Чӑваш Енре пурӑнакансем кӑвакхуппи курнӑ. Ҫутҫанталӑкӑн илемлӗ ҫак пулӑмӗ — пирӗн тӑрӑхшӑн тӗлӗнтермӗш. Кӑвак хуппи Ҫӗрӗн ҫурҫӗр тата кӑнтӑр анлӑхӗсенче тӗл пулать.
Пӗлӗт хапхи уҫӑлнине (асӑннӑ пулӑма ҫапла та калаҫҫӗ) Ҫурҫӗр Америкӑра, Аляскӑра тата Раҫҫейӗн ҫурҫӗр районӗсенче пурӑнакансем курма пултараҫҫӗ. Гренландире, Исландире, Норвегире ҫурҫӗр шевли илемлӗ курӑнать.
Ҫурла уйӑхӗн 18-мӗшӗнчи ҫӗрле — ҫурла уйӑхӗн 19-мӗшӗнчи Куславкка районӗнче асӑрхакан пулнӑ. Михаил Балашников ҫав пулӑма фотоаппаратпа ӳкерсе илнӗ.
Унччен ҫавӑн пек пулӑма 2015 ҫулхи пуш уйӑхен 17-мӗшӗнче Шупашкарта асӑрхакансем пулнӑ.
Кӑҫал ҫурла уйӑхӗ нормӑран 3 градус ӑшӑрах. Ҫумӑр та сахал ҫӑвать. Икӗ эрнере Шупашкарта пӗр хутчен ҫеҫ ҫумӑр ҫунӑ. Хальлӗхе уйӑхри нормӑн 5 проценчӗ кӑна ӳкнӗ.
Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, шӑрӑх ҫанталӑк хальлӗхе вӗҫленмест. Ку – Оскар ятлӑ антициклона пула. Эрне варринче тӳпене пӗлӗтсем карса илӗҫ, анчах ҫумӑр ӳкес хӑрушлӑх пӗчӗк. Ҫӗрлесерен те хальхи пек мар, ӑшӑрах пулӗ.
Эрнекун ҫумӑр ҫукалӗ. Анчах типӗ ҫӗршӗн вӑл ним те мар. Канмалли кунсем хӗвеллӗ пулӗҫ. Шӑпах ун чухне Шупашкар хулин ҫуралнӑ кунне уявлӗҫ.
Хальлӗхе пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫитес эрнере те ӑшӑтсах пырӗ. Ҫурла уйӑхӗн вӗҫӗнче кӑна сивӗтме, ҫумӑр ҫума пултарӗ.
Илен (Илем) кунӗнче ҫуралнӑ тусӑма
Г.А. Дегтярёва
Вӗри…
Кӑвак тӳпеллӗ утӑ кунӗ
Кӑмакари пек туйӑнать:
Кӑшт сулхӑнта кӑна халь канлӗ,
Ахалӗн макӑр: чун тухать.
Пӑчӑ…
Капашсӑр шӑрӑх — ҫумӑр кирлӗ,
Тавралӑх шывшӑн антӑхать.
Ӑҫта-ши халӗ ҫурҫӗр ҫилӗ?
Ниҫта пӗр пӗлӗт курӑнмасть.
Ай-ай…
Хӗвел хӗртет, ҫӑлсамччӗ Турӑ —
Чӑтма май ҫук-ҫке кунӗпе.
Хӑйӑр ҫинче ҫунать ҫан-ҫурӑм,
Ӳт-тир сурать сӗвӗннипе.
Вӑй ҫук…
Шӑм-шак та йывӑр — чирлӗ тейӗн.
Сывлӑш ҫитмест, мунчарилле.
Тӗнче чӗр тамӑк халь этемшӗн −
Тархасшӑн ҫумӑр пар, Илле!
Леонид Кевер (Сильвестров)
Утӑ уйӑхӗнче ҫумӑр нумай ҫурӗ. Кун пекки 2017 ҫулта пулнӑ. Ҫапах, ун чухнехипе танлаштарсан, ҫанталӑк кӑҫал ӑшӑрах. Ҫурла уйӑхӗ мӗнле пулӗ?
Пӗрремӗш декадӑра аслатиллӗ ҫумӑр ҫӑвас хӑрушлӑх пулӗ. Уйӑх варринче ҫумӑр самай ҫӑвӗ.
Шӑрӑх та пулӗ. Термометр 30 градус та кӑтартӗ. Иккӗмӗш декадӑра сивӗтӗ. Ҫурлан 20-мӗшесенче ӑшӑ ҫанталӑк таврӑнӗ, ҫапах шӑрӑхах пулмӗ. Хушӑран ҫумӑр та ҫукалӗ.
Кӑҫал ҫулла ытлах шӑрӑхах мар. Пӗлтӗр сывлӑш температури Шупашкарта 35-37 градус таран ӑшӑннӑ. Кӑҫал унашкалли пулман-ха.
Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, кӗҫех шӑрӑх ҫанталӑк уҫӑлтарӗ. Малтан аслатиллӗ ҫумӑрсем ҫӑвӗҫ, унтан кӑшт сивӗтӗ. Ҫурла уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче кӑнтӑрла та 20 градус ӑшӑ пулмӗ.
Ыран аслатиллӗ ҫумӑр, пӑр ҫӑвас хӑрушлӑх пур. Юнкунпа кӗҫнерникун уяр тӑрӗ.
Синоптиксем малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫурла уйӑхӗнчи пӗрремӗш декада варринче 25 градус ӑшӑ пулӗ, вырӑнӑн-вырӑнӑн ҫумӑр ҫӑвӗ.
Паян тинех урамра ҫуллахи ҫанталӑк хуҫаланать. Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, кун пек уяр та шӑрӑх кунсем сахалтан та 2 эрне пулӗҫ.
Пирӗн патра хуҫаланнӑ циклон Черноземье енне кайнӑ. Паян-ыран 24-29 градус ӑшӑ тӑрӗ. Ҫил лӑпкӑ вӗрӗ.
Ҫитес эрне варринче сывлӑш температури 30 градус таранах ӑшӑнӗ. Каҫсерен те 17-19 градус ӑшӑ тӑрӗ. Анчах вырӑнӑн-вырӑнӑн аслатиллӗ ҫумӑр ҫӑвас хӑрушлӑх пулӗ.
Сӑмах май, иртнӗ талӑкра 1 тӑваткал метр ҫӗр ҫине 10 литр шыв ӳкнӗ. Утӑ уйӑхӗнчи нӳрӗклӗх норми 20 процент ытларах та тулнӑ.
Юлашки ҫулсенче пирӗн республикӑра ҫӗленсем йышланса кайрӗҫ. Унччен вӗсем вӑрманлӑ вырӑнсенче пурӑннӑ пулсан халӗ ялсенех пырса кӗреҫҫӗ, кил хушшинче шуса ҫӳреҫҫӗ, уҫӑ алӑк пулсан ҫурта та кӗреҫҫӗ.
Ҫӗлен сӑхнипе ҫичӗ ҫынна (ҫав шутра икӗ ача пулнӑ) тухтӑрсен пулӑшӑвӗ кирлӗ пулса тухнӑ.
Вӗлле хурчӗ тата сӑпса сӑхсан та тепӗр чух ҫынсене тухтӑр пулӑшӑвӗ кирлӗ. Кашни ҫыннӑн организмӗ тӗрлӗрен, хӑшӗсен аллерги шокӗ пуҫланать, ҫын сывлайми пулса ларать.
Паянхи пек ҫанталӑк е шӑрӑх лайӑхрах? Тем тесен те, ҫулла ӑшӑ пулмаллах. Паян вара самай сулхӑн. Ҫӗрле те сивӗ.
Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, эрне варринчен ӑшӑтма пуҫлӗ. Канмалли кунсем тӗлне вуҫех те 30 градус шӑрӑх пулӗ. Ҫапах ҫил вӑйланас, ҫумӑр ҫӑвас хӑрушлӑх пур.
Анчах уйӑх вӗҫнелле шӑрӑх ҫанталӑк парӑнӗ те кӑштах уҫӑлтарӗ. Ун чухне вырӑнӑн-вырӑнӑн аслатиллӗ ҫумӑрсем ҫуса иртӗҫ.
Чӑваш Енре хир качакисен шучӗ нумайланнӑ. Ку хыпара республикӑн Ҫутҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министерстви пӗлтерет. Ҫавна май ҫак чӗрчуна 2020 ҫултан тытӑнса пирӗн тӑрӑхра тытма ирӗк параҫҫӗ. Анчах шутран ытла мар. Сунарҫӑсем пӗлтӗр 13 хир качаки тытнӑ.
Ҫутҫанталӑка сыхлакансене пӑшӑрхантараканни те пур. Кӑҫал хир качакисем ҫул ҫинчи инкеке самайӑн лекнӗ. Ҫур ҫулта 10 чӗрчун машина умне сиксе тухса вилмеллех аманнӑ.
Хуҫасӑр йытӑсем те хир качакисене тапӑнаҫҫӗ. Вӗсем кӑҫалхи кӑрлач-ҫӗртме уйӑхӗсенче 20 чӗрчуна вӗлернӗ.
Паян, утӑ уйӑхӗн 17-мӗшӗнче, Ҫӗнӗ Шупашкарта «Экомаршрутка» каллех ҫула тухӗ. Хула тӑрӑх вӑл ӗнер те ҫӳренӗ, паян вӑл каллех хӑйӗн ӗҫне малалла тӑсӗ.
Ку проекта Президент гранчӗсен фончӗн укҫипе пурнӑҫлаҫҫӗ. Ӗҫе ирттерекеннисем – «Чистая ЭкоСреда» общество организацийӗн хастарӗсем.
Тӑван тавралӑха хӳтӗлекенсен машини Ҫӗнӗ Шупашкарта ирхи 10 сехетрен пуҫласа 14 сехет те 30 минутчен темиҫе вырӑна ҫитсе чарӑнӗ – халӑхран хут, кантӑк, пластик, ҫипуҫ, батарейка, пластмасса хупӑлча, шӑл тасатмалли щётка, лампочка, дозаторсемпе распылительсем, фломастерсемпе маркерсем тата ыттине йышӑнӗҫ.
+1.3 °C