Аристарх Орлов-Шуҫӑм

Хальхи вӑхӑтра юбилей сӑмах питӗ «йӳнелчӗ». Республикӑри хаҫатсенчен пӗринче хастар хӗр пӗрчӗк 20 ҫул тултарнине те унта ӗҫлекен ҫамрӑк корреспондент «20 ҫулхи юбилей» тесе ҫырни куҫ тӗлне лекрӗ. Аристарх Орлов-Шуҫӑм композитор ҫуралнӑранпа кӑҫал чӑннипех те юбилей — 100 ҫул.

Ун пек ҫынсем ӗмӗрте пӗрре-иккӗ килнӗнех туйӑнать вара хӑш чух. Ҫӗрпӳ раойнӗнчи Ойкасси ялӗнче ҫуралнӑ ҫав ӑста композитор тата дирижер пулнӑ. Чӑваш Республикин ӳнерӗн тава тивӗҫлӗ деятелӗ, Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ, Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ. Республикӑри профессилле тата хӑй тӗллӗн вӗреннӗ хор ушкӑнӗсене ертсе пынӑ. Ҫав шутра — патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗ, телевиденипе радиовещани комитечӗн хорӗ, «Нарспи» ансамбль… Вӑл «Ҫӗмӗрт ҫеҫки ҫурӑлсан» музыка камичӗн, И. Максимов-Кошкинский либретти тӑрӑх ҫырнӑ «Шупашкарта» оперетта, Ф. Павловӑн «Ялта» драми тӑрӑх хайланӑ «Ҫӑлтӑр витӗр ҫул» опера тата ытти нумай хайлав авторӗ.

Орлов-Шуҫӑм ҫуралнӑранпа пӗр ӗмӗр ҫитнине халалланӑ уяв каҫӗ нарӑсӑн 27-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче 13 сехетре пуҫланать.

Малалла...

Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн сцени ҫинче 10 ҫул ӗнтӗ «Ирпе автан авӑтсан» спектакль пырать. Мария Ладо пьеси тӑрӑх калӑпланӑскере Раҫҫейри, Украинӑри тата ҫывӑх чикӗ леш енче те лартаҫҫӗ. Иртнӗ эрнерен пуҫласа ӑна чӑваш ҫамрӑкӗсен театрӗ вырӑсла, «Очень простая история» ятпа, лартма пуҫланӑ.

Спектакль пуҫламӑшне пӑхсан (вырӑслине епле лартнине калаймӑп, мӗншӗн тесен кайса курман) ача-пӑча спектакльне лекнӗнех туйӑнса каять. Ара, тӗрлӗ чӗрчун сиксе тухать те. Анчах темиҫе минутранах ку вӑл ансат хайлав маррине ӑнланса илетӗн. Унта пулса курнисем пӗри те тепри: «Мӗн вӗҫне ҫитичченех йӗрсе лартӑм», — тенине хама та темиҫе ҫынтан та илтме тӳр килчӗ. Пурне те ҫитсе курма сӗнес килет. Содержанине вара уҫса парас килмест. Пӗлсен пӑхма кӑсӑклӑ мар пек туйӑнать…

Анатолийпе Надежда Никитинсем

Пушӑн 20-мӗшӗнче Анатолийпе Надежда Никитинсем «Салют» культура керменӗнче «Эпӗ телейлӗ санпа юнашар» ятлӑ ҫӗнӗ диск тухнӑ ятпа питӗ пысӑк шоу-концерт ирттереҫҫӗ — пурне те пырса курма йыхравлаҫҫӗ!

Концерт 18 сехет ҫурӑра пуҫланӗ. «Янташ» ушкӑнсӑр пуҫне унта ытти чӑваш эстрада ҫӑлтӑрӗсем те хутшӑнӗҫ.

«Салют» Культура керменӗ Кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ микророайонта Энтузиастсен урамӗ, 36 ҫурт адреспа вырнаҫнӑ. Унта 19, 20 троллейбуссемпе, 2, 8, 22 автобуссемпе, 37,45, 46, 47, 49, 56, 60, 62, 325, 334 маршрутлӑ автобуссемпе ҫитме пулать.

Тунтикунран, нарӑс уйӑхӗн 24-мӗшӗнчен, Чӑваш Енре официаллӑ май Ҫӑварни пуҫланать. Ҫавна май республикӑра тӗрлӗ мероприяти ирттерӗҫ.

Нарӑс уйӑхӗн 25-мӗшӗнче Маяковский ячӗллӗ тӗп вулавӑш ӗҫченӗсем пурне те Ҫӑварнине йыхравлаҫҫӗ. Шупашкар хулинчи Мускав районӗн администрацийӗн сайтӗнчи пресс-релизра пӗлтернӗ тӑрӑх, уява «Наци йӑли-йӗркине хисеплетпӗр» проектпа килӗшӳллӗн ирттереҫҫӗ. Унӑн тӗллевӗ — ҫамрӑксене чӑваш халӑх йӑли-йӗркипе паллаштарасси, авал ку уява пирӗн несӗлсем еплерех уявланине аса илтересси.

Прграмма пуян. Вулавӑш ӗҫченӗсем йӗркелекен Ҫӑврнире чӑваш тата вырӑс халӑхӗсен юррисем янӑрӗҫ, тупмалли юмахсем пулӗҫ, «Нарспи» халӑх ансамблӗн солисчӗсем пултарулӑхне кӑтартӗҫ. Паллах, уяв икерчӗсӗр, Ҫӑварни карчӑкӗсӗр иртмӗ. Лешне хайхи, йӑлапа килӗшӳллӗн, ҫунтарӗҫ.

Уяв Шупашкарти Гузовский урамӗнчи 11-мӗш ҫурт умӗнче пулӗ, 13:00 сехетре пуҫланӗ.

Ҫӑварни тенӗрен, чӑвашсен йӑли-йӗркипе вӑл икӗ эрнерен тӑнӑ — хальхи кунталӑкпа пӑхсан кӗҫӗн ҫӑварни нарӑсӑн 13-мӗшӗнче пуҫланнӑ. Аслӑ ҫӑварни вара нарӑсӑн 20-мӗшӗнчен пуҫласа 26-мӗшччен пынӑ.

Малалла...

Чӳк уйӑхӗн 1-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче «Театр тӗс-сӗмӗ» курав уҫӑлать. Ӑна республикӑри театр ӗҫченӗсен союзӗ 70 ҫул тултарнине халалланӑ.

Курава асӑннӑ пӗрлешӳ членӗсен — паллӑ художниксен — ӗҫӗсене тӑратӗҫ. Ҫавсен шутӗнче Валентин Федоровӑн, Владимир Шведовӑн, Светлана Звереван, Надежда Васильеван, Ольга Юшкован, Владимир Карповӑн, Анатолий Розовӑн тата ыттисен ячӗсене асӑнса хӑварма пулать.

Хӑшӗсем пьеса спектаклӗн ҫурри кӑна, иккӗмӗш пайне пултаруллӑ художник туса ҫитерет тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ку шухӑшра чӑнни те ҫук мар-тӑр. Художник спектакле «стиль» кӗртнине шута илсен пушшех те. Тепӗр тесен, ҫӗр хут илтиччен пӗр хут курни аван-ҫке. Апла тӑк ӳркенмесӗрех курава ҫитсе килнине нимӗн те ҫитес ҫук.

Чӳк уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Чӑваш наци музейӗ пуҫласа «Ӳнер каҫӗ» акцие йыхравлать. Ӑна Халӑх пӗрлӗхӗн кунне халалланӑ.

Ҫав кун каҫхи ултӑ сехетрен пуҫласа каҫхи тӑххӑрччен ӳнерӗн тӗрлӗ енӗ пирки пӗлме май килӗ. Ҫав вӑхӑтра авалтан пыракан кӗвӗпе юрӑ ӳнерӗсемсӗр пуҫне хальхи вӑхӑтри кино тата фото ӑсталӑхӗ пирки те каласа кӑтартӗҫ. Ӳнер каҫне пынисене фольклор инструменчӗсене епле ӑсталанипе паллаштарӗҫ кӑна мар, вӗсемпе калассин хӑш-пӗр вӑрттӑнлӑхне те ӑша илтерӗҫ.

Музейӑн кинотеатрӗ «Сарпике» фильмри сӑнарсемпе паллаштарӗ. Кинона 1927 ҫулта Иакинф Максимов-Кошкинский сценарийӗпе ӳкернӗ. Фотосалонта вара 19-мӗш ӗмӗрти ҫипуҫа тӑхӑнса сӑн ӳкерӗнме ирӗк парӗҫ. Кунсӑр пуҫне поэзи каҫӗ те иртӗ. Хореографсем вара Латинла Америкӑри бачата ташӑри тата иртнӗ ӗмӗрӗн 80-мӗш ҫулӗсенче халӑхра анлӑ сарӑлнӑ диско-хастл стильти хусканусене тума хӑнӑхтарӗҫ.

Вырсарникун Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисткин Маргарита Финогентовӑн пултарулӑх каҫӗ иртет. Ӑна вӑл сцена ҫинче вунӑ ҫул пулнине халалланӑ.

Меццо-сопрано сасӑпа юрлаканскер 2006 ҫултанпа асӑннӑ театр солистки шутланать. Унччен вӑл Чӑваш патшалӑх академи симфони капеллинче, Чӑваш патшалӑх филармонийӗнче юрланӑ. Хӑй вӑй Улатӑр хулинчен. Тӗрӗсрех, унта ҫуралнӑ.

Ҫак уйӑхӑн 24–27-мӗшӗсенче Шупашкарта ҫулсерен йӗркелекен кросс-культура фестивалӗ — Германин Чӑваш Енри кунӗсем — иртмелле.

Ӑна ыран, 17 сехетре, Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче Берлинта пурӑнакан Ирина Голенкова фотограф-документалистӑн ӗҫӗсен «Берлин — ылмашусен хули» ятпа йӗркеленӗ фотокуравӗпе уҫӗҫ. 18 сехетре вара нимӗҫ композиторӗ Рихард Вагнер ҫуралнӑранпа 200 ҫул ҫитнине халалласа концерт-лекци иртӗ. Рихард Вагнер — опера ӳнерӗнчи паллӑ ӑста, дирижёр, культура теоретикӗ, поэт, драматург, вагнерианство текен пулӑма пуҫарса янӑ. Юрӗ. Вагнер пирки тата мероприяти епле иртесси пирки мӗнпур вӑрттӑнлӑха уҫса памӑпӑр. Унта кайса курма вара пурне те сӗнетпӗр. Ҫитменнине тата тӳлевсӗрех кӗртеҫҫӗ.