ӑваш Республикин хӗрарӑмсен канашӗ тата Вырӑс православии чиркӗвӗн Улатӑрти епархийӗн Сусӑрсен «Пурнӑҫшӑн» пулӑшупа реабилитаци центрӗ ӳт-пӳ енчен хавшаккисем валли «Колибри» фестиваль йӗркелессине пӗлтереҫҫӗ.
Фестивале виҫӗ номинаципе ирттерӗҫ, музыка, декораципе прикладной ӳнер, литератураӗ «Музыка» номинацие хӑйне темиҫе пая уйӑрмалла: вокал, алӑпа кӑтартса юрлани, инструментпа каласси.
«Литература» номинацие те вакрах пайсене уйӑрма йышӑннӑ. Ку енӗпе тупӑшакансен е поэзи, е проза енӗпе хӑйсен пултарулӑхне тӗрӗслеме май килӗ.
Конкурсҫӑсене ҫула кура та ушкӑнсене пайлӗҫ, кӗҫӗн ушкӑнрисем (кунта 12–17 ҫултисем кӗрӗҫ) тата аслӑ ушкӑн (18–35 ҫултисем).
Фестивале йӗркелекенсем пултаруллисене палӑртассипе пӗрлех сусӑрсене ҫӗнӗ туссем, пӗр шухӑшлисемпе паллашма май туса парассине асӑнаҫҫӗ.
Хӑйсен пултарулӑхне тӗрӗслес текенсен ака уйӑхӗн 11-мӗшӗччен заявка парса ӗлкӗрмелле. Ӑна ҫак элеткрон адреспа ӑсатмалла: alexkorotin@bk.ru. Ыйтса пӗлмелли электрон адрессем ҫапларах: alexkorotin@bk.ru, lenasvetl@mail.ru.
Шывра ишме алӑ кирлӗ-и? Ҫук иккен. Ҫакна пӗр тӗслӗх ҫирӗплетет. Шупашкарти «Спартак» спорт шкулне шывра ура пулӑшнипе ҫеҫ ишме вӗренекен ача ҫӳрет.
Вӑл — 3-ри Кирилл. Хальлӗхе республикӑра ку пӗрремӗш опыт кӑна-ха, анчах витӗмӗ пур. Кирилл бассейна хӑрамасӑр, вӑтанмасӑр кӗме хӑнӑхнӑ ӗнтӗ. Амӑшӗ те унӑн кунтах, пӗчӗк ывӑлне ҫитӗнӳсем тума хавхалантарать.
Темиҫе уйӑх каялла пӗчӗк Кирилл бассейна кӗресси, ишме вӗренесси пирки никам та шухӑшлама пултарайман. Унӑн аллисем ҫук. Мӗн тӑвӑн — ҫапла ҫуралнӑ вӑл. Ашшӗ-амӑшне тухтӑрсем варти ачи кун пек ҫураласса систермен те.
Ашшӗ Евгений Александров каланӑ тӑрӑх, ывӑлӗ шывра ҫурӑм ҫинче выртса тытӑнса тӑма пултарать. Ку ҫурӑм шӑмминине ҫирӗплетет — ара вӑл йӑлтах урипе тӑвать-ҫке-ха.
Ҫемьене хула администрацийӗ пулӑшма тӑрӑшать. Халӗ ав ача бассейна тӳлевсӗрех ҫӳрет. Шыва ашшӗпе пӗрле чӑмать — кун пек шикленмест.
Специалистсем кунашкал ачасем хӑйсене спортра тӗрӗслеме пултарнине ҫирӗплетеҫҫӗ. Анчах спортпа пӗчӗкренех, нимрен хӑрама пӗлмен чухне, туслашмалла-мӗн.
«Сиплевпе педагогика класӗ» проекта ытларах ача хутшӑнаять. Кун пирки республикӑн Информаци политикин министерстви хыпарлать.
Сусӑр ачасене пулӑшас тӗллевпе пуҫарса янӑ проектӑн авторӗсем — Екатерина Сафроновапа Наталья Микейкина. Ырӑ ӗҫе кӑҫал та вӗсем малалла тӑсас тенӗ. Хӑйсен ҫунатти айне хастарсем сывлӑха пула ахаль шкулсене ҫӳреймен ачасене илеҫҫӗ.
«Сиплевпе педагогика класӗ» проекта пурнӑҫа кӗртме карас ҫыхӑнӑвӗпе тивӗҫтерекен компанисенчен пӗри пулӑшнӑ. Вӑл уйӑрса панӑ укҫапа пӳлӗме юсамалли хатӗрсем туяннӑ, вӗренӳ процессӗ валли оборудовани, дидактика материалӗ — аталантаракан вӑйӑсемпе пособисем — илнӗ.
Проекта ертсе пыракансем ачасем валли тӗрлӗ шкул предмечӗпе академи занятийӗсем ирттернӗ, уяв программисем хатӗрленӗ. Уява ачасемпе вӗсен ашшӗ-амӑшӗ йӗркелӳҫӗ те евӗр те, капӑрлатакан пек те, артист та евӗр хутшӑннӑ.
Ӗнер ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев Патшалӑх Канашне янӑ Ҫырупа паллаштарнӑ вӑхӑтра Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ умӗнче тарӑхнӑ ҫынсем плакатсемпе тӑнӑ-мӗн. Кун пирки «АиФ» хаҫат пӗлтерет.
Мероприятие васкакан депутатсемпе чиновниксем ачаранпах сусӑр Андрей Кабуркина курнӑ. Вӑл пурӑнмалли ҫурт-йӗре лайӑхлатмашкӑн 20 ҫул черетре тӑрать иккен. Андрей Ҫырура пушӑ сӑмахсем ҫеҫ пулнине ҫирӗплетет. Вӑл хӑйӗн ыйтӑвӗпе таҫта та ҫитнӗ — усӑсӑр-мӗн.
Иртсе каякан министрсемпе чиновниксем ун ҫине ҫаврӑнса пӑхнах. Олег Марков, Алексей Ладыков ун патӗнче чарӑнса тӑнӑ. Алла Самойлова сусӑра ӑшӑ ҫӗре кӗме сӗннӗ — атту шӑнса пӑсӑлӑн. Сергей Семенов генерал майор полицейскисене хушу панӑ-мӗн: ытти халӑха Андрей патне ҫывхартмалла мар. Унсӑрӑн пикет пысӑкланӗ.
Пикета тухнӑ Надежда Темьянова айккинчерех тӑнӑ. Ӑна сахалрах ҫын асӑрханӑ. Вӑл ЖКХ тытӑмӗнчи асар-писере пӗтерме ыйтнӑ-мӗн. Пикета тухнисем Михаил Игнатьев килессе кӗтнӗ. Анчах урам шӑлакан вӗсене ҫапса хуҫнӑ: Элтепер кун пек ҫынсемпе калаҫма юратмасть-мӗн, вӑл саппас алӑкран тахҫанах кӗрсе кайнӑ…
Ҫак кунах Союзсен ҫуртӗнче те политика мероприятийӗ иртнӗ.
Чӑваш Енре ачасем валли Брайль тытӑмӗпе чӑвашла пичетленӗ пӗрремӗш кӗнекесем ҫуралнӑ. ЧР Культура министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, ятарлӑ принтера Л.Толстой ячӗллӗ вулавӑш 2011 ҫул вӗҫенчех туяннӑ.
Малтанах ҫак принтерпа куҫ курманнисен саккасӗпе парса литература пичетлеттернӗ. 2014 вулавӑш ӗҫченӗ, куҫ курман Николай Парахин, ертсе пынипе чӑвашла пичетлемешкӗн компьютер брайльне шухӑшласа кӑларас енӗпе ятарлӑ ушкӑн йӗркеленӗ.
Ушкӑн Мускаври компанипе ҫыхӑнса ӗҫленӗ, ҫапла майпа ятарлӑ чӑваш алфавитне тунӑ. Кӗҫех куҫ курман ачасем валли чӑвашла кӗнекесем тухнӑ.
Ҫак ушкӑн ку проекта малалла та аталантарасшӑн. 2015 ҫулта вулавӑш ачасем валли Брайль шрифчӗпе чӑвашла вӗренӳ литературине кӑларасшӑн. Ку наци культурине, йӑлине аталантарма, куҫ курманнисене вӗсемпе ҫывӑхлатма пулӑшассине пӗлтерет ведомство.
Куҫ курман ҫынсем Брайль шрифчӗ пулӑшнипе кӑна кӗнеке вулама пултараҫҫӗ. Чӑваш Енре хальччен кун пек ҫынсем чӑвашла вулама пултарайман.
