Электронлă вулавăш

Автобуспа бензовоз хушши кĕскелнĕçем кĕскелсе пырать. Автобус шоферĕ пăрать-пăрать машинине сылтăмалла, бензовоза ыткăнса иртме епле те пулин уçăлăх тăвасшăн тăрăшать. Анчах та ăçта унта! Сылтăмалла темле пăрăнас тесе тăрăшсан та — кунта та шырлан, унта та — тарăн-тарăн çырма. Пикеннĕ пикеннех, хăваласах иртме тесе, ухă йĕппи пек вăркăнса пырать бензовоз автобуса хирĕç, кăшкăртса, çул пама ыйтса, Виталие шырланалла хĕснĕçем хĕсет. Виталий, бензовоза ирттерсе яма тесе, машина хăвăртлăхне чакарнăçемĕн чакарать, чакарать. Анчах та ăçта унта ыткăнса пыракан машинăна тăруках тытса чарма! Вăл тăвалла хăпаракан машинăна лап чарса лартасси кăна мар. Анаталла вирхĕнсе анаканние вара — пушшех те! Ах, шельмă, хăвăртлăхне чакарса, автобуса çул уçса пама, Виталий хыçне те чакасшăн мар вĕт-ха, путсĕр. Ентĕ пăхсах курăнать: халь-халь пырса çапăнмалла бензовозпа автобус, питпе пит чăл-пар арканса каймалла. Автобусра вара — çынсем, хăйсем тĕлне инкек-синкек çывхарнине те пач сисмен çынсем... Виталий, хаярланса, шăлне шатăрт çыртать те, руле сылтăмалла варт пăрса, шырланалла вĕçет. Куç хӳрипе вăл халь-халь пырса çапăнас бензовоз автобус çуммипе вашт çеç пĕрхĕнсе иртнине курса юлать. Унăн кăкăрне тем хытти пĕтĕм вăйран пырса панлаттарать, тăнĕ-пуçĕ, хулĕ-ури пĕçерсе каять, кĕлетки чĕтренсе илет. Ыттине Виталий ним те астумасть...

Выртать акă вăл халь, йĕри-тавра бинтпа чăркаса пĕтернĕскер. Унăн сулахай хулĕ те, сылтăм пĕççи те гипс ăшĕнче иккен. Пуçĕ те, миме вырăнне чӳпĕк чиксе тултарнăн, тăн-тан. Кĕлетки те, кăвар çине хунăн — хĕртнĕ пăшатан... Эппин, чĕрĕ-ха Виталий, чĕрĕ, вилмен. Сывлать. Палатăри шурă стенасене, маччаран çакăнса тăракан лампочкăна курать, ытти çынсен сассисене илтет. Эппин, пурăнать Виталий, пурăнать. Вилмен. Илтетĕр-и — вилмен!

— Ну, тинех, — çырлахнăн лаш сывласа ячĕ пуçелĕк умĕнче ларакан пĕр утмăлсенчи хĕрарăм, йĕкĕт куçне уçса пăхнине курсан. — Саншăн йăлт хăшкăлса пĕтрĕмĕр вĕт, ачам. Çĕрĕпе çывăрттармăрăн. Тухтăр калать: кĕпепе çуралнă эсĕ, тет. Хăрушши ытла нимех те çук, тет. Сулахай аллу аманнă та, сылтăм пĕççӳ. Ытти пурте тĕрĕс-тĕкел, тет. Юрать, ăста ӳкме пĕлнĕ, тет... Суранусемшĕн эс, ачам, пит ан кулян. Суран вăл — пулать те — тӳрленет. Чи кирли — ху сывă юлнă. Пуçу аманман. Кун пек суранпа кăна килеççĕ-и пирĕн пата. Акă, выртăн та кунта пăртак канкаласа, кайран хуть те — купăс каласа сик... Ну тинех, тинех... Куçна уçрăн-тăк, халь ĕнтĕ самайланас енне каян. Мĕнле, шыв тунсăхĕ çук-и? Чей илсе килсе парам?

— Ĕçесчĕ, — тутисене хуллен мăкăлтаттарчĕ Виталий. — Чей...

Эккей, сасси те хăйĕн сасси мар иккен унăн. Таçтан, нӳхрепрен калаçнă пек хăйăл-хăйăл илтĕнет. «Чей» терĕ те, çăварĕнчен «хей» тенĕ евĕрех тухса кайрĕ.

— Çиччас, ачам, çиччас, — хыпаланса ӳкрĕ хĕрарăм. — Эп çиччас. Сывалма тытăнасси вăл, ачам, чейрен пуçланать. Чейрен пуçланать те... ак, яшка та çиес килме тытăнĕ-ха. Эс, ачам шухăшна анчах аван тытса пыр: сывалап тесе. Манăн сывалмаллах, унсăрăн епле-ха, тесе. Сывалас ĕмĕтлĕ çын вăл, хам пĕлеп, сывалатех... Ну, эп, чим-ха, çиччас, çиччас.

Сăмах «хĕвĕлçаврăнăшне» ăста хĕрарăм, «çиччас, çиччас» тесе хăварнăскер, тепĕр çур сехетрен тин палатăна каялла таврăнче, пĕччен мар тата хăй (кампа тейĕр?) — Динăпа. Виталий, тĕлĕкре тĕлленес пулсан та, кунта ĕмĕр курма ĕмĕтленес çук Динăна.

— Вăт, тăнланман япала, тăнлантарап, тăнлантарап, вăл пур, пурпĕрех — палатăна, кунта, сан патна, кĕрт те кĕрт, тет. Тăраймасть вăл, вăйсăр, куçне те аран çеç уçса пăхрĕ, калаçаймасть те, ан чăрмантарса çӳре, луччĕ тепĕр эрнерен, сываларахпа кил, тетĕп. Унчух хам та чарса тăмăп, сăмахсăр-мĕнсĕрех кĕртсе ярăп, тетĕп. Канлĕх кирлĕ ăна, канлĕх, тетĕп. Ăнлан, хĕрĕмçĕм, ăнлан, тетĕп, Хăв çапла пулсан, хăв патна çын çӳрени лайăх-и, тетĕп. Вăл, пур, хăнк та тумасть,кĕртсе яр та кĕртсе яр, тет. Куç хӳрипе вăшт пăхса илетĕп те вăшт каялла тухатăп, тет, нумай тăмастăп тет. Кам пулатăн вара эсĕ, тетĕп те, пĕрех мар-и, тет. Пĕрех мар çав, пĕрех пулсан, ыйтса та тăман пулăттăм, тетĕп те, арăмĕ, тет чунтан-вартан юратнă арăмĕ, тет. Кĕртмесен, час, хам çĕмĕрттерсе кĕрсе каятăп, тет. Кĕртсе ятăм вара, мĕн тăвас тен, кĕртсе ямаллах пулчĕ. Арăму-тăк, мĕн ĕнтĕ, калаçăр, — Динăна кĕртсе ямалла пулнăшăн Виталий умĕнче хăйне айăплă пек тытрĕ хĕрарăм. — Асту вара, хĕрĕм, икĕ минутран ытла ан тăр. Атту мана хама патак лекме пултарать... Чейне, ак, ачам... Яту мĕнле-ха сан, ылăм?

— Виталий, — Виталишĕн Дина каласа ĕлкĕрчĕ ку сăмаха.

— Вăт, чейне, ак, ывăлăм, ак, кунта, тенкел çине, лартап. Ĕçес теместни-ха халь?..

Виталий, хирĕçлесе, пуçне сулчĕ.

— Эппин, мĕн эппин, ерçӳ çитсен, ĕçĕн вара... Асту вара, хĕрĕм, икĕ минутран ытла ан тăр. Мĕн калаçмаллине хăвăрт калаçса пĕтер те — тух. Эх, çав хальхи ача-пăчана!

Хĕрарăм Дина еннелле шанмасартарах пăхса илчĕ те, хăй тĕллĕн тем кăмăлсăррăн мăкăртаткаласа, коридора тухрĕ. Алăка хупса тухса кайиччен вара, çаврăнса, сасăпах тепре каласа хăварчĕ:

— Асту вара эсир — час!

Виталий, сылтăм чавсипе тĕревленсе, çĕкленме хăтланса пăхрĕ. Уринчен пуçланнă ырату яш! тирсе илчĕ унăн пĕтĕм ӳтне-кĕлеткине. Вăл вара, урăх хусканма хăраса, лăш пулса выртрĕ.

Динă хыпăнса ӳкрĕ:

— Эс ан хускал. Вырт, вырт.

— Эппин, минтере тӳрлет-ха, Дина. Тем, пуçелĕк ытла аял пек курăнать. Эсĕ те... пуçу анчах курăнан.

Дина сылтăм аллипе Виталие мăйĕнчен ыталарĕ те сулахай аллипе минтере кăп-кап майларĕ. Майласа пĕтерсен, сылтăм аллине йĕкĕт мăйĕ айĕнчен кăларсан, унăн сулахай аллине Виталий вĕçертмерĕ:

— Дина…

— Кĕртмест те кĕртмест. Мĕн тăвас кунпа, тетĕп. Вăрçса-хирĕлсе пĕтес, çынни ку аванскер пек. Пăрахса каяс, урасем утмаççĕ... Арăму, терĕм те — пĕр сăмахсăрах кĕртсе ячĕ. Ялта пурте сан çинчен анчах калаçаççĕ. Маттур иккен, эсĕ, Виталий, — йĕкĕте питĕнчен тинкерсе, ăшшăн-ăшшăн калаçать хĕр. — Хыпарне илтрĕм кăна — чĕре шар-р! çурăлчĕ, кăкăртан тухса таратчĕ пуль. Çул хĕрне çуран танккарăм, унтан — машинпа... Эп сана çĕркаç, ухмаххи, кӳренсеттĕм...

— Дина, — шанăçлăн пăшăлтатать йĕкĕт тути. — Спасибо сана, Дина.

— Эс ан калаç, ан калаç. Эс нимĕн те ан кала. Ан тертлентер хăвна, ан тертлентер, — ăшĕнче Виталие пĕр шеллесе, пĕр унпа мăнаçланса та илет хĕр. — Эп сан пата килсех тăрăп. Эс сывал, сывал. Эс нимĕн çинчен те ан шухăшла. Йăлтах йĕркеллĕ пулать, йăлтах... Виталий Дина аллине ачашлать: — Дина, эс ан вăрç мана, юрать-и? Тархасшăн... Ман сана пĕтĕмпех, пĕтĕмпех урăх сăмахсем каламалла... Тăрам-ха, ак, ура çине, тухам-ха, ак, пульницаран, эпир санпа, Дина, таçта-таçта та çитсе курăпăр. Çĕр çавăрăпăр. Канашне те, Шупашкарне те. Таçта, таçта та. Паллах, Ваттал хĕррине те. Çил пек вĕçтерсе çӳрĕпĕр. Ни ĕшеннине, ни ывăннине туймăпăр. Чĕремĕрсем çутă, ĕмĕтĕмĕрсем хĕвеллĕ пулĕç. Эпир телейлĕ пулатпăр, Дина. Илтетĕн-и, телейлĕ. Тулĕк эс анчах пул юнашар, эсĕ çеç, урăх никам та, никам та мар, пĕр эсĕ çеç, манăн çутă çăлтăрăм...

Дина, йĕкĕт сăмахĕсене итлесе, пĕр хĕрелсе, пĕр шуралса ларать, Ырă та ăна çак сăмахсене итлеме, çав вăхăтрах намăс та. Ара, Дина кăна мар, ыттисем те илтеççĕ вĕт-ха ку сăмахсене. Ав, пĕри, Виталипе юнашар койка çинче выртаканниех, тăратнă та хăлхине тăнла парать хĕрпе каччă мĕн пупленине. Иçмасса, тăнламан пек те туса выртать вĕт-ха, тăм-тăмакка...

Кăмăлсăрланса, каллех леш хĕрарăм пырса кĕчĕ алăкран:

— И-и, эсир халь те чĕвĕлтететри-ха! Атя, хĕрĕм, пыр, çитет кун чухлĕ халап çапса. Йĕкĕте те канлĕх кирлĕ. Кайран калаçăр, ак, кайран сываларахпа. Халь — тулалла, тулалла, — Динăна хулран çавăтса тенĕ пекех кравать патĕнчен пăрчĕ вăл. — Эс, хĕрĕм, ан çиллен. Анюк аппу вăл никама та усал сунмасть. Сунман та, (эппин, Анюк тесе чĕнеççĕ-ха ку хĕрарăма?) Маншăн пурте пĕрешкел. Эсĕ те, упăшку. та. Упăшку сан, ав, маттур каччă курăнать. Каласа кăтартрĕç те — çӳçпуç вирелле чăшăл-л тăрса кайрĕ. Епле-ха вăл — хăй ирĕкĕпех çырмана. Ан кулян, сывалать, сывалать упăшку. Пирĕн пата лекрĕн-тĕк — ан шиклен: çын туса çитермесĕр кăларса ямастпăр. Мĕн-и-ха, пĕчĕкки те пур-и-ха хăвăрăн?..

Дина каллех лап хĕрелсĕ кайрĕ. Вăт чĕлхине тĕк тытма уяман кинемей: пĕчĕкки пур-и, тет! Ай-уй, тем те илтĕн ку хĕрарăмран. Чухламасть-тумасть — пат! персе ярать. Пĕчĕкки тет-ха. Теесчĕ: сăмах хушса курни миçе кун?..

Дина алăк патне çитрĕ, хăй еннелле тĕмсĕлсе пăхăкан Виталие: «Сывă пул, часрах тӳрленсе çит», — тесе хăварчĕ те сылтăм аллипе саламлăн сулса, палатăран тухса та çухалчĕ. Ун хыççăн алăк хупăннă-хупăнман, Анюк аппа йĕкĕт кравачĕ умне йăкăртаттарса пычĕ те, халат кĕсйинчен хуçланнă хут татки кăларса, Виталие тыттарчĕ:

— Каллех темле хĕр кĕтсе тăрать унта сана. Каллех — кĕрт те кĕрт тет. Манăн ăна шутсăр курмалла, хăйне мĕнле туять вăл, япăхах мар-и, шанчăк пур-и, тет. Эсĕ унăн камĕ пулатăн вара, тетĕп тĕ, мĕнĕ, тет... каламарĕ, мур илесшĕ. Хăй вара, авса антарнă туратла,шутсăр хуйхăллă, пусăрăнчăк. Куçĕнчен те куççулĕ шăпăртатса анманни кăна. Эх, тетĕп, мĕн тетĕп, пĕтрĕ иккен пирĕн Виталий, тетĕп. Палатăра — арăмĕ ларать, кунта — кам пĕлет — такам... Кутăна петĕм те — кĕртмеççĕ ун патне паян, ыран кил, тесе тыттартăм. Çук,тет, çĕр çăтман хĕрĕ, эп ыран килме ерĕçейместĕп, паянах кĕрт, тет. Эппин, тавай, çыру çырса пар, терĕм те — наччас çак хута кăларса тыттарчĕ. Ахăр, малтанах çырса хунăскер пулмалла. Мĕн-и, хам вуласа парăм-и пĕрех хут?

«Çук, ан чăрман, Анюк аппа, тавтапуç, эп хамах», — тенĕ евĕр пуçĕпе сĕлтрĕ те йĕкĕт, хута вулама хатĕрленсе, сылтăм аллипе саркаларĕ.

— Эх, çав хальхи ача-пăча!..

Виталий, куçне хĕссе-кĕссе сикекен саспаллисене йĕркен-йĕркен тĕшмĕрте-тĕшмĕрте, çырăва васкамасăр вулама тытăнчĕ. «Виталий, чунăм! — шăрçаланать пĕрремĕш йĕрки. Ара, ку Нина çырăвĕ-çке. Алли çавăн — чип-чипер, чĕвĕлти чĕкеç пек меслетленĕ йĕркесем «Виталий, чунăм!» — йĕкĕт кăкăрĕ, Дина килсе кĕнĕ чухнехи майлах, сасартăк ăшăнса-ăшăнса килчĕ. Эппин, эй, чĕмере, ют мар ăна Нина та, ют мар. Ав, чĕри епле тăкăлтатса тапать каччăн. — Виталий, чунăм, — малалла вулать йĕкĕт. — Пульница картишĕнче çыратăп ку çырăва. Сан пата кĕртмеççĕ... Ваттал кӳлли хĕрринчишĕн — каçар. Эп пĕлмен те эсир иксĕр унта пырса тухасса. Эсĕ ун чухне манпа питĕ хытă калаçрăн та, чĕрем паян кун та вырнаçса çитмест. Хуть те мĕн ту: эпĕ сана çеç юрататăп. Эс аварине лекнине пĕлтĕм те чутах ăнран кайса ӳкеттĕм. Мĕнле асăрханайман-ха эсĕ, чунăм? Халĕ эсĕ, бинтпа чĕркесе-йăваласа пĕтернĕскер, палатăра тертленсе выртнине шухăшласа илетĕп те, саншăн кулянса, куçран куççулĕ шăнăртатать. Пĕрех хут ма юратса пăрахрăм-ши сана, Виталий? Суранусене хăвăрт сипле. Эсĕ сипленсе тухасса эпĕ чунтан-вартан кĕтетĕп. Чуптăватăп. Нина».

Вăт, куршанак! Çыпăçать те çыпăçать. Эккей, мĕн тумалла пулать-ха ĕнтĕ Виталин ку Нинăпа? Калан — итлемест. Çапах та, кур-ха, чупса килнĕ вĕт вăл кунта, шеремет! Хăйĕн фермăра та лăк-тулли ĕçчĕ пуль...

...Нина, больница картишĕнче сак çинче лараканскер, алăк сассипе пуçне вăштăрт çĕклерĕ те курма ĕмĕтленмен çынна курах кайрĕ:

— Дина! — хапха еннелле пăрăнма та ĕлкĕрнĕскерне хыттăнах кăшкăрса чарчĕ вăл. — Тăхта!

Дина, шарт сиксе, тăп чарăнса тăчĕ. Пуçне, лăс сулса ярса, сасă еннелле пăрчĕ.

— Дина, тăхта! — тепĕр самантран Нина, хыпăнса, Дина хулĕнчен пырса та тытрĕ. Сисрĕ ун чĕри: Дина — Виталий патĕнчен. — Ну, кала, кала. Ну, мĕнле вăл? Чиперех-и унта? Хăрушă мар-и? Тен, мĕнпе те пулин пулăшмалла ăна? Калаçрăн-и? Сăмахлать-и хăть?

Куçа вăрăнса кĕрес пек тирĕнет Нина Динăна. Ун питĕнче, кĕлеткинче — пуçĕ çине сасартăк йăтăнса аннă этем меслетсĕр хуйхă, савнă çыннине епле те пулин пулăшасси:

— Мана, ак, кĕртмерĕç...

Дина, Нинăна курнипе тăрук çухалса кайнăскер, малтанласа нимĕнех те калама пĕлмерĕ. «Чипереххи, хăрушши-мĕнĕ — халь хăрушши иртнĕ ĕнтĕ, сăмахлать», — текелерĕ те, калаçмасăр пурпĕр иртсе каймасса, çапла лаплаттарса хучĕ:

— Нина, эсĕ мана çилленместĕн-и?

Хапха еннелле утакансем, иккĕшĕ те, шакăлча çывăхне чарăнса тăчĕç.

— Çук, çилленместĕп. Ма çилленес, — ку ыйтăва кĕтсе пынă пекех, танлăн хуравларĕ Нина. — Кунта çилĕпе çиеле тухаймăн. Мĕн калас... Юрататăп эпĕ ăна, Дина, илтетĕн-и, ю-ра-та-тăп...

Нина хуйхăллăн хаш-ш сывласа ячĕ:

— Ну, мĕн тăвăпăр-ха ĕнтĕ иксĕмĕр?.. Хытах юрататăн-и эсĕ ăна?

Динăшăн та ку самант кăткăс. Вăл ним калама аптăрарĕ.

— Пĕлместĕп, — вĕçерĕнсе кайрĕ ун çăварĕнчен. — Эп шутласах та пăхман ун пирки...

— Эс, Дина, çавна асту, — канаш панăн сăмаха евĕклерĕ Нина. — Тăри çӳле хăпарса кайса юрлать-юрлать те унтанах аяла анса ларма вырăн шырать. Шутласа вĕçет. Эх, эпир те çав, хĕрсем! Эсĕ, ак, вуннă пĕтерĕн, хуланалла çул тытас тейĕн. Вĕç вĕçмелле чухне. Тĕнчепĕр çынра кăна мар... Тупăнĕ-ха, ак, сан тĕлне те. Ăçтан унта шутламасăр, шутласах пулать... Ман тĕле, ак... Ан тăр пирĕн çул çине, Дина. Илтетĕн-и, ан тăр?

Дина шак хытнă:

— Виталий машинпа çапăннă тенине илтрĕм те — лаштăр-р çурăлса кайрĕ чĕре. Эпĕ йĕркеллĕ нимĕнех те шухăшласа ĕлкĕреймерĕм — кунта вирхĕнсе те çитрĕм, — тӳрре тухнă евĕр айăплăн сĕвемленчĕ хĕр кăмăлĕ. — Эпир унпа çуммăн ларса путлĕн калаçса курма та ĕлкĕреймерĕмĕр; ох, пĕртте ытти каччăсем манерлĕ мар-çке вăл, Нина... Чĕлхи тата мĕн пек: пыл, такам чунне тĕсесе такам пуçне çавăрмаллискер.

Пӳрнисене шатăрт-шатăрт тутарчĕ ăш вĕçнĕ Нина: — Мĕнешкел айван та çăмăл ăслă иккен эпир, хĕрсем. Пĕртте хамăра упрама пĕлместпĕр. Кăчăк турт та пире, хитре сăмах кала та — пĕтнĕ вара чĕремĕрсем. Çу пекех, ирĕлнĕ, йăшнă... Эх, ăçта-ши вăл хальхи ăс!.. Анчах та Виталие эпĕ никама та памастăп, илтетĕн-и — никама та! Виталий манăн вăл, манăн!.. Эс ан итле ун сăмахне, ан итле. Ултавлă унăн сăмахĕсем, ултавлă, наркăмăшлă...

Дина та, халиччен кунашкаллине куçĕпе курса халхипе илтменскер, Нина Виталишĕн çав таранах шараçланнипе шалт тĕлĕннĕ. Нина, ăсран тайăлнăн, капла куçкĕрет аван мар хăтланнăран (те йĕкĕтрен сивĕтес тесе юри тăвать-ха) Динăра сасартăк тăвăл капланса хăпарчĕ:

— Юратмасть вĕт-ха вăл сана, тăнла! Пăрах ун хыççăн йăнкăртатса çӳреме. Тăна кĕр! Вăл сан пирки тӳрех мана çапла каларĕ: хăй çыпçăнса çӳрет, терĕ, юратмастăп ăна, терĕ, пĕр-икĕ хут ăсатса хăварнă та — çитнĕ, терĕ, ма унпа çыхланса, терĕ... Эх, эсĕ те çав! — çунакан каланкка çăварĕнчен кăвар катăкесем палт та палт тухса ӳкнĕн халт та халт вĕçерĕне-вĕçерĕне кайрĕç Дина чĕлхи çинчен йӳçĕ те тĕлсĕр сăмахсем. Асра та çук, калас тесе пуçа та пухăнса çитмен сăмахсем. Нинăшăн та Динăшăн хăйĕншĕн те кирлĕ мар сăмахсем. Путсĕр те чĕрене тăрăнтаракан сăмахсем. Персе янăскерсем, нимĕнле те лутăркаса тăкма, каялла илме май çук сăмахсем.

— Чăнах та, чăнах та çапла каларĕ-и, Дина, — пушшех тĕ хыпăнса ӳкрĕ Нина. — Ой, турăçăм! Пулма пултараймасть! Хуть те выртса çĕр çырт, тупа ту — ĕненместĕп. Çук, ĕненместĕп. Юратать вăл мана, юратать, шутсăр юратать. Калама çеç чĕлхи çаврăнмасть. Ой,турăçăм! Эпĕ те ăна юрататăп, илтетĕн-и, шутсăр юрататăп. Хамран та, хĕвелтен те ытларах юрататăп. Эх, Виталий, Виталий...

Нина, капла каланă хыççăн, каллех хаш-ш! сывласа ячĕ те, шăмшакĕ тăрук лĕштĕр ĕшенсе кайнăн, пĕтсе те сăнран улшăнса, шакăлча çумĕнчи сак çине тӳннĕ пек пырса ларчĕ:

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн