Тутарстанра паян кӳршӗри Патшалӑх Канашӗ чӗлхе вӗрентесси тавра калаҫу ирттернӗ, пӗр саслӑн постановлени йышӑннӑ. Ӑна ӗненес пулсан патшалӑх чӗлхине вӗренме май пур, анчах хӑйсен ирӗкӗпе кӑна. Сӑмах, паллах, республикӑсенчи патшалӑх чӗлхисем пирки пырать. Вырӑс чӗлхи вӑл Раҫҫей Федерацийӗн патшалӑх чӗлхи шутланать, ҫавна май ӑна имӗш пурин те вӗренмелле. Тепӗр май каласан тем тесен те пирӗн чӗлхесем ҫак патшалӑхра пӗр тан пулма пултарайманнине тепӗр хут ҫирӗплетсе кӑтартрӗҫ.
Пӑлхар хулашӗнчи ҫыруллӑ тата ҫырусӑр чулсем. Михаил Козловский фотовӗ.
Чӑваш (нумайлӑ хисепре чӑвашсем) — чӑвашсем хӑйсене хӑйсем чӗнмелли сӑмах, этноним (эндоэтноним). Ытти халӑхсем ку тӗлӗшпе усӑ куракан сӑмахсем те (экзоэтнонимсем) ытларах чухне ҫакна ҫывӑх, харпӑр чӗлхен фонетикине кура ҫеҫ кӑштах уйрӑлса тӑма пултараҫҫӗ.
Этнонимсене асӑннӑ чухне вырӑс чӗлхинче ытларах чухне нумайлӑ хисеппе усӑ кураҫҫӗ, мӗншӗн тесен пӗрреллӗ хисепре несӗл категорийӗн витӗмӗ пур — арҫынсемпе хӗрарӑмсене тӗрлӗрен асӑнма тивет.
В Приемную Президента РФ В.В.ПУТИНА
Центральный Совет чувашских старейшин (ЦСЧС), несколько раз обсудив высказывание Президента РФ В.В.Путина о свободе изучения неродных языков и поручение проверить современное состояние преподавания языков в республиканских школах, считает нужным высказать следующее:
1. Выраженное Президентом РФ В.В.Путиным внимание к школьному изучению русского и других языков вполне закономерно, потому что российская школа в сумбурные годы сильно уступила свои основные позиции, ослабила устойчивость в воспитании молодого поколения, запутала сетку преподавании языков.
Пӗрремӗш ҫавра. Кам эс – Хӗвел ачи е лӑпӑр-лапӑр?..
«Тин вара ҫунса, ялкӑшса чӑвашӑн кӗтнӗ Хӗвелӗ тухӗ те Чӑваш ҫӗрне, нумай асап курнӑ ҫӗре, хӑй ҫуттипе ачашласа, ҫутатса ярӗ!..» (Ҫеҫпӗл Мишши. Пирӗн вӑй, 1918).
Совет Союзӗнче ҫӗн йӗркелӳ (перестройка) пуҫланнӑранпа (1985 ҫултан) чӑвашӑн кӗтнӗ Хӗвелӗ тӳпене хӑпарчӗ. 1987–1993 ҫулсенче Чӑвашӑн кӗтнӗ хӗвелӗ енне эпир, Ҫеҫпӗлӗмӗр калашле, Чӑваша юратса тапакан чӗреллисем, питпе ҫаврӑннӑччӗ, чӑвашлӑх ӑшшине, вӑйне туйнӑччӗ… «Чӑваш!
16 ноября 2017 года, в четверг, в Национальной библиотеке ЧР состоится объединенное заседание активистов СЧК, ЧНАНИ и ЦСЧС Народного Хурала по вопросу изучения чувашского языка в школах. Выносим на обсуждение набросок письма Администрации Президента РФ и просим принять участие со своими предложениями.
Администрации Президента РФ В.В.ПУТИНА
О ЗАЩИТЕ ЯЗЫКОВ НАРОДОВ РОССИИ
Общественные организации СОЮЗ чувашских краеведов, Чувашская НАРОДНАЯ АКАДЕМИЯ наук и искусств и Центральный Совет чувашских старейшин Чувашского НАРОДНОГО ХУРАЛА, несколько раз обсудив высказывание Президента о свободе изучения неродных языков и поручение проверить современное состояние преподавания языков в республиканских школах, считают нужным высказать следующее:
1.
Юхма Мишши хатӗрленӗ «Ылтӑн ҫӳпҫе» кӗнекери статьясемпе малалла паллаштаратпӑр. Аса илтеретпӗр, кӗнекен иккӗмӗш ячӗ — «Чӑваш сӑмахӗсен вӑрттӑнлӑхӗ». Ӑна 1993 ҫулта кӑларнӑ («Вучах» библиотекинче).
Чӑвашсем миҫе таран шутлама пӗлнӗ? Ҫӗр таран-и, пин таран-и? Ҫӗр пине пӗлтерекен сӑмах пулнӑ-ши авалхи чӑвашсен?.. Авалхи халӑх сӑмахлӑхне тӗпчесен, ҫӗр пине пӗлтерекен сӑмах та пулни курӑнать, вӑл — лах. Лах ҫын — ҫӗр пин ҫын. Лахтан — ҫӗр пин артан тӑракан ҫар.
1. ЧИНОВНИК. Хочешь пойти в чиновники — несомненное преимущество при знании 2 государственных языков (а еще лучше + английский).
2. ЖУРНАЛИСТИКА — ПРЕИМУЩЕСТВО ЗНАЮЩЕГО 2 ЯЗЫКА. 1) Теле-радио (госканалы) выезды в деревни – 2 языка весьма желательно; оператору также надо бы знать чувашский (хотя бы на уровне понимания); 2) Газетная журналистика, даже в русскоязычных газетах — в командировках в чувашские деревни то же самое — ох, как не помешает находить контакт.
3. ПОЛИЦИЯ.
После высказывания Владимиром Путиным о добровольности изучения родного языка в республиках по поручению руководства Российской Федерации прошли проверки и прочие мероприятия. Хоть множество умных и образованных людей пишут и высказываются об ошибочности такого решения, родные языки все же, видимо, решено заставить изучать добровольно.
В слове добровольно, конечно же, нет ничего плохого. Если человек сильный, если он горд за свою нацию и считает патриотом своего народа, то он, естественно, не будет против обучения своего чада родному языку.
(2017 ҫулхи юпан 28-мӗшӗнче Чӑваш наци конгресӗн Х съездӗнче каланӑ сӑмахран)
Ҫуркуннеччен выҫса вилетпӗр пуль тесен те, чӑвашсем ыраш анине пӗрех шуратса хӑварнӑ.
Раҫҫейри вак халӑхсен чӗлхисем тавра, республикӑсемпе автономисем ҫинче каллех хура пӗлӗтсем явӑнма пуҫларӗҫ пулсан та, чӑваш халӑхӗ вилсе выртма шухӑшламасть-ха. Ҫултан-ҫул пайӑрланать те ушкӑнланать, ушкӑнланать те Чӑваш наци конгресӗ тавра тата хытӑрах чӑмӑртанать.
Аслисем астӑваҫҫех тетӗп: ҫак чӑмӑртану патне хаяр кӗрешӳ витӗр ҫитмелле пулчӗ.
Паян ирхи Элтепер администрацийӗнчен шӑнкӑравларӗҫ:
— Николай Алексеевич?
— Аха... Итлеп. Алё?... Алё???...
Паян ман элтеперпе ирттернӗ пресс-конференцине хутшӑнмалла пулнӑ-мӗн. Ҫыру вӗсенчен килмерӗ те пире йышӑнмаҫҫӗ пуль терӗм. Каймарӑм. Ӗҫе велосипед ҫине утланса тухрӑм. Мероприятиччен 10 минут юлсан шӑнкӑравлаҫҫӗ — эп килессине е килмессине пӗлесшӗн пуль-ха ӗнтӗ. Те чӑвашла хуравланӑран, те ҫыхӑну татӑлнӑран манпа калаҫасшӑн пулмарӗҫ. Ҫыхӑну татӑлнӑ пулсан тепре шӑнкӑравланӑ пулӗччӗҫ-ха та, анчах урӑх шӑнкӑрав пулмарӗ.
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (30.11.2024 03:00) тӗтреллӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 757 - 759 мм, -1 - 1 градус сивӗ пулӗ, ҫил 4-6 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ енчен вӗрӗ.
| Лява Платтунӗ, чӑваш сӑвӑҫи, ҫыравҫи, тӑлмачӗ ҫуралнӑ. | ||
| Базанов Николай Петрович, Пӑрачкав сӑвӑҫи ҫуралнӑ. | ||
| Бусыгин Николай Иванович, Пӑрачкав сӑвӑҫи, тӑлмачӗ ҫуралнӑ. | ||
| Чӗмпӗрти РКП(б) губкомра чӑваш секциӗ йеркеленнӗ. | ||
| Мулюков Геннадий Фёдорович, чӑваш таврапӗлӳҫи, вӗрентекенӗ ҫуралнӑ. | ||
| Чӑваш патшалӑх университетне И.Н. Ульянов ятне панӑ. | ||
| Патшалӑх Канашӗ Чӑваш Республикин Конституцине йышӑннӑ. | ||
Пулӑм хуш... |