Людмила Петрова

Чӑваш Енре пӗр хӗрарӑм ӗҫе кайма тухсан ҫухалнӑ. Тӑванӗсем ӑна шыраҫҫӗ. Кун пирки «Про Город» хаҫата хӗрарӑмӑн хӗрӗ Ольга пӗлтернӗ.

55 ҫулти Людмила Петрова Муркаш районӗнче пурӑнать. Вырсарникун, пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, вӑл ӗҫе тухса кайнӑ. Хыркассинче унӑн тепӗр маршруткӑна лармалла пулнӑ. Анчах кун хыҫҫӑн вӑл ӑҫта ҫухални паллӑ мар.

Хӗрарӑм ӗҫе ҫитмен, телефонӗ вара килте юлнӑ. Ӑна, тен, кам та пулин курма пултарнӑ. Хӗрарӑм сӑран пальто, хура калпак тӑхӑннӑ, тӗттӗм хӗрлӗ сумка йӑтнӑ. Сулахай куҫне куҫ хупанки хупланӑ. Ӑна куракансене ҫак номерпе шӑнкӑравлама ыйтаҫҫӗ: 8-960-314-96-97. Е полицие пӗлтермелле.

Чӑваш Енре суя эрех сутакансен ҫулне пӳлесшӗн. Паян Чӑваш Республикин Элтеперӗ Михаил Игнатьев эрнесерен ирттерекен ӗҫлӗ канашлура ку ыйтӑва та тӗплӗн сӳтсе явнӑ. Палӑртнӑ тӑрӑх, регионта йӗркене ытларах эрех-сӑрапа алхасакансем пӑсаҫҫӗ.

«Йӗрке пӑснӑ тӗслӗхсем каҫпа е ҫурҫӗрте пулни никамшӑн та вӑрттӑнлӑх мар», — тесе хыпарлать ЧР Элтеперӗн Админситрацийӗн пресс-служби. Атӑлҫи федераци округне кӗрекен регионсем хушшинче пирӗн тӑрӑхра эрех-сӑра сутакансен йышӗ пысӑк пулнине палӑртнӑ. Кунне-ҫӗрне пӗлмесӗр эрех сутакансем халӑха усал шӗвекпе аптратаҫҫӗ.

ЧР шалти ӗҫсен министрӗ Сергей Неяскин лицензипе тивӗҫтериччен ӗҫе ҫирӗп тӗрӗслемеллине асӑннӑ. Михаил Васильевич Экономика министерствине ыйтӑва кулленех тӗрӗслесе тӑмаллине, ака уйӑхӗн 30-мӗшӗ тӗлне йышӑннӑ мерӑсем пирки отчет тӑратма хушнӑ.

Пуш уйӑхӗн 6-мӗшпе 11-меш кунсем хушшинче пирӗн сайт ҫак хыпарсене ҫутатрӗ (яланхи пекех вӗсене чи нумай пӑхни тӑрӑх вырнаҫтарнӑ):

• ЧНК пресс-ҫыруҫипе Зоя Яковлевӑпа пулса тухнӑ пӑтӑрмах пирки каласа патӑмӑр;

• 6 уйӑхри ача мӗнле сӑлтава пула вилнӗ амашӗ ҫумӗнче икӗ кун ирттерни пирки хыпарларӑмӑр;

• Пирӗн тӑрӑхри хӑш прокурора Путин хушӑвӗпех ӗҫрен кӑларнине пӗлме пултартӑр;

• Иркутск облаҫӗн кӗпернаттӑрӗ те чӑвашсене пулашма хатӗрри ҫинчен систертӗмӗр;

• Марина Карягина мӗнле ҫӗнӗ стиле алла илме шут тытни те пире кӑсӑклантарчӗ;

• Воспитательсемпе вӗрентекенсен ӗҫ укҫин чӑн виҫине пӗлтертӗмӗр;

• Трак Енри «Чӑваш пикинче» кам ҫӗнтенине пӗлме пултартӑр;

• Халах юррисене сахал мар ҫырса илнӗ Земфира Яковлевӑна мӗнле тава тивӗҫлӗ ят пани пирки хыпарларӑмӑр;

• «Асамат & Шевле» журнал укҫа ӗҫлесе илме мӗнле май туса панине пӗлме пултартӑр;

• Алексей Кизилов тухтӑра мӗнле ӑшӑ пукан лекни ҫинчен те каласа патӑмӑр.

Малалла...

Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫре «Тӳлевсӗр ҫӑкӑр» акци иртет. Кун пирки тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен пӗринче «Общественный совет поселка Кугеси» (чӑв. Кӳкеҫ посёлокӗн обществӑлла канашӗ) текен страницӑра пӗлтернӗ.

Ыркӑмӑллӑх акцийӗ пуҫланнине унта маларахах хыпарланӑччӗ. Нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗнчен пуҫарнӑ ыркӑмӑллӑх пирки хыпара пуш уйӑхӗн 10-мӗшӗнче ҫӗнетнӗ, акци малалла тӑсӑлнине пӗлтернӗ.

«Тӳлевсӗр ҫӑкӑр» акци Кӳкеҫӗн Совет урамӗнчи 87-мӗш ҫуртри «Сластена» тата Совет урамри 4-мӗш ҫуртри «Гастроном» лавккасенче иртет. Йывӑр лару-тӑрурисем валли йӗркеленӗ акцие кирек кам та хутшӑнма пултарать. Вӗсен лавккана кӗрсе ҫӑкӑр туянмалла ятарлӑ ҫӳлӗк ҫине хурса хӑвармалла. Акци хӑҫанччен тӑсӑласси ырӑ кӑмӑллисен йышӗнчен, хастарлӑхӗнчен килет.

«Чӑвашавтотранс» предприяти йывӑр лару-тӑрура пулни пирки сайтра хыпарласах тӑнӑччӗ. Унти ӗҫченсем каллех митинга тухнӑ.

«Чӑвашавтотранс» ӗҫченӗсем забастовка тунӑ хыҫҫӑн вӗсене ӗҫ укҫине парса татма шантарнӑччӗ. Анчах шантарни тӳрре тухман ахӑртнех.

Кондукторсем каланӑ тӑрӑх, водительсем, механиксем, ытти ӗҫченсем чӳк уйӑхӗнче 500 тенкӗ шалу илнӗ. Хӑшӗ-пӗрне 1 пин тенкӗ панӑ.

Халӗ предприятин ӗҫченӗсен умӗнчи парӑм 64 миллион тенкӗпе танлашнӑ. Иртнӗ уйӑхра «Чӑвашавтотранса» 11,5 миллион тенкӗ куҫарса панӑ. Анчах ку укҫа парӑма татма, паллах, ҫитмен. Ертӳлӗх суд урлӑ 127 миллион тенкӗ выляса илме ӗмӗтленет. Ку — 2014–2015 ҫулсенче тухса ӳкнӗ тупӑш.

Ҫитес вӑхӑтра ҫӑмӑллӑхпа усӑ куракан пассажирсене илсе ҫӳренӗшӗн субсиди куҫарса парӗҫ. Ку 8 миллион тенкӗпе шалу тӳлеме палӑртнӑ.

Ку сӑмахсем тӳрӗ пӗлтерӗшпе те, ытарлӑ пӗлтерӗшпе те тӗп-тӗрӗс. Пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗнче эпир чӑваш сӑввин ӑстин ҫуралнӑ кунне паллӑ тӑватпӑр. Ҫак куна халалласа тӗрлӗрен тӗлпулусем, поэзи уявӗсем иртеҫҫӗ. Чи кирли вара, ман шутпа, — ҫак кун Миттан хӑйӗн халӗ Патӑрьел районне кӗрекен тӑван Аслӑ Арапуҫӗнчи вил тӑприне чечексемпе пуҫ тайни. Шупашкарта сӑвӑҫ пурӑннӑ ҫурт ҫинчи асӑну хӑми те ҫак кун тӑлӑх юлмасть.

Ҫак пархатарлӑ ӗҫӗн пӗлтерӗшне тата тарӑнраххӑн ӑнланса илме ҫакна аса илни те ҫителӗклӗ: акӑ, чӑваш халӑхӗн чылай маттур ывӑлӗн-хӗрӗн вилтӑприйӗсем те пулин ӑҫти пач паллӑ мар — кайса чечек хурас тесен те хума ҫук. Ҫак чуна ыраттаракан черетлевре – чӑваш наци юхӑмӗн маттур ҫулпуҫӗ Алюн Кевӗрли, чӑваш литературин пуҫламӑшӗнче тӑнӑ Турхан Яккӑвӗ, Турхан Хӗветӗрӗ, Тайӑр Тимкки, хастар пӑлхавӑрҫӑ Тимахви Николаев-Хури, ҫӗр ҫул каяллахи чи хивре вӑхӑтра «Хыпар» хаҫатӑн редакторӗ пулнӑ Акахви Гаврилова, паллӑ ҫыравҫӑсем — Мӗтри Юман, Нестӗр Янкас, Митта Петӗрӗ тата пиншер те пиншер ят… Шучӗ те ҫук!

Шел, тӑван ҫӗр ҫинех пытарнисене те чылай чух чысласа ҫитерейместпӗр ахӑр.

Малалла...

Шупашкарти нумай ачаллӑ 108 ҫемьене ҫӗр памалла. Кун пирки ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗ пӗлтерет.

Саккунпа килӗшӳллӗн, нумай ачаллӑ ҫемьесене ҫӗр лаптӑкӗ уйӑрса параҫҫӗ. Анчах ӑна суйлама ирӗк ҫук.

Ҫулталӑк пуҫланнӑранпа Шупашкарта 108 ҫемье ҫӗр лаптӑкӗ илмешкӗн заявлени ҫырнӑ. Вӗсенчен 82-шӗ унта ҫурт-йӗр хӑпартасшӑн. 21 ҫемье харпӑр хуҫалӑх йӗркелесшӗн. Ытти ҫемье ҫав ҫӗр лаптӑкӗ ҫинче дача ҫӗклесшӗн.

Ҫӗр лаптӑкӗ илес тесен ҫемьесен нумай функциллӗ центра каймалла.

Чӑваш Енре кӑҫал 42 пин ҫынна ӗҫе вырнаҫтарма палӑртаҫҫӗ. Ун валли ваканси пуррине республикӑн Ӗҫ тата социаллӑ хӳтлӗх министерстви пӗлтерет.

Ӗнерхи кун тӗлне республикӑри предприяти-организацисем 15 пин ытла ваканси пуррине пӗлтернӗ. Вӗсем рабочисене те, служащисене те йышӑнма хатӗр. Вӗсен шалӑвӗ уйӑхне вӑтамран 17,7 пине ларнине ӗнентереҫҫӗ. Уйрӑмах час-час тӗл пулакан профессисен шутӗнче 500 ытла специальноҫа асӑннӑ. Рабочисенчен чылай ҫӗрте водительсем кирлӗ. Вӗсен ӗҫ укҫи уйӑхсерен 20 пине ларать. Ҫӗвӗҫсене те шыракан нумай. Вӗсене вӑтамран 158 пин тенкӗ тӳлеҫҫӗ. Каменщиксемпе сварщиксем 30-шар пин илеҫҫӗ.

Ӗҫ рынокӗнче служащисем те кирлине маларах асӑнтӑмӑр ӗнтӗ. Чӑн та, вӗсем валли вырӑн самай. Врачсен шалӑвӗ 30 пинтен пуҫланать, менеджерсен — 20 пин, инженерсен — 20 пин.

Александрпа Нина Пчеловсем пӗрле 70 ҫул пурӑнаҫҫӗ. Александр Дмитриевич Ленинграда блокадӑран кӑларнӑ, Нина Андреевна — тыл ӗҫченӗ. Мӑшӑра ял-йыш хисеплет.

Александр Дмитриевич фронта 18 ҫулта тухса кайнӑ. Вӑл Ленинград ҫывӑхне лекнӗ. Ветеран хӑрушӑ ҫав вӑхӑта халӗ те манаймасть. Ун чухне кашни салтака 300 грамм ҫӑкӑр лекнӗ. Вӑл вӑрҫӑра аманнӑ, госпитальте сипленнӗ.

Нина Андреевна кӳршӗ ялта ӳснӗ. Вӑл вӑрҫӑ пуҫланнӑ ҫул 7-мӗш класс пӗтернӗ. Йывӑр тапхӑрта вӑл ыттисемпе тан ӗҫленӗ. Унтан Улатӑр районӗнче вӑрман каснӑ, окоп чавнӑ. Кайран вӑл Свердловска вӑрман касакансен савутне кайнӑ. Киле 1945 ҫулта ҫеҫ таврӑннӑ.

Пчеловсем 1947 ҫулта пӗрлешнӗ. Мӑшӑр 5 ача ҫуратса ӳстернӗ. Халӗ мӑнукӗсемпе, вӗсен ачисемпе савӑнса пурӑнаҫҫӗ.

Инкеклӗ лару-тӑру патшалӑх комитечӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, нарӑс уйӑхӗн вӗҫӗнче Сӑр тата Мӑн Ҫавал юханшывӗсенче нӳрӗклӗх саппасӗ нормативран самай пысӑкрах.

Республикӑра юр хулӑнӑшӗ ытти ҫултинчен 10–20 сантиметр хулӑнрах. Нормӑпа килӗшӳллӗн, вӑл 22–32 сантиметр пулмалла. Тӗп шыв бассейнӗсенче нӳрӗклӗх саппасӗ 120–130 процентпа танлашнӑ. Сӑр тата Мӑн Ҫавалта вара ку кӑтарту 170% тата 190% иртнӗ.

Аса илтерер: пӗлтӗр ейӳ вӑхӑтӗнче Вӑрнар районӗнчи Нурӑсри кӗперӗн ҫӗр дамби ишӗлнӗ. Кӑҫал Чӑваш Енри 16 муниципалитетри 55 ял шар курма пултарать. Чи хӑрушӑ лару-тӑру хальлӗхе Улатӑр, Пӑрачкав, Ҫӗрпӳ районӗсенче.