Раштав уйӑхӗн 18-мӗшӗнче ЧР шалти ӗҫсен министрӗ Сергей Неяскин хӑйӗн тепӗр ҫумӗпе паллаштарнӑ. Халӗ унӑн виҫӗ ҫум: Леонид Вакс, Светлана Зуева тата Александр Смирнов. Министр шӑпах Александр Смирновпа паллаштарнӑ та. Вӑл чӑваш полицийӗн пуҫлӑхӗ те пулса тӑнӑ. РФ ШӖМӗ кун пирки хушӑва раштавӑн 11-мӗшӗнче алӑ пусса ҫирӗплетнӗ.
Александр Смирнов кӳршӗ республикӑран – Мари Элтан – килнӗ. Вӑл унта 2015 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗнчен пуҫласа полици пуҫлӑхӗн ҫумӗнче ӗҫленӗ. Хӑй Орел хулинче ҫуралса ӳснӗ.
Александр Смирнов – 39 ҫулта. Вӑл «Службӑра палӑрнӑшӑн», «Общество йӗркине сыхланӑ ҫӗрте палӑрнӑшӑн» тата «Службӑри паттӑрлӑхшӑн» медальсене тивӗҫнӗ.
Ҫӗнӗ пуҫлӑха хальлӗхе ҫирӗплетмен-ха. Унчченхи ӗнертенпе ӗҫрен кайнӑ та ун вырӑнне ҫӗннине вӑхӑтлӑха ҫирӗплетнӗ.
Улатӑр хулинче ӗнер иртнӗ Депутатсен пухӑвӗнче вырӑнти «халӑх тарҫисем» хулан сити-менеджерӗ Александр Герасимов хӑйне ӗҫрен кӑларма ыйтса ҫырнине пӑхса тухнӑ. Хула администрацийӗн сайтӗнче ҫырнӑ тӑрӑх, Александр Герасимов хӑй ирӗкӗпе ыйтса ҫырнӑ пулать.
Паянтанпа хула администрацийӗн пуҫлӑхӗн тивӗҫне хула администрацийӗн пуҫлӑхӗн пӗрремӗш ҫумӗ — финанс пайӗн пуҫлӑхӗ Наталья Назарова пурнӑҫлать.
Ӗнерех хулари депутатсем ҫӗнӗ сити-менеджера суйламалли вырӑнти комисси пайташӗсене ҫирӗплетнӗ. Унсӑр пуҫне комиссие республика Элтеперӗ ҫирӗплетекен ҫынсем кӗреҫҫӗ. Кандидатурӑна Депутатсен пухӑвӗ ҫирӗплетет.
Раштавӑн 18-19-мӗшӗсенче Мускавра ОНФ «Россия, устремленная в будущее» (чӑв. Малашлӑха тилмӗрекен Раҫҫей) канашлу ирттернӗ. Унта чӑвашсем те хутшӑннӑ. Вӗсенчен пӗри Чӗмпӗрти чӑвашсен культурӑпа наци автономине ертсе пыракан, ЧНК пайташӗ Олег Мустаев пулнӑ. Олег Николаевич канашлӑва чӑваш шупӑрӗпе ҫитнӗ.
Чӗмпӗр чӑвашӗн тумне Владимир Путин та асӑрханӑ, хӑйӗн сӑмахне вӗҫленӗ хыҫҫӑн вӑл Олег Мустаев патне пырса унӑн тумӗ чи илемлисен йышӗнчи пулнине каланӑ, хӑш халӑхран килнине ыйтса пӗлнӗ.
Чӑваш Республикин вӗренӳ министрӗ Юрий Исаев паян чӑваш хастарӗсемпе тӗл пулчӗ — вӗсен ыйтӑвӗсене хуравларӗ. Тӗлпулӑва Тӗп Ваттисен Канашӗн ертӳҫи Виталий Станьял, Чӑваш халӑх сӑвӑҫи Валери Туркай, ЧНК вице-президенчӗ Тимӗр Тяпкин тата Чӑваш халӑх сайчӗн тӗп редакторӗ Аҫтахар Плотников хутшӑнчӗҫ.
Виталий Петрович Станьяла пӑшӑрхантаракан ыйтусенчен пӗри ашшӗ-амӑшӗ тӑван чӗлхе шутӗнче урӑххине суйланӑ чухне ҫав ачасем чӑваш чӗлхи урокӗнче ахаль ҫапкаланса ҫӳренишӗн пӑшӑрханни пулчӗ. Юрий Николаевич ачасене вӑл вӑхӑтра тӑван ен культурине вӗрентесси пирки пӗлтерчӗ. Ку ҫӗнӗлӗх ҫӗнӗ четвӗртре вӑя кӗресси пирки каларӗ. Виталий Петрович шкул планӗнче акӑлчан чӗлхи урокӗсен йышӗ чӑваш чӗлхинчен нумайрах пулнишӗн пӑшӑрханса каларӗ. Вӗренӳ министрӗ унашкалли ниҫта та ҫукки пирки пӗлтерчӗ, ҫакна шкулсен сайчӗсенче вырнаҫтарнӑ вӗренӳ планӗнче лайӑх курма пултарнине каларӗ. Тӗп Ваттисен Канашӗн ертӳҫине чӑваш чӗлхи урокӗсенче нимӗнле паллӑ лартманни те канӑҫсӑрлантарать. Юрий Николаевич шантарнӑ тӑрӑх паллӑ лартаҫҫӗ.
Мускавра пурӑнакан чӑвашлӑхшӑн ҫунакан чи паллӑ ҫынсенчен пӗри — Владимир Болгарский — паян Раҫҫей тӗп хулинче вырнаҫнӑ Патшалӑх думи умне пӗчченле пикетпа тухнӑ. Унпа пӗр шухӑшлӑ пулса Валерий Сунгуров та тепӗр плакат йӑтса тӑнӑ.
«Моему чувашскому-булгарскому языку более 2000 лет. Сейчас он испытывает небывалые трудности. Требую равных условий для развития языков в республиках РФ. Для обучения родному языку требуется согласие родителей, а для иностранного — нет. Почему?» (чӑв. Манӑн чӑваш-пӑлхар чӗлхи 2000 ҫултан аслӑрах. Хальхи вӑхӑтра вӑл пысӑк йывӑрлӑха кӗрсе ӳкнӗ. РФ республикисенче чӗлхесене аталанма пӗрешкел условисем туса пама ыйтатӑп. Тӑван чӗлхене вӗренме ашшӗ-амӑшӗнчен ирӗк ыйтаҫҫӗ, ют чӗлхешӗн вара — ҫук. Мӗншӗн?) — ҫапларах ҫырнӑ Владимир Болгарский хӑйӗн плакачӗ ҫине. Тепӗр плакатне Валерий Сунгуров тытнӑ. Унта «Требую ратификации европейской хартии о языках» (чӑв. Европӑн чӗлхесем ҫинчен калакан хартине ратицикацилеме ыйтатӑп) тесе ҫырнӑ пулнӑ.
Чӑваш хастарӗсем — пӗри Трак ен, тепри Чӗмпӗр ен чӑвашӗ — Патшалӑх Думи умне 9 сехетре тухнӑ. 11 сехетре пӗчченле пикета вӗҫленӗ.
Кӗҫнерникун Улатимӗр (чӑвашла ӑна ҫапла чӗнӗттӗмӗрччӗ) Путин журналистсемпе пресс-конференци ирттерчӗ, вӗсен ыйтӑвӗсем ҫине хуравларӗ. Раҫҫейри халӑхсене пырса тивекен ыйту та чи пӗрремӗшсенчен пӗри пулчӗ.
Путин мӗн каласси иккӗленӳллӗ марччӗ. Пӗр йышӑннӑ сӑмаха вӑл, каялла илмесси тахҫанах паллӑччӗ. Хитре сӑмахсем каларӗ. Сӑмахран, «нужно обеспечить людям возможность изучения родного языка», — терӗ. Тӗрӗс сӑмахсем. Ни чӑвашӗ, ни тутарӗ хирӗҫ мар. «Вопрос, связанный с языком, направлен только на одно – создать всем детям, где бы они ни проживали на территории Российской Федерации, равные стартовые условия для будущей жизни», — ку та тӗрӗс ӗнтӗ. Камӑн хӑйӗн ачине япӑхрах пурнӑҫ сунас тейӗ? Никам та пуль. Сӑмаххисем хитре, анчах вӗсем хыҫӗнче мӗн пытанать? Пур халӑха та вырӑслантарас тӗллев кӑна. Улатимӗр «патша» шухӑшӗпе ачасем пурте вырӑсла пӗлсен кӑна вӗсен пӗрешкел условисем пулӗҫ. Кунта йӗкӗлтесе илме те пулать: чӑн та икчӗлхеллӗхре ӳсекен ачасем ӑслӑрах пулнине нумай тӗпчев ҫирӗплетсе панӑ. Паллах, вырӑссен пӗр чӗлхе ҫеҫ пулнипе вӗсем ку тӗлӗшрен аталану енӗпе кая юлаҫҫӗ, ҫавна пула пирӗн «патша» пӑшӑрханать те пуль, ҫавна пулах пӗр тан условисем хатӗрлесшӗн те.
Чӑваш Енӗн транспорт министрӗ пулнӑ Михаил Резников Шупашкарти Чапаев ячӗллӗ савутӑн ӗҫ тӑвакан директорӗн пуканне йышӑннӑ. Кун пирки «Правда ПФО» интернет-хаҫатра хыпарланӑ. Унта ҫырнӑ тӑрӑх, Михаил Резникова пуҫлӑха лартни пирки предприятин сайтӗнче хыпарламан, анчах унта РФ Ҫарпа промышленнӑҫ коллегийӗн ертӳҫи Олег Бочкарев килсен пысӑк хӑнана Михаил Резников ертсе пыни паллӑ.
Чӑваш Енӗн транспорт тата ҫул-йӗр министрӗнче 2016 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗнченпе ӗҫленӗ Михаил Резников кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗн 6-мӗшӗнче ку пукансӑр юлнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Шупашкарти Чапаев ячӗллӗ савута ертсе пынӑ ҫав ҫын министртан хӑтарма ыйтса хӑй заявлени ҫырнӑ тесе калаҫакансем те пурччӗ. Михаил Игнатьев Элтепер нарӑс уйӑхӗн 6-мӗшӗнче алӑ пуснӑ Хушура ун пирки нимӗн те шарламанччӗ.
Раштав уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкар администрацийӗн экс-пуҫлӑхӗ тӗлӗшпе суд пулнӑ. Приговорпа килӗшӳллӗн, Олег Бирюковӑн влаҫ органӗсенче икӗ ҫул ӗҫлеме юрамӗ.
Следстви версийӗ тӑрӑх, Олег Бирюков администраци пуҫлӑхӗ пулнӑ чухне ҫӗр тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен управленийӗн экс-пуҫлӑхне Елена Егоровӑна судпа айӑпласан унран тӑкака шыраса илес тесе нимӗн те туман. Ҫӗнӗ Шупашкар хулин сучӗ палӑртнӑ тӑрӑх, 2016 ҫулхи нарӑс уйӑхӗнче ҫав хӗрарӑм Ҫӗнӗ Шупашкар хыснине 3,1 миллион тенкӗлӗх тӑкак кӳнӗ. Ҫав тӑкака шыраса илес тесе Бирюков нимӗн те туман.
Олег Бирюков 2016 ҫулхи ака уйӑхӗнче ӗҫрен кайнӑ. Ҫӗртме уйӑхӗнче вара администрацире ухтару пуҫланнӑ.
Паян Владимир Путин журналистсемпе пысӑк пресс-конференци ирттерет. Хуравланӑ чи пӗрремӗш ыйтусенчен пӗри — наци чӗлхисем пирки пулчӗ. «Раҫҫейре ҫивӗч наци ыйтӑвӗ те ҫук», — тесе каланӑ вӑл Тутарстан журналисткине. Чӗлхе политикинче пур ачасем валли те пӗрешкел условисем пулмалли пирки пӗлтернӗ, халӑха хӑйсен тӑван чӗлхисене вӗренме майсем туса памалли пирки каланӑ. Анчах вырӑс чӗлхине вӗренессине ҫакӑ хӗсӗрлемелле марри пирки хушнӑ. Ҫапла май вырӑс чӗлхипе (ӑна нацисем пӗр-пӗринпе хутшӑнмалли чӗлхе тенӗ) наци чӗлхисен пӗртанлӑхӗ ҫуккине тепӗр хут хӑйӗн сӑмахӗнче ҫирӗплетнӗ.
Сӑмах май журналисткӑн плакатне Раҫҫей президенчӗ «Путин бай-бай» тесе вуланӑ, анчах тӗрӗссипе унта тутарла «Путин бабай» (чӑв. Путин мучи) ҫырни тӳрре тухнӑ.
Аса илтеретпӗр, Владимир Путин 2018 ҫулхи суйлава хутшӑнас кӑмӑлне пӗлтернӗ. Ҫӗнтерес шанчӑкӗ унӑн питӗ пысӑк, ҫапла май чӑваш чӗлхин статусӗ тата шайӗ тепӗр 6 ҫул хушши пысӑк хӑрушлӑха лекесси питӗ уҫҫӑн курӑнса тӑрать.
Ҫулсерен иртерекен пресс-конференцие РФ Президенчӗ Владимир Путин кӑҫал раштав уйӑхӗн 14-мӗшӗнче ирттерме палӑртнӑ. Вӑл 12 сехетре пуҫланмалла.
РФ Президенчӗн сайтӗнче пресс-конференцие хутшӑнакан журналистсен списокне пичетленӗ. Аккредитациленисен списокӗнче Чӑваш Енри виҫӗ МИХ пур: «Правда ПФО» интернет-хаҫат, Наци телерадиокомпанийӗ тата «Советская Чувашия» хаҫат.
Владимир Путин пресс-конференцине 1640 журналист хутшӑнӗ. Чӑваш Енрисенчен ҫак йышра – «Советской Чувашия» хаҫат корреспонденчӗ Джульетта Федорова, НТРК шеф-редакторӗ Галина Титарчук тата телеоператорӗ Александр Петров, «Правда ПФО» интернет-хаҫатӑн экономика тишкерӳҫи Андрей Иванов.
Пресс-конференцие «Россия-1», «Россия-24» тата Пӗрремӗш канал телеканалсем, «Маяк», «Вести ФМ» и «Радио России» радиостанцисем трансляцилӗҫ.
+4.3 °C