Ҫулӗ унччен те уҫӑ пулнӑ-ха, анчах урапапа ҫӳрекен сусӑрсене кӗрсе тухма май килмен. Халӑхӑн ҫавӑн йышши категорине Чӑваш патшалӑх академи драма театрне ҫӑмӑллӑнах кӗрсе тухма май туса парасси ҫынсене социаллӑ хӳтлӗх куӳресси ҫинчен калакан республика программин «Меллӗ тавралӑх» ҫум программипе килӗшӳллӗн тытӑннӑ.
Урапапа ҫӳрекен сусӑрсем театра Ефремов купса бульварӗ енчен кӗрейӗҫ. Унта вӗсем валли пандус вырнаҫтарнӑ. Гардероб патне чалӑшшӑн вырнаҫтарнӑ ятарлӑ хатӗрпе анса хӑпармаллаӗ Иккӗмӗш хута хӑпарма та ун пек хатӗр илсе хӑпартӗ. Туалетра та сусӑрсем валли кабинӑсем пӑхса хӑварӗҫ. Кассӑра тата театр залӗнче начар илтекенсем валли индукци йӑли пурӗ
Театра кӗрсен вара ҫынсем валли информаци таблоне ҫакса хунӑ. Унта театр ҫинчен каласа кӑтартакан, хӑпарса анмалли хатӗрсемпе епле курмаллине ӑнлантарнисене тупса вулайӑн.
Сӑнсем (20)
Сусӑрсене пулӑшас тӗллевпе ӗҫлекен федераци программи ҫулсерен ҫӗнӗрен те ҫӗнӗ ӗҫсем тӑвать. Кӑҫал Чӑваш Енре социаллӑ тытӑмри 27 объекта сусӑрсене кӗрсе ҫӳремелле меллӗ майсем тунӑ. Вӗсенчен 3-шӗ — Патӑрьел районӗнчи, Ҫӗнӗ Шупашкарти, Шупашкарти ӗҫпе тивӗҫтерекен центрсем.
Акӑ инженер-радиотехник специальноҫӗпе аслӑ шкул пӗтернӗ ҫамрӑк каччӑ сусӑр кӳмипе ҫӳреме пултарасса шухӑшламан та. Анчах чир шала кайса вӑл сусӑрланнӑ. Темиҫӗ ҫул каялла Сергея ӗҫпе тивӗҫтерекен центра шута тӑратнӑ. Халӗ унта улшӑнусем пулнине вӑл та сиснӗ: кӳмепе кӗрсе ҫӳреме меллӗ. Пандус пур, чӗнмелли пускӑч та кунтах. Алӑксем те сарлака.
Пӳлӗм планӗсене сусӑрсен обществисемпе канашласа тунӑ. Шупашкарта кӑна 30 пин ытла сусӑр пурӑнать. Центр директорӗ Анатолий Малов каланӑ тӑрӑх, ҫурта ятарласа центр валли туман. Вӑл ача пахчи пулнӑ. Халӗ пандуса кирлӗ пек тунӑ.
Ҫулталӑк пуҫланнӑранпа Шупашкарти ӗҫпе тивӗҫтерекен центра 537 сусӑр килнӗ, вӗсенчен 60 процентне ӗҫ тупса панӑ.
Спорт пурне те туслаштарать. Ҫӗнӗ Шупашкарта сусӑрсен республика фестивалӗ иртнӗ. Вӑл пӗтӗм тӗнчери сусӑрсен кунӗ умӗн кӑҫалхипе 16-мӗш хут иртнӗ.
Республикӑри районсенчи 250 яхӑн ҫын Ҫӗнӗ Шупашкара Чӑваш Енри чи лайӑх паралимпиец ятне тивӗҫессишӗн тупӑшмашкӑн килнӗ. Канашри Татьяна Николаева хӑйӗн командипе ку фестивале 10-мӗш ҫул хутшӑнать. Вӑл палӑртнӑ тӑрӑх, фестивале ҫулсерен ытларах та ытларах килет. Эппин, унӑн сумӗ ӳсет, тупӑшу вӑйлӑланать.
Канашри сусарсен хула обществин председателӗ Татьяна Николаева хӑйсене сусӑрсем темелле маррине палӑртать. Вӗсем спортра та ӑмӑртаҫҫӗ, юрлаҫҫӗ-ташлаҫҫӗ-ҫке-ха.
