Электронлă вулавăш

— А манăн «Тĕпĕнче» спектакльте выляс килет. Таçти Богеми çыннисене мар, хамăрăннисене чун хапăллать. Барон ролĕнче! Чалăш Пĕсехе ролĕпе те çырлахма хатĕр, — терĕ Рябинин чăнласа пекех. Юрласа илчĕ Елизар çине куç айĕн пăхса — салху юрра елпĕрсе тăстарчĕ:

 

Солнце всходит и заходит.

А в тюрьме моей темно.

 

Путвал çыннисем Елизартан татах тăрăхлашма кирлĕ пулчĕç иккен ăна Елизар пушă черккене çилĕллĕн çавăркалать. Ку, чунсăр йĕкĕлти, — сассине улăштарса, тĕрлĕ çын пулса:

— Эй, эсир! Килĕр кунта! Актер пăвăнса вилнĕ!.. Эх, юрра пăсрĕ, ухмах!

— Хуп шăршлă çăварна! — сиксе тăчĕ Елизар. — Пăкăлатăп çакăнпа! — сĕтел урлă ун еннелле тăсăлнă çĕртен шак! лартрĕ черккене, тухса кайрĕ.

 

2

Владлен пушмак юсать. Шупашкара каймалла ун. Комсомол организацине. Çак сăлтавпа амăшĕ ăна çĕнĕ костюм, çĕнĕ çĕлĕк туянса пачĕ. Хĕллехи пальто та туянасшăнччĕ — укçи çитмерĕ. Кĕрхи-çурхи пальто пур, ăна тăхăнма тивет. Кивви кивĕ те, ăшă тытас çук та, ун вырăнне ячĕ пальто, фуфайка мар, сăхман мар. Чăтмалла ятуллăрах курăнассу килсен.

Ĕçне пĕтерсе аллине çурĕ Владлен, çĕнĕ костюм тăхăнчĕ, пушмак тăхăнчĕ, унталла-кунталла утрĕ.

— Кур, анне: ывăлу чăн-чăн делегат вĕт?

— Çапла каяс тетне, пушмакпа-и?

— Кĕççе пушмак-çке, пăх эс лайăхрах.

— Урасăр юлатăн! Пĕлтĕр çеç çаптарнă кăçатту пур чухне хĕл кунĕнче ма пушмак вĕççĕн шăнса çӳремелле? Шупашкара кайса килесси урам урлă каçса килесси мар.

Амăшĕ стена çумĕнчи рамкăллă сăнӳкерчĕксене вĕçертсе илсе пусма татăкĕпе шăлать, Упăшки пулнă Елизар портречĕ ун аллинче.

— Мĕн пит тĕмсĕлсех тинкеретĕн эс çав çын сăнĕ çине? — сиввĕн ыйтрĕ Владлен. — Сан пекех... çамрăкскер... Халĕ те пĕрешкел-ха та эсир... — пăлханса хĕрелчĕ амăшĕ. — Юрать эсĕ пур. Ман... Сана курса ăна та куратăп, санпа калаçса унпа та калаçатăп.

— Тĕлĕнтеретĕн эс, анне! Тахçантанпах таçта сĕтĕрĕнсе çӳрекен çын пирки çавăн пек сăмахсем, çавăн пек çепĕç кăмăл-туйăм!

— Ĕçĕ çапла ун, çӳресси.

— Ĕç пирки мар эпĕ. Ăнланмана ан хыв. Ăна пула ытти артист тĕлĕшпе те сивĕнтĕм. Ушкăнĕпех çăмăлçахсем пек туйăнаççĕ.

— Ушкăнĕпех апла пулмĕç-ха та. Тĕрлĕ çын кирек хăш йышра та тĕрлĕрен вăл. Чысли артистсен йышĕнче те чыслă, чыссăрри хамăр пеккисен хушшинче те чыссăр. Сухви аппун упăшки, Ежов Кирилл Андрейч, тепĕр паллă артист, мĕн тери йĕркеллĕ çын ав.

— Урăх ан çак. Тивĕçлĕ мар ун портречĕ пирĕннисен ретĕнче пулма. Ытах кăларса пăрахма аллу çĕкленмесен — хур сентре çине, курăнман çĕре. Ку арăмĕнчен те уйрăлса пирĕн пата килес пулсан-и ниçта кайса кĕреймен енне? Сĕтĕрĕнчĕке алăк патĕнчех çавăратăп та тĕртетĕп тулалла. Хăраса тăмăп. Вăл патвар, текех эпĕ те хăйпашка ача мар.

— Ах, ывăлăм! Ун килĕ-çке ку. Тăван килĕнчен хăваласа ярасшăн-и? Ăшунта та ан тыт ун пек шухăша. Çын çинче персе ярса усала тухăн таçта. Ашшĕ усал мар, ывăлĕ кама пăхнă-ши, мĕн тери шелсĕр тесе тĕлĕнĕç. Аçу пирки çавна та калам, çавна асра тыт. Теприсем курманнине те кураттăмччĕ эпĕ, пĕлсе çитнĕччĕ: черченкĕрех чун-чĕреллĕ вăл, сан аçу. Пăхма çирĕп, патвар пулсассăн та. Тем пек тарăхнă хушăра та кăмăлне хуçасран сыхланаттăмччĕ, чунне амантасран хăраттăмччĕ.

Владлен пĕр хушă шухăша кайса тăрсан-тăрсан пусăрăннă сасăпа каласа хучĕ:

— Çак эппин. Портречĕ пултăрах ĕнтĕ.

 

3

Академи театрĕнче туп-тулли çамрăк халăх. Нумайăшĕ ялтан килнĕ хĕрсемпе каччăсем те, кун пек çĕрте пирвайхи хут та — пăшăлтатса çеç пек калаçатчĕç малтанах, хуллен, хăюсăррăн хĕвĕшетчĕç. Вырнаçса шăпланчĕç, тепĕр тапхăр именчĕклĕн кĕтсе ларчĕç. Ак çитрĕ те кĕтни, докладчик трибуна çине тухни, ак хĕмленсе кайрĕ те тĕп оратор, çĕклентерсе ячĕ ун вутлă туйăмĕ яш-кĕрĕм чун-чĕрине. Вăхăтсăр пекех, кирлĕ мар чухне пекех пĕрре алă çупса илчĕç те малалла — час-часрах та хытăран хытăрах. Шар-р, шар-р çурăлчĕ хĕрӳ çамрăклăх вĕрилентернĕ сывлăш.

Владлен театр ăш-чикне курса тăранаймасть. Ирхи кӳлĕмрех темиçе çĕрте ларма ĕлкĕрчĕ вăл. Тĕрлĕ енчен (балкон çинчен те) пăхса киленчĕ. Унччен, килсенех, иккĕмĕш хутри фойене виççĕ те улăхнăччĕ. Яка, çутă карлăклă сарлака пусмасене ытараймасăр та. Аялти хутра кĕтесри туалета сăлтавсăрах кĕре-кĕре тухнăччĕ, бакри шыва шапăр-р юхтарса антарнăччĕ кĕмессерен. Интереслĕ иккен те!

Çак хӳхĕм кермен ĕлĕк мунчала склачĕ пулнă тет. Ĕненес те килмест.

Кăнтăрлахи пысăк тăхтавра Владлен тата тепре улăхрĕ фойене. Çуллахи пек шурă çӳхе платье, çӳллех мар кĕлĕллĕ шурă туфли тăхăннă çамрăк хĕрарăм делегатсен ушкăнĕпе калаçать. Тĕрĕсрех — вăл калаçать, унран кăшт айккинерех çурма ункăн пухăнса тăнă йыш ăна шăппăн итлет.

— Ташă искусстви аталанса пынă май çĕнĕ типлă бал ташшисем йăлана кĕреççĕ, — терĕ хĕрарăм. — Вĕсенчен пĕри — вальс. Европăра вун саккăрмĕш ĕмĕртех палăрма тытăнса вăл тĕнче тăрăх анлăн сарăлать. Вăл вăрăм ĕмĕрлĕ пулнине, унăн илемĕ нумай çул хушшинче те чакманнине, тĕрлĕ халăх çыннисем ăна паян кун та уйрăмах юратнине шута илсен, вальс — чи лайăх бал ташши. Вăл çавăнпа та килĕшет: ăна лирикăллă çепĕç кĕвĕпе те, хăватлă туйăмлипе те ташлама пулать.

«Таçта курнă эпĕ ку хĕрарăма, — шухăшлать Владлен. — Ăçта-ши? Хамăр ялта мар паллах. Район центрĕнче-ши? Темĕн, унта та пырса çӳремен пуль вăл. Ташă ăсти ахăр, бал ташшисем ташлама вĕрентесшĕн. Чылайăшĕ чăваш ташшине шултăран çаптарма та, вĕттĕн ислетме çеç пĕлеççĕ пуль-ха».

Йыш хушăнсах пычĕ те, ĕнтĕ ункă варринче калаçрĕ хĕрарăм. Типшĕмрех сăн-пит, сарă çӳç, тирпейлĕн пуçтарса хунă икĕ çивĕт, тӳрĕ хулпуççи. «Курнă, таçта чăнахах та курнă эпĕ ку чипертен чипер пикене, Ăçта-ши?» — канăçсарланать Владлен.

— Виолетта, чăваш композиторĕсем вальс çырнă-и, пур-и пирĕн хамăр Штрауссем? — ыйтрĕ ун çывăхĕнчи арçынсенчен пĕри. Пĕлменрен мар, сăмах хушас килнĕрен ыйтрĕ пулас.

«Виолетта? Чăваш драма театрĕн актриси Урусланова-çке ку», — тинех аса илчĕ Владлен. Спектакльсенче курман вăл ăна, сăнне çеç курнă хаçат-журналта. Питĕ хăвăрт çĕкленнĕскер çинчен час-часах çыраççĕ, портретне хăйне кăна та пичетлеççĕ. Артистсен тĕлĕшпе сивĕрех пулсан та Урусланова çинчен çырнине вуламасăр хăварман Владлен. Хĕрарăмĕ ытла та чипертен, илĕртӳллĕ чипертен пуль ĕнтĕ.

— Штрауссемех çук пирĕн, анчах вальс кĕввиллĕ юрăсем сахал мар, — Владлен çине пăхрĕ çаврăнса тăнă актриса. Вăл ыйтнăн туйăнчĕ-ши ăна е вăрăм кăтра çӳçлĕ, ыттисенчен çӳллĕрех пӳллĕ йĕкĕте малтан асăрхаса ун çинчен куçне илеймерĕ-ши вăл? — «Тухрăм эпĕ Атăл хĕррине», сăмахран, мĕнешкел вальс. Илтĕнме тытăнтăр çеç, кĕлетке те, чун-чĕре те ташша ăнтăлаççĕ. Оркестр! «Çамрăксен юррине»! — хушрĕ те вăл музыкантсен пĕчĕк ушкăнне Владлен умне çитсе тăчĕ, ăна чĕнсе аллине тăсрĕ, лăпчăнса илчĕ.

Хăй те сисмен пекех ун еннелле туртăнчĕ Владлен. Туртăнчĕ-ши вăл е темле вăй туртрĕ-ши ăна?

— Тăрăр мăшăрăн-мăшăрăн! Хăвăртрах, харăсрах! Пăхăр пирĕн çине, тăвăр пирĕн пек! Утăм малалла, каччăсем, утăм каялла, хĕрсем! Тепĕр утăм малалла, каччăсем!.. Халь çапла çаврăнса илер! Тата тепре! Хавассăнрах!.. — Актрисăн илемлĕ уçă сассипе пĕрле кăштăртатма тытăнчĕç кăçатăсемпе чуссăнккăсем, Çăмăлланчĕç хулăн тумлă кĕлеткесем (хăш-хăш арçынсем ваткăллă шăлавар тăхăннă).

Юрать-ха Владлен районти Культура çуртĕнче кăштах вĕреннĕччĕ ташлама. Çамрăксен каçĕсене е мĕн те пулин курма кайсан. Халь вăл актриса урине таптаса лапчăтатчĕ ĕнтĕ енчен те хăнăхман пулсан. Капла та тăлланчĕ кăна хытă пăлханнипе. Мухтавлă Урусланова иккен те ун çумĕнче, пĕр аллипе ун аллине, тепринпе ун çинçе пилĕкне тытнă иккен те вăл, таçти ял ачи, сухаçă-сӳреçĕ. Юрать-ха çепĕç хĕрарăм ăна куçĕнчен йăл-йăл пăхса хавхалантарать. Тахçанхи кавалерĕ çине пăхнă пекех пăхса.

Тăватă ташă ташлама вĕрентрĕ Виолетта. Çав шутра — Владлен пĕлмен вальс-бостон текеннине те. Вĕрентсе çитереймерĕ паллах. Вальссем тĕслĕрен пулнине пĕлтерес, кăтартас килчĕ ĕнтĕ ун. Тăваттăшне те Владленпа ташларĕ вăл.

Шăнкăрав шăнкăртатса илсен Виолетта ушкăнпа сывпуллашрĕ те картлашка çумĕнчи пӳлĕме кĕрсе юлчĕ. Владлен ăна делегат тесе шутланăччĕ, вăл та зала кĕрессе, хăйсемпе пĕрлех пуласса кĕтнĕччĕ.

Çав кунах вырăс драма театрĕ делегатсене «Голос Америки» спектакль кăтартрĕ. Владлена килĕшрĕ вăл, пит те килĕшрĕ. Кунпа пĕрлех йĕкĕт: «Мĕншĕн чăваш артисчĕсем хăйсен спектакльне кăтартмарĕç-ха? Виолетта вылянине кураттăмччĕ», — тесе те пăшăрханчĕ.

 

4

«Ха, мĕн туса хутăм, ăçталла кĕрсе кайрăм!» — тĕлĕнет Владлен. «Килте, çĕр çухрăм аякра, паттăрлантăн иккен-ха, ун çумĕнче чух çăвару типсе ларнипе чĕлхӳне çавăрайман ачамкка», — тăрăхласа кулать хăйĕнчен хăй. «Хам та çăмăлçах эпĕ. Улми йывăç кутнех ӳкет çав вăл. Шĕшкĕ вырăнне шĕшкĕ шăтать», — тесе вăрçать хăйне.

Мĕн турĕ-ха вара, ăçталла кĕрсе кайрĕ? Виолеттăна çыру хыççăн çыру çырчĕ. Çичĕ çыру! Ултă уйăхра. Актрисăран ик-виç сăмахлă хурав та кĕтсе илейменнине пăхмасăр. Малтанхи çырăвĕнче вăл апла-капла шухăшламан йĕкĕтчĕ-ха, академи театрĕнче пулса курнипе савăнакан, актрисăна ташлама вĕрентнĕшĕн тав тăвакан, çавăнпа, тав тумасăр чăтайманнипе, чăрмантаракан пĕлĕш пекки çеçчĕ. Унтан... Çил çине тухсан, юрă сăмахĕсемпе калас тăк, çил çĕклентерсе ярать сана, хăвалать, васкатать, — çавăн пек пулчĕ темелле малалла. Пĕрре çырма хăюлланнăскер ытла та чăрсăрланчĕ тепринчех, вĕри чунне яри уçса ирĕке ячĕ шухăш-кăмăлне. Шăрçаланчĕç кăна çепĕç сăмахсем кашни-пĕр йĕркере пекех: «Юратрăм эпĕ сире, сӳнми юратупа юрататăп», «Ахаль чух та, тĕлĕкре те куç умĕнчен каймастăр», «Аякран та пулин курасчĕ сире...» Актриса ăна хăй те юратнă пек, вăл качча кайман хĕр пек туйăнни те хавхалантарчĕ мăнтарăна. Юратмасан, упăшкаллă пулсан та арçынпа кĕретĕн темиçе хут ташлас çук вăл тесе шутлани. Апла тăк мĕн-ма хăйĕнчен хăй тăрăхласа кулать-ха тата, хăйне ашшĕпе танлаштарса вăрçать? Çак юрату ăна хуйхă çеç кӳрессе сисет-ши ĕнтĕ?

Район библиотекинчен пилĕк пьеса илсе килсе уйăха яхăн вуларĕ Владлен. Хăшне икĕ хут, хăшне виççĕ те вуласа тухрĕ, çавăнпа вăрах тытрĕ вĕсене. Драмăллă хайлавсене уйрăмах кăмăллать-и-ха вара пирĕн каччă? Çук, урăх сăлтав кунта. Пьесисем кусем — академи театрĕ лартнисем. Эппин, Виолетта та вылянисем. Спектакльте курман пулсан пьесăсенче курма пулать савнă актрисăна. Курмĕ-и вара пĕрре чăннипе курнă пулсан, ун кашни хусканăвне астăвать пулсан, илтмĕ-и вăл калаçни те, ун кулли те çаплах илтĕнсе тăрать пулсан? Пьесăсенче те курчĕ, илтрĕ ăна Владлен. Тĕрлĕ пурнăçра, тĕрлĕ çын хушшинче хăй те пурăнчĕ

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн