Мурманск облаҫӗнчи ӳнер музейӗнче вӑл тӑрӑхри чӑвашсен наци автономийӗн ертӳҫин Раиса Сардакован куравӗ уҫӑлнӑ. Унта вӑл хай ӑсталанӑ ӗҫсене тӑратнӑ.
Аякра пурӑнакан чӑвашсен наци автономине ертсе пыракан хастар ҫак хӗрарӑм чӑваш тӗррипе тахҫанах кӑсӑкланать. Кӑсӑкланать кӑна та мар, Раиса Степановна чӑваш ҫи-пуҫне ӑсталать. Тепӗр чух пӗр ӗҫе пурнӑҫлама ӑна ҫулталӑк та кирлӗ иккен. Апла пулин те Раиса Садакова вӑхӑта шеллемест. Чун юратнӑ ӗҫе вӑл ачисемпе мӑнукӗсене хӑнӑхтарать.
Ӳркенмен хӗрарӑм чӑвашсен культурипе ҫыхӑннӑ Мурманскри мероприятисене вӗҫӗмех хутшӑнать. Пуш уйӑхӗн 24-мӗшӗнче уҫӑлнӑ курав ал ӑстин пултарулӑхӗпе туллин паллаштарать. Курав ака уйӑхӗн 23-мӗшӗччен пырӗ.
Ҫак кунсенче Тутарстанри Пӑва (Буинск) драма театрӗнче регионсен хушшинчи театраллӑ фестиваль пырать. Унта чӑваш театрсене чӗнмен. Ҫак ҫинчен «Idel.Реалии» сайт пӗлтерет.
Мӗншӗн пире йыхравламан? Ҫак ыйтуна хӑш-пӗр кӳршӗ республикин театр ӗҫтешсем хуравлаҫҫӗ. Хӑш-пӗр чӑваш театрсенче ӳсменни (застой) лару-тӑру имӗш.
Тӗрӗс-и ку шухӑш? Эпӗ ку ыйтуна — «Тӗрӗс мар!» тесе хуравлатӑп. СССР пӗтнӗ хыҫҫӑн чӑваш театрсенче нумай ырӑ улшӑнусем иртсе кайрӗҫ. Актуаллӑ, пурнӑҫа ҫывӑх, тӗрӗс кӑтартакан пулӑмсене чӑваш театрсенче хамӑр артистсем ӑста выляҫҫӗ.
Тӗслӗхсем — Шупашкарти Константин Иванов ячӗллӗ академи драма театрӗнче Анатолий Хмытӑн «Сутӑн илнӗ чыс» спектакльне илӗпӗр. Унта Афган вӑрҫинче пулнӑ хӑрушӑ пулса иртнӗсем, вилӗм, бомбӑсемпе, ракетӑсемпе мирлӗ кишлаксене пӗтерни, чӑваш салтака плена илни, моджахедсем, совет ҫар ҫыннисем наркӑмӑшсене (наркотиксене) унтан СССР пата вӑрттӑн яни.
Ҫакна кӑтартакан ҫинчен хӑш-пӗр «афгансен» пӗрлӗхӗн ертӳҫисем, «замполитсем» килӗшмен. Вӗсем ҫӑхавсемпе ЧР Культура министерствине, театрӑн худрук патне кайса ҫӳрени сахал мар пулнӑ.
Пуш уйӑхӗн 11–12-мӗшӗсенче Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институтӗнче вокалпа хореографи, театрпа художество тата инструмент пултарулӑхӗн Пӗтӗм Раҫҫейри иккӗмӗш фестивалӗ иртнӗ.
«Калейдоскоп талантов» (чӑв. Пултаруллисен калейдоскопӗ) конкурсра «Эстрада вокалӗ» номинацире Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнчен, ҫавӑн пекех хамӑр республикӑри уҫӑ сасӑллӑ та хитре юрлакан ачасем ӑмӑртнӑ.
Патӑрьелти ача-пӑча ӳнер шкулӗнче вӗренекен ачасем те конкурсра хастар пулнӑ. Унтан «Звуки детства» (чӑв. Ачалӑх сасси) вокал ушкӑнӗ, Ильяс Атаказов, Зиля Субханкуллова, Келли Мишина, Линара Куликова, Мефодий Галкин, Василя Салихова савӑк кӑмӑлпа таврӑннӑ. Арина Селенина тата Залина Шагаева I степеньлӗ диплома тивӗҫнӗ.
Ҫак йӗркесене эпӗ Григорий Скворцовӑн «Манӑн несӗл» ятлӑ сӑввинчен илтӗм. Хайлав ҫапларах йӗркесенчен пуҫланать:
Мӑн Хапӑсра ҫуралнӑ эпӗ,
Унтах эп ӳснӗ пӗчӗкрен,
Ҫӗр ӗҫлекен хресчен хисепӗ
Йӑхра ман пулнӑ ӗмӗртен.
Ман асатте сухаҫӑ пулнӑ,
Ҫӗре юратнӑ чӗререн,
Ҫу кунӗнче ҫаран та ҫулнӑ,
Е тырӑ вырнӑ ҫур ҫӗрччен.
Сӑвӑҫӑн аслашшӗ (маҫакӗ) Ҫтаппан ятлӑ пулнӑ, вӑл ывӑлӗсене яланах ӗҫлеме хистенӗ, ҫӗр ӗҫне юратма хӑнӑхтарнӑ, суха тутарнӑ, сӳре сӳреттернӗ, чӑн чӑваш (ӗҫченлӗх — чӑвашлӑхӑн пӗр палли-ҫке!) пулма вӗрентнӗ. Хальхи Вӑрнар районе кӗрекен Мӑн Хапӑс хресченӗн ывӑлӗсенчен пӗри — Константин ятли — чи хастарри те ӗҫченни пулнӑ, вӑл ялта колхоз йӗркелекенсен пӗри пулнӑ, бригадирта ӗҫленӗ. Акӑ мӗн ҫырать хӑйӗн ашшӗ ҫинчен Анатолий Емельянов ҫыравҫӑн ентешӗ (Г. Скворцов А. Емельяновпа пӗр ялтан, килӗсем те вӗсен пӗр-пӗринчен инҫех мар вырнаҫнӑ):
Атте ман ӳснӗ, тӗрекленнӗ,
Вӑй хунӑ уй-хирте ялан,
Колхоз тума йышпа ҫӗкленнӗ —
Йӑрансӑр юлнӑ чи малтан.
Мӗнпур чӑваш ывӑл-хӗрӗшӗн юрӑхлӑ хаклав ку, ҫав пӗтӗмӗшлерех каланӑ хушӑрах чун-чӗре уҫӑлӑхӗпе тасалӑхӗ те сисӗнет ҫак ансатлӑхра.
Шупашкар районӗнчи Явӑшра пурӑнакансем юртан танк ӑсталанӑ. Т-34 тӑвиччен икӗ ҫул каялла вӗсем юрпа пӑртан Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи хыҫҫӑнхи танк тунӑ. Ҫамрӑксен хальхи ӗҫӗ вара унчченхинчен ӑнӑҫлӑрах пулса тухнӑ. Ҫапах та порталтисем танка темле те хакласа тултарнӑ: хурласа та, мухтаса та.
Танка ӑсталанӑ ҫамрӑксем ӗҫе тӗксӗм симӗс сӑрланӑ. Аякран пӑхсан ӑна чӑннинчен уйӑрса илме те йывӑр. Борт номерӗ — 021. Танк ҫине вырӑсла: «За Родину» (чӑв. Тӑван ҫӗршывшӑн!), — тесе ҫырнӑ. Тӑрринче СССР ялавӗ вырӑн тупнӑ. Танка ялти Явӑш урамӗнчи 42-мӗш ҫурт умне вырнаҫтарнӑ. Шупашкар районӗнчи «Тӑван Ен» хаҫат хыпарланӑ тӑрӑх, танк модельне Александрпа Алексей Федоров пӗр тӑвансем тата вӗсен тусӗ Дмитрий Романов ӑсталанӑ.
70 ҫулхи юбилей ҫывхарнӑ май
Георгий Леонидович Ефимов — паллӑ поэт, прозаик, публицист, Нестер Янкас премийӗн лауреачӗ, Раҫҫӗй Федерацийӗн журналистсен союзӗн членӗ. Вӑл 1947-мӗш ҫулхи июлӗн 17-мӗшӗнче Красноармейски районне кӗрекен Турхан Упи ялӗнче ҫуралнӑ. Ашшӗ, Леонид, водитель пулса ӗҫленӗ, амӑшӗ, Нина Егоровна, тӑван колхозра вӑй хунӑ. Юратнӑ ачине ашшӗ-амӑшӗ пӗчӗкренех ӗҫе хӑнӑхтарнӑ, тӗплӗ тума вӗрентнӗ.
1955-1958 ҫулсенче Георгий ялти тӑватӑ класлӑ пуҫламӑш шкула ҫӳренӗ. Унӑн пӗрремӗш вӗрентекенӗ Таисия Николаевна Николаева пулнӑ. 1959–1964 ҫулсенче Упири вӑтам шкулта пӗлӳ пухнӑ. Шкулта вӗреннӗ чухнех район хаҫачӗпе ҫыхӑну тытнӑ. Сӑва-калав ҫырас туртӑм 5-мӗш класра вӗреннӗ чухне аталаннӑ. 1959-мӗш ҫулта, 12 ҫулхи ача, «Лум» ятлӑ пӗрремӗш сӑввине ҫырать. Ҫак сӑвва ача ялти клуб сцени ҫинче вуласа панӑ. Халӑх сӑвва кӑмӑллани ҫамрӑка татах сӑвӑсем ҫырма хавхалантарнӑ. Ку сӑвӑ унӑн ашшӗ ӗҫне хакланӑ май ҫуралать.
Атте турӗ тимӗрч лаҫҫинче
Тимӗртен ҫип-ҫивӗч лум.
Касатӑп шӑн ҫӗре –
Чӑнк-чанк!
Чӑваш Енри мусӑкҫӑ Раҫҫей эстрада ҫӑлтӑрне Дима Билана ҫӗнӗ проект хута яма пулӑшнӑ. Унӑн тизерӗ тӗнче тетелӗнче пур ӗнтӗ. Кӗҫех клип премьери пулӗ.
Ҫӗнӗ проект валли юрра Шупашкарти мусӑкҫӑ Антон Шаплин хатӗрленӗ. Вӑл унӑн анонсне халӑх тетелне вырнаҫтарма ӗлкӗрнӗ. Юрӑ «Монстры в твоей голове» (чӑв. Сан пуҫӑнти хӑратмӑшсем) ятлӑ. Мистика клипӗн премьери кӑрлач уйӑхӗн 9-мӗшӗнче пулӗ.
Паллӑ юрӑҫ Дима Билан ҫӗнӗ клиппа фаначӗсене тӗлӗнтересшӗн. Унӑн пултарулӑхне кӑмӑллакансем ҫакна чӑтӑмсӑррӑн кӗтеҫҫӗ.
Йӑлана кӗнӗ йӗркепе Шупашкарта «Письмо Деду Морозу» (чӑв. Хӗл Мучи патне ҫырнӑ ҫыру) пултарулӑх ӗҫӗсен конкурсӗ иртнӗ. Унта ачасенчен 1 пин ытла ҫыру ҫитнӗ. Ҫав шутра ӳкерчӗксем, открыткӑсем, эссесем, юмахсем, сӑвӑсем ҫитнӗ.
Конкурса йӗркелекенсем тата хаклакансем асӑрханӑ тӑрӑх, ачасем хаклӑ парнесене сахалтарах ыйтаҫҫӗ. Вӗсем гаджетсемпе тетте пирки те питех ӗмӗтленмеҫҫӗ. Кунта, паллах, ҫак япаласене вӗсене ашшӗ-амӑшӗ туянса пани те витӗм кӳрет пулӗ-ха. Пӗчӗкскерсем арлан пирки ӗмӗтленеҫҫӗ, шӑллӗсемпе йӑмӑкӗсемлӗ пуласшӑн, унчченхине вӑрланӑ хыҫҫӑн класс валли ҫӗнӗ мечӗк туянасшӑн.
Хальхи ачасем ашшӗ-амӑшӗ, аслашшӗ-асламӑшӗпе кукашшӗ-кукамӑшӗ валли сывлӑх тата тӗнчере мир пултӑр тесе ӗмӗтленеҫҫӗ. 13 ҫулти пӗр хӗрача вара арҫын шухӑшлавӗ пирки тӗмсӗлет.
«Литературная газета» хаҫатӑн ҫӗнӗ, 49-мӗш, номерӗнче чӑваш ҫыравҫисен хайлавӗсене пичетленӗ. Вырӑсла куҫарӑвӗсене. Ырӑ хыпара Марина Карягина тележурналист, сӑвӑҫ, драматург «Фейсбукри» аккаунтӗнче пӗлтернӗ. Вӑл ҫырнӑ тӑрӑх, номерте «Раҫҫейри халӑхсен поэзи антологине» кӗнӗ чӑваш поэчӗн Петӗр Яккусен сӑввисене пичетленӗ.
Петӗ Яккусен сӑввисене Виктор Куллэ куҫарнӑ. Марина Карягина палӑртнӑ тӑрӑх, сӑвӑҫа унӑн куҫарӑвӗсем питӗ килӗшнӗ, «Манӑн сӑвӑсене ҫак таранччен ӑнланса ӑнӑҫлӑ куҫаракан пулманччӗ-ха!» — тесе вӑл чылай хушӑ хӑпартланса ҫӳренӗ. Иртнӗ кӗркунне тӑлмачӑ Шупашкара килсен сӑвӑҫпа тӗл пулса калаҫнӑ.
«Литературная газета» хаҫатӑн 49-мӗш номерӗнче Любовь Мартьянова пултарулӑхӗ те вырӑн тупнӑ. Кун пирки Елена Нарпи (Чекушкина) ҫыравҫӑ «Фейсбукри» хӑйӗн страницинче хыпарланӑ. Унсӑр пуҫне вӑл ҫӗнӗ номерте Геннадий Айхи, Николай Исмуков, Виктор Овчаров, Валери Туркай, Порфирий Афанасьев, Юрий Сементер тата Марина Карягина сӑввисен куҫарӑвӗсемпе паллашма пулать.
Ҫӗрпӳ районӗнчи Вӑрманкас Кӗҫтемӗр ялӗнчи Шурновсен карти тӗрлӗ мультфильмри, юмахри сӑнарсемпе капӑрланнӑ. «Йытӑ, кушак, автан, акӑш, дельфин... Кама кӑна «чӗртмен-ши» Шурновсем ҫемйи?», — вырӑна ҫитсе курнӑ хыҫҫӑн ҫапларах хыпарланӑ «Ҫамрӑксен хаҫачӗн» корреспонденчӗ Ирина Кошкина.
Карта тӑршшӗ — 13 метр. Пӗр тӑваткал метрне тума 900-е яхӑн пӑкӑ тӑкакланнӑ.
Пластмасса кӗленчен пӑккисенчен карта тытас ӗҫе ҫемье пуҫӗпех кӳлӗннӗ. Пӗри хурласа: «Аташатӑн ҫав», — тесе пӗтернӗ пулсан ӗҫӗ те каяс ҫукчӗ. Хӑйне евӗр картана Шурновсен 30 ҫулти хӗрӗ кӑна мар, унӑн йӑмӑкӗ те, ашшӗпе амӑшӗ те, мӑшӑрӗ те кӳлӗннӗ.
Ҫулла вӗсен килӗ ҫумӗнче искусствӑлла пальма ларать. Тӗрӗссипе, хӗлле те хӑй вырӑнӗнчех-ха вӑл. Унсӑр пуҫне, Ҫӗнӗ ҫул умӗн вӗсем Хӗл мучи лартаҫҫӗ.
+2.3 °C