Ӑмӑртура ачасем те, аслисем те вӑй виҫнӗ. Вӗсем хӑйсене 5 тӗсре тӗрӗсленӗ: сӗтелҫи теннисӗ, дартс, армспорт, шашка тата шахмат.
Халӗ республикӑра сусӑрсене пулӑшас тӗллевпе чылай ӗҫлеҫҫӗ. Вӗсем ыттисемпе тан пулччӑр, хӑйсене ыттисенчен ан уйӑрччӑр тесе тӑрӑшаҫҫӗ.
Сусӑрсене саламлама ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев та килнӗ.
Ыран — Пӗтӗм тӗнчери сусӑрсен кунӗ. Календарьти ҫак куна 1992 ҫулта йышӑннӑ. Ҫавӑнтанпа пирӗн ҫӗршывра та нумай документ йышӑннӑ. Атту хӑй вӑхӑтӗнче пирӗн ҫӗршывра вӗсен ыйтӑвӗсене ытлашши шута илмен темелле.
Пӗтӗм тӗнчери сусӑрсен кунӗ ҫывхарнӑ май Елчӗкре «Ырри валли чуна уҫар» ҫавра сӗтел иртнӗ. Унта Инвалидсен пӗтӗм Раҫҫейри организацийӗн районти организацийӗн ертӳҫи П. Яковлев тата вырӑнти тӳре-шара хутшӑннӑ.
Ҫавра сӗтел вӑхӑтӗнче сусӑрснее патшалӑх епле пулӑшу кӳни пирки каласа ӑнлантарнӑ. Сӑмахран, ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх тӳлевӗшӗн ҫӑмӑллӑх кӳреҫҫӗ. Ҫак тӗллевпе районти 1842 инвалида 15 миллион тенкӗ ытла уйӑрса панӑ. Санаторипе курорта кайса канассине илсен, путевка илме 2011 ҫултан пуҫласа паянччен 96 ҫын черете тӑнӑ иккен, вӗсенчен 11-шне путевка лекнӗ.
Сусӑрсене пенси епле тӳлени пирки те калаҫнӑ. Унсӑр пуҫне инвалидсене тӗрлӗ предприяти-организацие кӗрсе тухма майсем туса парассине те сӳтсе явнӑ. Ҫавра сӗтеле хутшӑннӑ Елчӗк прокурорӗн пулӑшаканӗ Артур Курмушев сусӑрсен правине хӳтӗлеме хатӗррине ӗнентернӗ, сӑмахне вӑл тӗслӗхсемпе ҫирӗплетнӗ.
Сӑнсем (18)
Етӗрнере пурӑнакан Раимовсем йывӑрлӑхсемпе куҫа-куҫӑн тӗлпулнӑ. Вӗсем сусӑр хӗре воспитани параҫҫӗ, хӑйсем вара общежитире 14 ҫул пурӑнаҫҫӗ. 2003 ҫултанпа вӗсем пурӑнмалли ҫурт-йӗре лайӑхлатассишӗн чупкалаҫҫӗ.
Ольга Раимова ҫуралнӑранпа йывӑр чирпе аптӑрать. Вӑл утаймасть, ҫавӑнпа кӳмепе ҫӳрет. Оля 14 ҫулта, ҫак тапхӑрта вӑл ашшӗпе, амӑшӗпе, пиччӗшӗпе тата асламӑшӗпе пӗчӗк пӳлӗмре пурӑнать.
Ваннӑй ҫук, унтах ҫиеҫҫӗ, унтах ҫывӑраҫҫӗ. Оля патне кашни кун вӗрентекен килет. Ҫуртран кӳмепе тухма йывӑр, лифт та, пандус та ҫук. Ҫавна пулах Оля уҫӑлма та часах тухаймасть.
Ҫемьен хваттер илмешкӗн укҫа ҫук. 2003 ҫулта вӗсем документсене пухса ҫурта лайӑхлатмашкӑн черете тӑнӑ. Унтанпа ӗҫ кайман-ха. Ҫавӑнпа ҫемье судран пулӑшу ыйтнӑ.
Администрацире ӑнлантарнӑ тӑрӑх, хула администрацийӗ кун валли укҫа илмен. Суд пулсан ку ыйту татӑлмаллах. Вӑл раштавӑн 8-мӗшӗнче пулӗ.
+2.3 °C