Электронлă вулавăш

Хăçанччен тăсăлатчĕ-ши çак ташă каçĕ аслатиллĕ çумăр килмен пулсан? Эпир ытти мăшăрсемпе пĕрле поселокалла васкарăмăр. Пирĕн çула çиçĕм çутатса пычĕ. Çук, килне çитереймерĕм эп ăна: чашлаттарсах çумăр тăкса ячĕ. Эпир темĕнле хапха айне кĕрсе тăма ĕлкĕртĕмĕр. Калаçса кайрăмăр. Унăн ашшĕ отставкăри генерал-мĕн. (Акă мĕншĕн пĕве пуçĕнче тĕртсе илнĕччĕ ăна пĕр каччă.) Кунта киличчен Мускавра пурăннă вĕсем. Ашшĕне ялта пурăнма сĕннĕ врачсем. Амăшĕ вара ку таврашранах, Шупашкар хулинче çуралса ӳснĕ.

Çапла паллашрăм эп Санюкпа.

 

IV

Хĕре ăсатса янă хыççăн ыйхă килмерĕ. Çенĕке кăларса лартнă кивĕ койка çинче текех çаврăна-çаврăна выртрăм. Тутăхса кайнă пружинăсем хăлхана йăлăхтармалла чĕриклетрĕç. Урамра пĕр ӳсĕр çын ĕнĕрлени илтĕнчĕ, кӳршĕсен йытти вĕрсе ячĕ. Каллех шăп. Таçта пӳрт пĕрени çурăкĕнче-и е мачча тăрринче шăрчăк юрлать. Чăрлатать хăйĕн пĕр тĕрлĕ кĕввипе.

Пуçра вĕçĕ-хĕррисĕр шухăш. Умран çаплах хĕр кайма пĕлмест, ăшра хирĕçтăру.

— Петĕр, Петĕр, — тетĕп хама хам. — Ăсу-тăну сан ытла та тĕрĕс мар çулпа пырать. Юратсан, пĕр-пĕрне кам хĕрĕ пулнине пăхса тăмалла-и? Халь ĕлĕкхи вăхăт мар. Тен, эп маршал хĕрне юрататăп? Çын сăмахне итлемелле-и вара? Юрату вăл ниме те пăхса тăмасть!

Тĕлĕрме пуçлатăп. Çаплах умра вăйă карти, ташă площадки. Илĕртӳллĕ чакăр куçсем, карусель пек çаврăнакан çивĕтсем… Кулакан чечен тута. Çывăрман пекех иртсе кайрĕ çĕр. Ирхине ирех манăн пĕр колхоза командировкăна кайма тиврĕ. Виççĕмĕш куннех унтан райкома чĕнсе илчĕç. Эпĕ васкасах Мускава семинара тухса кайрăм.

 

V

Таврăнсассăнах çĕнĕ хыпар пĕлтерчĕç: кăçал та çĕнĕ çĕрсем çинче тыр-пул пухса кĕртме районтан çĕре яхăн çамрăка ямалла иккен. Васкасах райкома ыйту çырса патăм.

Илĕртет мана Казахстан çеçен хирĕ, çĕтсе кайнă çул çӳревçĕне илĕртекен çутăпа пĕрех чĕнет. Ытти яш-кĕрĕм Çурçĕре, Çĕпĕре, Казахстана каять пулсан, эп епле-ха чăтса ларăп кунта?

Çак каç эпĕ поселок урамĕсем тăрăх чылайччен çӳрерĕм, ташă площадкине кайрăм. Телейлĕ мăшăрсене курсан, мана тунсăх сырса илчĕ, Эп чăтаймарăм, Санюксен урамнелле утрăм. Хĕре пĕлтермесĕрех Мускава тухса кайнăшăн хама хам тарăхрăм. Акă, Санюксен çурчĕ. Малтанах картишнелле тухакан икĕ чӳречере çутă пурччĕ, анчах вăл та сӳнчĕ. Йĕри-тавра шăп. Пӳрт умĕнчи чие тĕмисем çеç манпа пăшăлтатнăн темĕн кăштăртатаççĕ.

— Вăл эс килнине пĕлмен, вăл эс пĕлтермесĕрех тухса кайнăшăн кӳреннĕ, — теççĕ пек мана çулçăсем.

«Вăхăтна сая ан яр, Санюк саншăн çуралман», сивлеççĕ тополь çулçисем. Анчах эп пур пĕр пăрăнса утмастăп-ха. Пур пĕр кĕтетĕп Санюка. Вăл тухасса шанатăп.

Анчах вăл тухмарĕ.

Кĕçех çил те вăйланчĕ. Çулçăсем çиллессĕн çатăлтатма пуçларĕç. Эпĕ вăраххăн килелле утрăм.

Ăшра хамăн вут çунать. Санюка ĕмĕрлĕхех çухатассăн туйăнать. Ахальтен каланă-им хитрене хĕрĕх куç курать тесе? Ашшĕ-амăш вĕренме ярасшăн, тет. Кам пĕлет, кайĕ те качча тухĕ.

 

VI

…Бюро та пулса иртрĕ, иккĕмĕш кун ĕнтĕ комисси çĕнĕ çĕре кайма çамрăксем суйлать. Коридорта шăв-шав: кашниех маларах кĕрсе тухасшăн, кашниех каясшăн.

Симĕс пустав сарнă сĕтел хушшинче комсомол райкомĕн секретарĕ Краснов ларать, вăл пӳлĕме кĕрсе тăнă çамрăкăн заявленине саспа вулать. Унпа юнашар мăйăхне Буденный пек ӳстерсе янă Никтополеон Семенович вырнаçнă. Вăл кашнинех пĕр ыйту парать.

— Каялла тарса килместĕн-и? — тет.

Унтан вăл сăмала пек хура куçĕсемпе çамрăк çине шăтарасла пăхать, мăйăх вĕçĕсене пĕтĕрет, ӳслĕкĕ çук çĕртенех хыттăн кăххăмлатса илет.

Никтополеон Семеновича хире-хирĕçле парти рăйкомĕн организациллĕ пай заведующийĕ Филипп Корнилович ларать. Вăл, комиссире ларса йăлăхнăскер, салхуллă та сарăрах куçĕсемпе çамрăка тинкерет, анаслас килнине пытарса шăлĕсене çыртса лартсан, сăмси тирĕ унăн вĕттĕн-вĕттĕн йĕрленсе илет. Чи юлашкинчен вара вăл тĕпчеме тытăнать:

— Тăван колхозунта ĕçлес килментен каятăн-и? Унта сана ĕç укçи хутаçпах тыттарса яраççĕ тетĕн-и? Е çăмăл ĕç шыратăн? Колхоз кайма чармасть-и? — тет çине-çинех.

Эпĕ суйласа илнĕ çамрăкăн ятне çырса хуратăп, ăна райкома хăçан пуçтарăнса килмеллине пĕлтеретĕп.

Женька Савкеева тухса кайсанах, пӳлĕме Санюк кĕрсе тăчĕ. Эпĕ вăл заявлени панине те пĕлмен, тĕл пуласса та иккĕмĕш хут çеç тĕл пулатпăр. Пирĕн куçсем сасартăках пĕр-пĕрин çинелле ӳкрĕç. Вăл çавăнтах ман çинчен куçĕсене тартрĕ, алăк патĕнчен иртсе урай варринче вăтанса та именсе тăчĕ.

Ман пит пĕçерсе кайрĕ, Краснов «так» тесе йăлăхтаракан пĕр пекрех сассипе заявлени вулама пуçларĕ.

— Каялла тарса килместĕн-и? — ыйтрĕ Никтополеон Семенович.

— Ку вăл Евгений Сергеевич хĕрачи-ха, — пăшăлтатрĕ Филипп Корнилович, комисси членĕсем çине пăхса.

— Пĕлместĕп, — терĕ организациллĕ пай заведующийĕ сасăпах, — мĕн илĕртет сире Казахстанра? Каясшăн çунаççĕ, вĕтĕнеççĕ. Сире валли унта çатма икерчи пĕçерсе хунă-и? Е сиккелесе çеç çӳремелле тетĕр? Ĕçлемелле унта, кунтинчен те ытларах ĕçлемелле. Тепĕр чух талăкра та икшер сехет çеç çывăрма тивĕ. Кăçал вăйлă пулнă унта тыр-пул. Аçупа калаçрăм эп, Шура. Эс хулара ӳснĕ, ял ĕçне пĕлместĕн, халиччен йывăр ĕç курман. Хăнăхманнипе тӳсеймĕн те ак, тарса килĕн. Вара районти комсомол организацийĕ ят илтет. Хăв тата медицина институтне вĕренме кĕме заявлени панă.

— Эп мар, заявлени маншăн анне янă. Казахстана эп эсир ямасан та пур пĕрех каятăп, — пăшăлтатрĕ хĕр. Пӳлĕм шăпланнăран-ши, унăн сасси пурне те илтĕнмелле хĕрӳллĕ тухрĕ.

Çак хĕрӳллĕх Филипп Корниловича та шартах сиктерчĕ, вăл çĕкленсе хĕр çине тинкерчĕ.

— Мĕн нушишĕн каятăн? Чăтаймастăн ак эс унта!

— Эп ытти çамрăксенчен мĕнрен кая? — тавăрчĕ хĕр. Хальхинче сасси тата та çирĕпрех, уçăмлăрах тухрĕ унăн.

Краснов ман çине кулкаларах пăхрĕ, куçне хĕсрĕ, унтан «таклатса» çапла çавăрса хучĕ:

— Паллах, йывăр пулать. Курманăн курас килет. Ярас. Чăтсан — чăтать, тарса килсен комсомолран кăларатпăр. Вара аçун ырă ятне варалатăн. Тепĕр тесен… Çамрăксене мĕншĕн шанас мар? Ярас. Кутамкка хатĕрле, Шура.

 

VII

Çул çынсене часах паллаштарать.

Эпир — арçын ачасем — пĕр вакуна, хĕрсем тепĕр вакуна вырнаçрăмăр. «Марш» кĕввине шăратакан оркестр та, ăсатакансем те (вĕсем хушшинче генерал формине тăхăннă Евгений Сергеевич та пурччĕ) хыçа тăрса юлчĕç.

Тепĕр виçĕ кунтан эпир кам кама юратнине, кам кам патне туртăннине те пĕлекен пултăмăр. Ачасем мана Римма Ивановнăпа калаçать тесе шутлама пуçларĕç. Риммăна пуринчен те ытларах пĕлетĕп ĕнтĕ эп, унпа шӳтлеме те, юлташла калаçма та вăтанса тăмастăп. Хамах хĕрсен вакунĕнче ăна асли туса хутăм, çавăнпа ытларах унпа калаçма тиветчĕ. Анчах эп Санюк патне туртăннине, ăшра пĕр унпа çеç пурăннине Риммăсăр пуçне никам та пĕлместчĕ. Вăл çеç ăна чухлатчĕ.

Санюка куç хывнисем сахал марччĕ ĕнтĕ. Пĕррехинче каччăсем хĕрсем çинчен калаçса кайрĕç. Пĕрне тиркеççĕ, теприне ырлаççĕ, çитменлĕхĕсене шĕкĕлчеççĕ. Хитрелĕх çинчен калаçнă чухне вара пурте чи малтан Санюка асăнаççĕ. «Коммунизм» колхозра комбайнер пулса ĕçленĕ пĕр Ленька Пирогов çеç çак шухăша хирĕçлерĕ.

— Хитре, хитре тетĕр. Ун пек яка пурнăçпа ӳссен эп те хитре пулмалла. Ĕçле-ха манашкал вунă çултанпах колхоз хирĕнче. Теприн пулсан курпун та тухмалла, çӳç те шуралмалла.

— Ма хулана каймастăн тата? — йĕплет Юрка Тимофеев.

— Эс мана ан пӳл, — чарать ăна Ленька. — Итле. Пур пĕрех вăл Шурочкăран çын пулмасть. Епле ăсатса ячĕ ăна амăшĕ. Шурочка, мана ухмаха кăларса хăваратăн, Шурочка, чĕрĕ шыв ан ĕç, йывăр ĕç пулсан пăрахса кил. Шурочка, çыру çырсах тăр. Ашшĕ генерал, çапах куççулĕсем тухрĕç. Унăн чечекне такам вăйпах туртса илет пек. Мĕн ăна Шурочкăна? Сурать ак вăл пурин çине те. Йывăр ĕç ĕçлеме çуралнă-и вăл? Çук. Çитсенех пĕр-пĕр бухгалтерине ларать ак. Хитрене эпир пурте куратпăр, хитрене эпир пурте çул уçса паратпăр, кайран ак вăл пурне те пире ухмаха тăратса хăварать.

Эп хам сисмесĕрех Ленькăпа тавлашăва кĕрсе кайрăм, Санюка хӳтĕлеме тытăнтăм.

Ленькăн шухăшĕ çирĕпех пулмарĕ. Вăл, час-часах хĕрачасен вакунĕ умне пырса, Санюка тĕл пулма тăрăшатчĕ, шӳтлетчĕ, пĕчĕк кăна хура мăйăхне кунсеренех хыра-хыра тикĕслетчĕ, тĕкĕр умĕнчен кайма пĕлместчĕ.

Эп вара… Санюка тĕл пулсанах чĕлхене çăтса яраттăм. Перкелешетĕн кирлĕ-кирлĕ мара. Вырăна çитиччен пĕр кун маларах эп ăна хам çырнă сăвва патăм. Ответне… Ответне вырăна çитсен тин илтĕм. Вакунсем çинчен ансан, Санюк ман пата пычĕ те пĕчĕк кăна хут татки тыттарчĕ. Унта пĕтĕмпе те вун пĕр сăмах кăна: «Эс ман пата çырнине эп сан пата çырнă тесе шутла», — тенĕ унта.

Халĕ ĕнтĕ пĕтĕмпех паллă. Мана савăнăç сырса илчĕ, хам ăçтине те манса кайрăм эпĕ. Ухмаха тухнă çын пек тĕлсĕррĕн йăл! кулатăп.

Пирĕн йыша икĕ пая уйăрчĕç: аллăшĕ — колхоза, аллăшĕ — юнашар совхоза. Санюка эп хамăр йыша хăварттартăм, — Ленька Пирогова совхоза ăсатрĕç.

Санюка эп автотрасса çине тăратрăм. Ăçĕ çăмăл унта. Машина пырса тăрать те, виçине шăнкăрт! кăна палăрт, кайран квитанци çырса паратăн. Комбайнсем вырма пуçласан тух, вырма пăрахсан хваттерелле уттар.

Хам эп малтанах совхоза та, колхоза та çитрĕм, кашни виçĕ кунтах ĕçсем мĕнле пыни çинчен республикăри отряд начальникне сводкăсем патăм. Анчах пуринчен ытларах эп тараса патĕнче пулма тăрăшрăм. Мĕншĕн тесен мана пĕрмай кĕвĕçӳ туйăмĕ канăçсăрлантарчĕ. Шоферсем сăмахшăн кивçене каякан халăх мар. Нумай кирлĕ-и çамрăк хĕре çавăрма? Тăрса юлатăн вара кĕрхи хирти тăлăх тал пиçен пек…

Ту айлăмне вырма каçсанах, Санюка та хам ушкăна илтĕм, ун вырăнне пĕр шкул ачине тупса лартрăмăр.

Ак халь… палаткăсем те юнашарах. Кăвайт умĕнчех чун савнă хĕр… Çапах та, тем пытарать вăл манран, эпир пĕр-пĕрне калас тенине калаймастпăр.

Кунта вырма каçсан, Санюк малтанхи кун ыттисенчен юлмасăр, тăрăшса ĕçлерĕ. Каçхине темĕн юнтарнăн çитнĕ-çитменех палаткăна кĕрсе выртрĕ. Тантăшĕсем апата кайсан, эпĕ вăл ĕсĕклесе йĕнине илтрĕм. Мĕн тумалла? Кĕме те ырă мар, кĕмесен те ют çын хуйхинчен пăрăнни пулать.

Манăн алсем перĕннипе вăл шартах сикрĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн