Электронлă вулавăш

— Чим-ха, Тарас Иванович, çамрăксем ялтан ан тарса пĕтчĕр тесен, мĕн тумалла? — вĕриленсех ыйтрĕ Микулай. — Пĕрисем, авă, культурăллă ĕçе вăйлатмалла теççĕ... Клуб, библиотека, хор, ансамбль...

— Клубĕ те, библиотеки те, хорĕ те пур-ха пирĕн, — сасартăк шухăша кăйса хуравларĕ Пайгусов бригадир. — Юррине шăрантаратпăр кăна... Ĕçне вара…Ача-пăчана пĕчĕкрен ĕçе вĕрентейместпĕр. «Тĕнчере чи тутли — ху аллупа ĕçлесе тупнă çăкăр, — тенĕ ĕлĕк атте-анне. Çавă çав, ху аллупа тунă ĕç нимрен те пахарах... Акă, çуркунне çырмари юшкăн ăшне йăмра патак çеç чиксе хăваратăн. Вăл тымар ярать. Хунавланса ӳсме тытăнать. Эсĕ тӳсейместĕн, çав хунав йăмрана тек-текех кайса пăхатăн — еплерех ӳсет-ши тетĕн. Саншăн хаклă çав йывăç. Эс ăна хăвăн аллупа лартнă. Тĕрĕссипе, малтан вăл йăмра турачĕ кăна пулнă. Ахаль патак. Пысăкрах ĕç тусан, çав ĕç çумне пысăкрах чун сыпăнать.

— Кăвапа сыпăннă пек-и? — ĕнер райкомолта калаçнă сăмаха аса илчĕ Микулай.

— Кăвăпи татăлсан — пулмарĕ вара, — хушса хучĕ Пайгусов бригадир. — Чун туртман ĕç чул турттарнинчен те йывăртарах... Ĕç патне питех чунĕсем туртмаççĕ çав хăшĕсен... Çӳреççĕ вара тăрнаккайсем, çӳл тӳпери тăрнасене шутласа...

Бригадирпа çамрăк агроном пĕр хушă сăмах чĕнмесĕр ларчĕç. Чылайран тин Микулай хăй пĕлес тенине хăйса ыйтрĕ.

— Тарас Иванович, — терĕ вăл, питĕ асăрханса, — сан бригадунта лайăх трактористка пурччĕ...

— Нина Ювашева-и?

— Ара çав. Халь ăçта вăл? — пĕлменçи пулчĕ Микулай.

— Мĕн каласси, питĕ лайăх трактористкăччĕ, — терĕ бригадир пăшăрханнă сасăпа. — Хĕрупраçăн мехелĕ çавнашкал ĕнтĕ — качча тухаççĕ те ача-пăча кипкипе чăлханса лараççĕ.

— Трактор патне калле тавăрма çук-ши ăна?

— Тем пекчĕ те... Ненай çав...

— Калаçса пăхас! — кăмăлĕ хăпартланнине пытараймарĕ Шангин. — Астăватăп, Нина Ювашевăн тата Лида ятлă хĕр-тусĕ пурччĕ. Лафетлă жаткăпа ĕçлетчĕ. Нинăпа пĕрле, тен, вăл та машина патне таврăнĕ?!.

— Ĕмĕчĕ хитре те... ненай çав, — каллех пуçне пăркаларĕ бригадир — Нина, снаш, трактор патне мар, ахаль ĕçе те тухаймасть. Хатарсем кăлармаççĕ...

Микулай хăй шухăшне текех пытарса тăмарĕ.

— Эпĕ, Тарас Иванович, шăпах Хадаровсем патне çул тытнăччĕ, — терĕ вăл. — Сана тĕл пултăм та каялла çаврăнтăм. Тен, пĕрле çитсе пăхăпăр? Тарас Иванович, э?!. Эсĕ бригадир.

Пайгусов пĕр хушă чĕнмесĕр тăчĕ. Тем шухăша кайрĕ пулас. Унтан сăмаха вараххăн тăстарса:

— Çук, пыраймастăп, — терĕ. Анчах мĕншĕнне каламарĕ. Микулай та ыйтма хăяймарĕ. Хăй ăссĕн çеç бригадирăн шухăшне кăшт тавçăрнă пек пулчĕ: «Хадаровсем ялта сумлă çынсем, снаш, пурнăç майне-шывне пирĕнсĕрех лайăх пĕлеççĕ. Эпир мĕн?.. Снаш, тăпра ăманĕсем кăна...»

Ялта çав териех хăраççĕ-ши Хадаровсенчен е вĕсене ытла пысăка хурса хисеплеççĕ?!. Микулай çакна халлĕхе ниепле те ăнкарса илеймест. Хатарсем çинчен Кĕтерук кинеми те паçăр, ытарлă-мĕнлĕ тенĕ пекрех, питĕ асăрханса каласа кăтартрĕ. Чăн та, Микулай хăйне кирлине ăнланчĕ-ха. Вăл ĕнтĕ, хăй шучĕпе, Хадаровсем мĕнешкел çынсем иккенне витĕрех курать. (Пытармăпăр, унăн çапла «çиçĕмле пĕтĕçтерӳсем» тăвас йăла пур.) Вăл имĕш «шыва май мар, яланах шыва хирĕç ишесшĕн», ма тесен, «шыва май пĕрене те ишет».

— Юрĕ эппин, Тарас Иванович, — терĕ агроном, бригадирпа сывпуллашса. — Пĕчченех çитсе пăхăп. Ял çыннисемпе манăн паян-и е ыран-и — пурпĕрех паллашмалла.

— Ара çав, — Пайгусов çамрăк агронома ырă сунчĕ. — Ĕç ăнăçсан, тав тăвăп, — терĕ.

Хадаровсем хăш тĕлте пурăннине Микулай виçĕмçултанпах пĕлет. Паян та тăваттăмĕш хут иртет вăл çак урампа. Хальхинче унăн кăмăлĕ хытах пăлханать. Шăтăрнак карта кĕтессине çитсен, Микулай кăшт чарăнса тăчĕ. Мĕншĕн-ха Хадаровсен кил-çуртне «чаплă» теççĕ ялта? Микулай пăхать те нимĕн чаплине те курмасть. Пӳртне, авă, темĕнле кутăн лартнă. Унашкал «кутăн пӳрт» кашни ялта тенĕ пекех пĕрер е икшер тупăнкалать. Çĕнĕ япала мар. Хăшпĕр «ырă хуçасем», пӳрт ĕмĕрĕ вăрăма пытăр тесе, юри ăна çав май лартаççĕ. Чи ăнăçлă пӳрт хĕвеле хирĕç пăхаканни шутланать. Анчах Хадаровсен кил вырăнĕ хĕвеле тӳртĕн выртать. Кун пек вырăнта пӳрте урам еннелле пăхтарса лартсан, хайхи ун чӳречисем çурçĕрелле пулнă пирки, шала хĕвел кĕреймест, пӳрт вара хăвăрт кăмпаланса çĕрме тытăнать. Пĕлме çук, ĕмĕртен сăнаса пынă ăслай çапла хушать-тăр?!.

Тепĕр тесен, кашни кил-çуртăн сăн-сăпатĕнче хуçин сăн-сăпачĕ палăрать. Сурпанне кура халамĕ, теççĕ. Тĕрĕсех пуль çав. Ку ялта Шангин — çĕнĕ çын. Халлĕхе вăл хăй хăлхипе илтмен пулин те, ял çыннисем Хадаровсен пӳртне унчченех «кутăн пӳрт» тесе ят хунă иккен. Каласса куçкĕретĕнех мар, вăрттăн-кĕрттĕн çеç калаççĕ-ха, çапах та ячĕ пур. Ара, урăхла епле калăн? Микулай чĕлхи çине те тӳрех çав сăмах килсе çакланчĕ. Кутăн япала кутăнах ĕнтĕ вăл.

Урамран Хадаровсен кайри пӳрчĕ те мар, пăлтăрĕ çеç курăнать. Чăн та, капла кил-çурт илемĕ çукрах. Çавăнпа-и, тен, çурт умĕнчи пахчине вĕсем акаци те пилеш лартса тултарнă. Ан тив, килти хĕрт-сурта ешĕл çулçă хӳтĕлетĕр! Пăлтăртан урамалла тенĕ пек пĕчĕк чӳрече кăна пăхать. Хăрах куç. Циклоп куçĕ. Ăна та пулин йывăç тураттисем хупăрланă. Хуçисем шалта мĕнле пурăннине урамран никам та кураймĕ. Хăйсем вара урамра мĕн пулса иртнине çав пĕчĕк чӳрече витĕр йăлтах сăнаса тăма пултараççĕ.

Микулай пуçĕнче кăшт кулăшларах шухăш вылянса илчĕ: «Кутăн пӳрт ял çине циклоп куçĕпе пăхать», — терĕ вăл.

Вырăсла хапха. Юписем кĕреш юманран. Хапхаран лерелле çӳллĕ хӳме тăсăлса каять. Хӳме çийĕн йĕплĕ пралук карса тухнă. Микулай малтанах хăй куçне хăй те ĕненмерĕ. Сăнасарах пăхрĕ те — чăнласах йĕплĕ пралук. «Манăн кил — манăн крепость», — аса илчĕ Микулай тахçан вуланă кĕнекери сăмаха. Камшăн — крепость, камшăн — концлагерь... Каччă кăкăрĕнче каллех юн вĕресе хăпарчĕ. Çапах та хăй иккĕленме пăрахмарĕ:

— Кĕрес-и, кĕрес мар-и?..

Юлашкинчен чăрсăрланчĕ. «Э-э, тепĕр тесен, — шухăшларĕ вăл хăй ăссĕн, — кунта çынсемех пурăнаççĕ. Тата, секретарь каларăш, Георгий Хадаров — комсомолец. Чăн та, клубра вĕсем ыррăнăх тĕл пулмарĕç-ха. Пурпĕрех...»

Çак шухăшпа Микулай вырăсла хапхан кĕçĕн алăкне уçрĕ те хăрах урине картишнелле ярса пусрĕ. Пĕр сасă та çук. Шăплăхра алăк шашулкки çеç ытлашши хытă чанклатнă пек туйăнчĕ. Малалла утма та хатĕрччĕ ĕнтĕ Микулай. Унччен те пулмарĕ, пĕр сасă памасăр, таçтан çĕр тĕпĕнчен тенĕ пек, йытă сиксе тухрĕ. Микулай ăна-кăна чухласа иличчен йытă тӳрех ун çинелле ыткăнчĕ. «Пĕтрĕм!» — çак шухăш çеç вĕлтлетсе илчĕ каччă пуçĕнче. Анчах этемĕн хăйне хăй хӳтĕлес туйăм пур. Çав туйăм шухăшран та çивĕчрех иккен. Микулай, хай сисмесĕрех, йытта пĕтĕм вăйран урипе тапса ывăтрĕ. Эх, апла юрать-и вара!.. Йытă йăлтах урса кайрĕ. Самантлăха каялла чакса, сывлăш çавăрнă май ик-виçĕ хут хаяр сасăпа вĕрсе илчĕ те каллех Микулай еннелле сикрĕ. Çук, йĕкĕт каялла чакмарĕ. Вăл хăй йытта хирĕç ыткăнчĕ. Тахăш самантра асăрхаса ĕлкĕрчĕ пулас вăл: йытă сăнчăрта. Сăнчăрне картиш тăрăх тăсăлакан пралукран кăкарнă... Паллах, ку самантра Микулайăн ăна-кăна шухăшласа тăма вăхăт пулман. Вăл хăй аллине тимĕр тăхаллă чĕн мăйкăч кĕрсе кайнине çеç сисрĕ. Йытă ун çинелле тапăннăçем Микулай хайхи мăйкăча икĕ аллипех ярса тытрĕ те пĕтĕм вăйран пăркăчласа лартрĕ.

Йытă, чĕрнисемпе чаваланса, этем кӳлепи тăрăх çӳлтен çӳлерех улăхать — этĕм ăна хытăрах пăркăчлать. Акă йытă çăварĕ этем пичĕ тĕлĕнчех. Йытă çăварĕ мар, чăн-чăн кашкăр çăварĕ. Анчах халь вăл вĕреймест, хăрăлтатать кăна. Халь ĕнтĕ йытă этем аллинче. Йытă сĕлеки пите ан сирпĕнтĕр тесе, этем ун пуçне хăй патĕнчен аяккарах сирчĕ. Хăрушла тытăçу!.. Çакна кам та пулин сăнаса тăрас пулсан, питĕ тĕлĕннĕ пулĕччĕ. «Акă ăçта вăл тигр тирĕпе витĕннĕ витяç!» — тейĕччĕ ырă çын.

Анчах Микулай хăлхине урăхларах, сивĕ сасă илтĕнчĕ:

— Э-эх, çичĕ ют шуйттанĕ! Йытта пăвса вĕлерчĕ вĕт!.. Тарзан, вĕси!.. Тарзан, вĕси!.. Ай-тур-тур!.. Йытă вĕреймиех пулнă!.. Тарза-а-ан!..

Картишĕнчи тĕркĕш сасса илтсе, ку ĕнтĕ кил хуçи арăмĕ, леш Ăçтиçук-Таçук, чупса тухнă пулас, Микулайăн ăна-кăна уйăрса илме вăхăт пулмарĕ. Кун пек чухне куçна мăч та ан хуп, çăварна ан кар, сыхă пул!

Ун аллинче йытă кӳлепи малтанах хурçă пружина пек карăнса-тапса тăратчĕ, халь акă пружина сасартăк хавшарĕ, пушанчĕ. Микулай, çавна çеç сисрĕ. Вара йытта пĕррех çĕрелле вăркăнтарчĕ.

— Нăйик-нăйик, нăйик-нăйик! — нăйкăшласа ячĕ йытă.

— Хура-ах! Хура-ах! — çуйхашма тытăнчĕ юн тултармăшĕ пек хĕрлĕ хăмăр питлĕ хĕрарăм, йытă тавра чупкаласа. — Халăх! Пулăшăр!.. Кăнтăр кунчех хурах пусаççĕ. Ай-тур-тур!..Ăçта кайса кĕрес?!. Кама евитлес?!.

Микулай хăй ĕçĕнчен хăех хăраса ӳкрĕ: «Мĕн туса хутăм?» Тахăш самантра крыльца еннелле çаврăнса пăхрĕ те унта тепĕр хĕрарăм тăнине асăрхарĕ. «Нина!» — çиçсе илчĕ шухăш, Нинăн сăнĕ хăй пуçĕнчи шур тутăрпа пĕр тĕслех.

Урăх?.. Урăх нимĕн те астумасть Микулай. Пĕтĕм чун хавалĕ çурăлса тухасла тăвăнса килнĕ самантра мĕн асра тытса юлăн-ха?.. Йытă çăварĕ... Юн тултармăшĕ пек хĕрлĕ хăмăр питлĕ хĕрарăм... Крыльца çинчи шурă тутăр... Шурă сăн-пит...

Хваттере таврăнсан та, çамрăк агроном чылайччен лăпланаймарĕ. Куçĕ умĕнче пĕрехмай çав сăнсем: йытă çăварĕ... Хĕрлĕ хăмăр пит... крыльца çинчи шурă тутăр... шурă сан-пит...

Юрать-ха, Кĕтерук кинеми килте çук. Микулайăн чĕтрекен аллине курсан, мĕн шутланă пулĕччĕ кинеми? Намăс... Ак сана нумай вĕреннĕ çын!.. Хĕвел çутинчех кил хуçи инкесене хурах кăшкăртса çӳрет.

Чăн та, ытлашши теветкел хăтланчĕ Микулай. Енчен ăна йытă туласа тăкнă пулсан, вара епле? Больницăна укола чупма лекетчĕ. Сахалтан та уйăх çурă е икĕ уйăх. Ак сана ĕç, ак сана плансем!..

Микулай, шăлавар вĕçне тавăрса, чĕркуççине терĕслет. Чĕрне йĕрĕсем палăраççĕ. . Нимех те мар. Унăн рюкзакĕнчех походри аптека пур. Йод сĕрнĕ — ĕçĕ те пĕтнĕ. Пăшăрханнипе пĕрлех, каччă хăй ăшĕнче савăнса та илет. «Шангинпа пули-пулми ан çыхланăр», - тет вăл. — Спортсмен!.. Халăх дружининче самбо меслечĕпе паллашни те харама каймарĕ. Р-раз мăйкăчран — пуç-хĕрлĕ!.. Ха, Тарзан!.. Йытă ячĕ... Ăна ĕнтĕ леш «акăлчанĕ» тупса хунă-ха».

Анчах çав тытăçу хыççăн мĕнешкел асар-писер пуçланассине пĕлнĕ пулсан, пирĕн Микулай савăнма кăшт тăхтанă пулĕччĕ.

Темĕнле ырă мар утăм тунине унăн чĕри ахаль те сисет-ха. Кăмăлĕ çине-çинех пусăрăнса, тăвăрланса килет, сăнĕ тĕксĕмленет, хăй тек-текех ассăн сывласа илет.

Çакна Кĕтерук кинеми те ĕçрен таврăннă-таврăнманах асăрхарĕ.

— Мĕн пулнă сана, ывăлăм? — майĕпен ыйтрĕ вăл. — Ĕçре тем инкек сиксе тухмарĕ пуль те?!.

— Çук, кинеми, нимĕн те пулман, — терĕ Микулай, хăй çапах кулкаласа хушса хучĕ: — Ачалла айванлăх... Ара, кĕçех йытă çăварне лекеттем.

— Епле-ха апла? Турăçăм!..

— Çаплах...

Микулай нимĕн те пытарса тăмарĕ, Хадаровсен картишĕнче мĕн пулса иртнине йăлтах каласа кăтартрĕ.

— Эх, ача-пăча! — ăшталанса ӳкрĕ кинеми. — Ара, çыртса çурнă пулсан?!. Вĕсен йытти те хăйсен йышши. Вĕрмест-чĕнмест, хыçалтан пырать те каплаттарса илет. Ахальтен каламан çав, чĕмсĕр йытă чĕп тытнă тесе... Çавă ĕнтĕ, хуçине кура йытти...

Çуллахи каç тĕттĕмленме ĕлкĕрейменччĕ, Кĕтерук кинемисем патне пĕр çамрăк хĕр васкаса чупса пычĕ.

— Николай Степанович килте-и? — хыпăннă сасăпа ыйтрĕ вăл хапхаран кĕнĕ-кĕмен.

Микулай тин çеç çăвăннăччĕ те пӳртре, тĕкĕр умĕнче, питне алшăллипе сăтăрса, çӳçне-пуçне турапа якатса-тирпейлесе тăратчĕ. Картишĕнче хăй ячĕ илтĕннипе вăл крыльцана тухрĕ. Пусма картлашки çинче Кĕтерук кинеми тăрать, ун умĕнче — халь кăна килсе çитнĕ çамрăк хĕр.

— Мĕн ĕçпеччĕ, Лида? — пĕлесшĕн пулчĕ кинеми. Ха, Лида иккен... Микулай колхоза килнĕренпе (ĕнертенпе ара!) Лидăна тĕл пулайманччĕ-ха. Малтанах вăл ăна палласа та илеймерĕ. Лида ĕнтĕ виçĕмçулхи пек çинçешке те тăрнаккай хĕрача мар, пĕве ларнă хӳхĕм хĕр. Тăрăхларах хура куçĕсем кăна çак самантра питĕ шуйханса пăхкалаççĕ. Ахăртнех, тем пӳлнă. Анчах вăл Кĕтерук кинеми ыйтнине хирĕç нимĕн те шарламарĕ. Микулай вара хăй ыйтрĕ.

— Лида, эс ман патăма-и?

— Ара çав, Николай Степанович, сирĕн патăра, — Лида кинеми еннелле йăпăрт пăхса илчĕ. Кинеми ăнланчĕ.

Юрĕ, чăрмантармăп, — терĕ те вăл пӳртелле кĕрсе кайрĕ.

Микулай пусма картлашки вĕçне анчĕ. Лида хальхинче кинеми хыççăн уçă юлнă пăлтăр алăкĕ еннелле çаврăнса пăхрĕ. Шуйханнă куçĕсем хăйĕн, чĕкеç чĕппи пек, халь-халь вĕçсе тухасла енчен енне сиккелеççĕ. Микулай сисрĕ: хĕрĕн ăна тем вăрттăн каламалли сăмах пур. Пĕр ăна çеç! Вăл Лидăна хулĕнчен тытрĕ те кайри алăкпа пахчана çавăтса тухрĕ.

Улах кĕтес, хӳтĕ вырăн. Кунта вĕсене никам та чăрмантармĕ. Турачĕ-папки çĕр сĕткенĕпе тулса тăртаннă улмуççисем, кĕç-вĕç чечеке ларас самант çитессе кĕтсе, асамлă шăплăхра тĕлĕреççĕ. Карта çумĕнчи чие йывăççисем çеçке çурса ĕлкĕрнĕ-ха. Анчах вĕсем те шăпăртах. Черченкĕ чечекĕн мĕн сасси пултăр-ши? Кун каçа лара-тăра пĕлмен шăкăлчи те ĕнтĕ шăпланнă, шăпчăкĕ вара ку таврана иленеймен. Шупка тӳпере çĕнĕ уйăхăн кăшт çеç палăракан çурли çакăнса тăрать. Çапла, Кĕтерук кинеми пахчи — «питĕ улах кĕтес». Тепле вăрттăн сăмах та карта урлă урамалла каçса ӳкес çук. — Хăвăртрах кала, Лида, мĕн пулнă? — Микулай хĕре икĕ хулĕнчен тытрĕ те тӳрех куçĕнчен тинкерчĕ. — Нина... Çапла-и?

— Ах, Николай Степанович, калама та хăрушă, — ĕсĕклесе ярас пек илтĕнчĕ Лида сасси. — Ма кăшт асăрханман-ши эсир?

— Мĕн? Мĕн пирки?

— Нинăна упăшки хĕнесе пĕтернĕ. Эсир кайсанах. Нина пирĕн пата чĕп-чĕрĕ юн чупса пычĕ. «Пĕтрĕ пурнăçăм», — тет. Николай Степанович, эсир ăслă çын-çке-ха... Кирлĕ марччĕ çав шуйттан шăтăкне пырса кĕме...

Микулай йăлтах ăнланчĕ. Лидăна хирĕç нимĕн те калаймарĕ. «Пĕрене! Тăмсай! Тунката! — питлеме тытăнчĕ вăл хăйне хăй. — Шыва хирĕç ишетĕн иккен... Пăхăр та курăр!.. Анчах шыва хирĕç мар, ăнсăртран капланса килнĕ туйăмсен юхăмĕпе ишсе кайнă эсĕ. Ху ухмаххнне пула çынна тата йывăртарах инкеке кĕртсе ӳкернĕ. Пĕр сыпкăм шыв вырăнне — краççын...»

— Лида, мĕн тумалла ĕнтĕ? — чылайран тин чĕлхи тупăнчĕ Микулайăн. — Мĕн тумалла? Мĕнле пулăшмалла Нинăна?

— Пулăшма кирлĕ мар, Николай Степанович, — питĕ салхуллăн пăшăлтатса илчĕ Лида. — Кирлĕ мар... Нина хăй çапла каларĕ. Сире те пĕлтерме хушрĕ. «Тархасшăн, ан хутшăнтăр, — терĕ. — Эпĕ пĕтнĕ çын, çаплипех пĕтем. Кĕлрен вутă тăвас çук», — терĕ.

Ку сăмахсене илтсен, Микулай шалтăрах халран кайрĕ. Куç умĕнчи пĕтĕм тĕнче — чечеке ларнă чиесем, улмуççи турачĕсем хушшипе курăнакан сенкер тӳпе, кив уйăхăн кĕмĕл çурли — пĕр самантрах, каç пулмасăрах тĕксĕмленчĕç. Ура айĕнчи çеремрен чуна çӳçентерекен нӳрлĕ те сулхăн сывлăш сăрхăнса хăпарнă пек туйăнчĕ.

Çак шуйхăн куçлă хĕре мĕн те пулин тупса каласчĕ, иçмасса. Анчах Микулайăн чĕлхи çинче пĕр кирлĕ сăмах та çук. Тепĕр тесен, мĕн калăн-ха кун пек чухне? Мĕн калăн?..

«Кĕлрен вутă тăвас çук...» Микулай Нина сăмахĕ пирки шухăша кайрĕ. Чим, ăçта илтнĕ ăна Микулай, ăçта вуланă? Хайхи çавăнтах аса илет, çавăнтах ун чĕрине çĕнĕ вăй-хал пырса кĕрет. «Çук, халь Нарспи вăхăчĕ мар, — тет вал хăй ăссĕн. — Эпĕ те Сетнер мар... Анчах кам-ха эсĕ? — хăйне хăй йĕкĕлтемесĕр те тӳсеймест Микулай. — Йытăпа тытăçса ӳкнĕ витяç?.. Сан хулпуççи урлă тигр тирĕ мар, кушак тирĕ çеç уртса ямалла».

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн