ӗҫченӗсем тӗшмӗртнӗ тӑрӑх, ҫутӑ пӑралукӗ юсавсӑр пулнӑ. Шупашкарти мунча вара кӑмака юрӑхсӑррине пула кӗлленнӗ.
2018 ҫулхи нарӑсӑн 28-мӗшӗнче Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Кӗрлев ялӗнче 1919-мӗш ҫулхи пуш уйӑхӗн 21-мӗшӗнче ҫуралнӑ, юлашки ҫулсенче Шупашкарта пурӑннӑ виҫӗ вӑрҫӑ ветеранӗ, педагог, чылай орден-медаль кавалерӗ Яковлев Алексей Алексеевич ҫут тӗнчерен уйрӑлса кайнӑ.
Алексей Яковлев ӗмӗр тӑршшӗпех ҫамрӑксене тӑван ҫӗршыва юратма, ҫӗршывшӑн кар тӑма чӗнсе каланӑ. Штанашри 7 класлӑ шкул хыҫҫӑн 1932 ҫулта Етӗрнери педтехникума вӗренме кӗнӗ. Ун хыҫҫӑн 2 ҫул хушши Етӗрне районӗнче шкулта ӗҫленӗ. 1938 ҫултан пуҫласа 1946 ҫулччен ҫарта пулнӑ. Танкист вӑрҫӑра 4 хутчен аманнӑ, 2 хутчен ун контузи тӳсме тивнӗ, танкра чутах ҫунса кайман. Вӑрҫӑ хыҫҫӑн Ҫӗмӗрле районӗнчи Мисчӗри шкулта истори учителӗ пулса ӗҫленӗ (1946–1969), ҫав хушӑрах Шупашкарти пединститутран кӗретсӗр мелпе вӗренсе тухнӑ (1948–1953). 1969–1979-мӗш ҫулсенче вӑл Шупашкарти 33-мӗш шкулта ачасене вӗрентнӗ. Пенсие тухсан та килте ларман ветеран, Етӗрне районӗнчи Засурскинчи лаша савутӗнче тӑрӑшнӑ (1979–1990).
Вӑрҫӑ ветеранӗ хӑйӗн тӑван Кӗрлев ялне те манса кайман, ял уявне 2 хутчен килме пултарнӑ.
Ҫу уйӑхӗн 14-мӗшӗ, 1996 ҫул… Шӑп та лӑп 20 ҫул каялла Ҫӗмӗрле районӗнчи Мисчӗ станцинче техногенлӑ катастрофа пулнӑ.
Ун чухне пуйӑс тӳнсе кайсан ҫӗр ҫине наркӑмӑшлӑ фенол юхса тухнӑ. Ҫав вырӑнта пушар алхаснӑ. Пушара сӳнтернӗ 105 ҫын наркӑмӑшланнӑ.
Пушарнӑйсем оперативлӑ майпа ӗҫлени пушара хӑвӑрт сӳнтерме май панӑ. Ҫавна пула ку пӑтӑрмах Чӑваш Еншӗн экологи катастрофине ҫаврӑнман.
20 ҫул хыҫа юлнӑ май Шупашкарта катастрофӑна пӗтерес ҫӗре хутшӑннӑ ҫынсен тӗлпулӑвӗ иртӗ. Ликвидаторсем Ҫар мухтавӗн музейне ҫитӗҫ. Мероприятие РФ МЧСӗн Чӑваш Енри тӗп управленийӗн генерал-майорӗ Станислав Антонов та хутшӑнӗ.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Мисчӗ ялӗнче пурӑнакансене тинех пахалӑхлӑ шывпа тивӗҫтернӗ. Кунта 18 ҫул каялла чукун ҫул ҫинчи пысӑк авари пулнӑ. Ҫавна май экологи те самай шар курнӑ. Кӑҫал Мисчӗре унчченхи шыв тытӑмне юсаса пӗтернӗ.
Кил патнех ҫитекен таса шыв пирки Мисчӗсем малтан ӗмӗтленме ҫеҫ пултарнӑ. Ара, 1996 ҫулта кунта дизель тата фенол турттаракан пуйӑс ҫаврӑнса ӳкнӗ, ҫӗр тата шыв тасамарланнӑ. Анастасия Белова каланӑ тӑрӑх, ун хыҫҫӑн шыв питӗ пахалӑхсӑр пулнӑ, выльӑх-чӗрлӗх те вилнӗ. Ҫӗр, курӑк — йӑлтах сарӑхнӑ.
Авари хыҫҫӑн ҫамрӑксем кунтан тухса кайнӑ. Ҫак ҫулсенче вырӑнти юханшывсене тасатма май килнӗ. Халӗ унта фенолпа нефть продукчӗсем нормӑран нумай мар, ҫавна май Чулхула чукун ҫулӗ уйӑрнӑ укҫана авари хыҫҫӑнхи пӑтӑрмаха пӗтерме ямашкӑн йышӑннӑ. 20 миллион тенкӗпе шыв тытӑмне юсанӑ. Ӗҫе Чулхулари компани тунӑ.
Авариччен Мисчӗре 280 ытла кил пулнӑ, 2 пин ҫын пурӑннӑ. Халӗ кунта 180 ҫын ҫеҫ юлнӑ. Ытларахӑшӗ — ватӑ ҫынсем. Ҫӗмӗрле район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Лев Рафинов каланӑ тӑрӑх, юлашки ҫулсенче ҫынсем Мисчӗне таврӑнма тытӑннӑ.
+4.3 °C