Екатеринбургра Граждан вӑрҫин паттӑрне Василий Чапаева асӑнса палӑк лартасшӑн. Палӑксем тӗрлӗ вӑрҫа: Граждан вӑрҫинче, Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче, Афганистанпа Чечня вӑрҫисенче тата Украинӑра ҫапӑҫнисене – хутшӑннисене асра тытнине палӑртӗҫ.
Палӑксем ҫар комиссариачӗ умӗнче пулмалла.
Композицисен авторӗ – Виктор Мосиелев скульптор. Скульптурӑсен ҫӳллӗшӗ – 2,2 метр. Кашнине хатӗрлеме пӗр тонна таран бронза кайнӑ. Композици тӑватӑ тонна таять. Палӑксем пирки хыпарланӑ e1.ru порталта хыпарланӑ тӑрӑх, кун пек скульптура композицине лартассине ҫынсем ырламан.
Сӑмах май, Василий Чапаев 1887 ҫулхи нарӑс уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Шупашкар уесӗнчи Будайкӑра хресчен ҫемйинче ҫуралнӑ. Ҫак вырӑс ялне XX ӗмӗрте Шупашкар хулине кӗртнӗ. 1897 ҫулта Чапаевсен ҫемйи Самар кӗпӗрнинчи Балаковӑна тухса кайнӑ.
Эсир Шупашкарта Чебурашкӑна курнӑ-и? Ҫук-и? Кӳлмеке кайса курмалла. Унта Гена крокодил тата Чебурашка кӳлеписем пур. Ҫывӑх вӑхӑтра Чебурашка ача-пӑча паркне те килӗ. Тӗрӗсрех каласан, Шупашкарта вырӑн тупӗ.
Чебурашка палӑкне хулари А.Г.Николаев ячӗллӗ ача-пӑча паркӗнче вырнаҫтарма палӑртнӑ. Ӑна чӑваш скульпторӗ Василий Кузьмин хатӗрленӗ.
Совет мультфильмӗнчи сӑнара, ахӑртнех, хальхи ачасенчен чылайашӗ пӗлмест. Палӑка парка вырнаҫтарсан Чебурашкӑпа шӑпӑрлансем хаваспах паллашӗҫ. Мультфильмри сӑнара паркри тӗп клумба ҫине лартӗҫ.
Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалласа Шупашкарта стела уҫӑлмалла. Унӑн эскиз проектне Шупашкарти хула тӑвакан канаш пӑхса тухмалла.
Обелиск 11 метр ҫӳллӗшӗ гранит юпа пулӗ. Ун ҫине Чӑваш Республикин бронза гербне вырнаҫтарӗҫ. Ҫӳле – икӗ метр тӑршшӗ икӗ пуҫлӑ ӑмӑрткайӑка. Стелӑн пӗтӗмӗшле ҫӳллӗшӗ 13,85 метр пулмалла.
Стелӑна Республика лапамӗнче, унчченхи Правительство ҫурчӗ енче вырнаҫтарма шухӑшлаҫҫӗ.
Обелиск чӑваш тата вырӑс халӑхӗн хӑватне, пӗрлӗхне палӑртмалла. Проекта «Минерал» тулли мар яваплӑ общество хатӗрленӗ.
Чӑваш автономи облаҫӗн 100 ҫулхине халалланӑ анлӑ мероприятисем ҫурла уйӑхӗнче иртмелле. Юбилея ҫӗртме уйӑхӗн 24-мӗшӗнче сумлӑн уявлама кӑшӑлвирус кансӗрлерӗ.
Каҫал тӑрӑхӗнче палӑка япӑхтарса лартнӑ. Ахаль объекта та мар, культура эткерлӗхӗ шутланаканскере. Кӑлтӑка Комсомольски районӗнчи прокуратура асӑрханӑ.
Комсомольскисем 1921 ҫулти кулаксен пӑлхавӗ вӑхӑтӗнче вилнӗ коммунистсене тата совет хастарӗсене асӑнса лартнӑ палӑка пӑхса тӑман. Вӑл Комсомольски ял тӑрӑхӗн балансӗ ҫинче тӑнӑ. Регион пӗлтерӗшлӗ культура эткерлӗхӗ шутланаканскере «Об объектах культурного наследия (памятниках истории и культуры) народов Российской Федерации» (чӑв. Раҫҫей Федерацийӗнчи халӑхсен культура эткерлӗхӗн объекчӗсем (истори тата культура палӑкӗсем) ҫинчен) федераци саккунӗпе килӗшӳллӗн тытса тӑмалла. Каҫал тӑрӑхӗнчи палӑк вара япӑхнӑ, хӑйпӑнма пуҫланӑ, культура эткерлӗхӗ пирки вырӑсла тата чӑвашла ҫырса хуни те пулман.
Ял тӑрӑхне палӑка йӗркене кӗртме хушнӑ.
Паян Республика тӳремӗнче ЧР Элтеперӗ пулнӑ Михаил Игнатьева халалласа баннер ҫакнӑ. Ҫакна Денис ятлӑ арҫын тунӑ. Вӑл унта паян 10 сехетренпе пулнӑ.
Денис ҫак баннера Михаил Васильевича дожноҫран кӑларнӑ хыҫҫӑнах тунӑ-мӗн, анчах унпа халӑх ҫине тухма хӑюлӑх ҫитереймен. Халӗ вӑл экс-Элтепер вилнӗшӗн хурланса баннера Ленин палӑкӗ умне вырнаҫтарнӑ. Унта «Михаил Васильевич! Эсир пирӗн, эпир сирӗнпе!!! Михаил Васильевич! Народ Чувашии Вас благодарит, уважает и ценит за выполненный труд!» тесе ҫырнӑ.
Денисӑн шухӑшӗпе, Михаил Васильевича должноҫран кӑларни – тӗрӗсмарлӑх. Вӑл Аслӑ суда Владимир Путин тӗлӗшпе тавӑҫ тӑратса ҫынсен хӑйсен правишӗн кӗрешмеллине кӑтартнӑ тесе шутлать.
Шупашкарти Анне палӑкӗ умӗнче Чӑваш Ен карттине курма пулать. Ӑна чечексенчен хатӗрленӗ. Композицие Чӑваш автономи облаҫне туса хунӑранпа 100 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Чечексене «Зеленстрой» лартнӑ. Клумбӑна хатӗрленӗ чухне наци символикин тӗп тӗсӗсемпе усӑ курнӑ: сарӑ тата хӗрлӗ сарӑ, хӗрлӗ, шурӑ, кӑвак.
Варринче – циферблат. Ҫавӑнтах «Пӗрле», «Вместе» тесе ҫырнӑ. 180 тӑваткал метрлӑ клумбӑна пӗр ҫул ӳсекен 15051 чечек лартнӑ.
Муркаш районӗнчи тӳре-шара хайсен ҫӗрӗ ҫинче ҫуралнӑ мухтавлӑ ҫынна, паллӑ ӑсчаха, энциклопедиста, историка, этнографа, фольклориста, лексикографа, педагога, аслӑ шкул йӗркелӳҫине, Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи халӑхсен тӗпчевҫине, чӑвашсен пӗрремӗш хаҫатне — «Хыпара» — йӗркеленӗ Николай Никольские сума сӑваҫҫӗ.
Паллӑ ҫын ҫуралнӑранпа паян 142 ҫул ҫитнӗ. Муркашсем нимле кӑшӑлвируса пӑхӑнман — маска тӑхӑннӑ тӳре-шара Николай Никольский ҫуралнӑ тӑван ялти унӑн бюсчӗ умне чечек хунӑ. Йышра район пуҫлӑхӗ — районти Депутатсен пухӑвӗн председателӗ Игорь Николаев, район администрцийӗн пуҫлӑхӗ Ростислав Тимофеев, Александровка ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Светлана Соколова пулнӑ.
«Кӑшӑлвирус сарӑлнине пула паян кунта халӑх ҫук», — палӑртнӑ Ростислав Тимофеев палӑк умӗнче. Ара, ытти ҫул Никольский ҫуралнӑ кун унтисемшӗн чӑн уява ҫаврӑннӑ: артистсем концерт лартнӑ, ачасем сӑвӑ вуланӑ, ялти ватти-вӗтти пухӑннӑ... Кӑҫал урӑхларах пулсан та муркашсем хисеп тума ентешне манман.
Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 75 ҫул ҫитнине халалланӑ мероприятисене тӗрмесемпе следстви изоляторӗсенче те паллӑ тунӑ.
Федерацин айӑплава пурнӑҫа кӗртес енӗпе ӗҫлекен службин Чӑваш Енри управленийӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, асӑннӑ тытӑмри учрежденисенче палӑк та уҫнӑ, пултарулӑх конкурсӗ те ирттернӗ.
Юсанмалли 3-мӗш колонире (вӑл Ҫӗнӗ Шупашкарта вырнаҫнӑ) савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура монумент уҫӑлнӑ. Унта учрежденин ертӳҫисемпе ӗҫченӗсем хутшӑннӑ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ салатксене асӑнса лартнӑ палӑк умне чечек хунӑ. Учреждени пуҫлӑхӗ Олег Федоров патриотизмпа ҫыхӑннӑ мероприятисене малашне палӑк умӗнче йркелессине палӑртнӑ.
Ҫӗрпӳри 2-мӗш следстви изоляторӗнче пултарулӑх конкурсӗ иртнӗ. Изолятора лекнисем ҫар тематикипе ҫыхӑннӑ япаласем ӑсталанӑ.
Ӗнер, Ҫӗнтерӳ кунӗнче, Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев Шупашкарти «Ҫӗнтерӳ» мемориал комплексӗнче пулнӑ, унта чечек хунӑ. Ҫавӑн пирки Чӑваш Ен влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче хыпар тата сӑнӳкерчӗксем вырнаҫтарнӑ.
Ҫавна асӑрханисенчен пӗри Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев палӑк умӗнче маскӑпа тӑнинчен тӗлӗннӗ. Ҫавна вӑл ҫын ҫинче курнӑҫланни вырӑнне хакласа хурланӑ.
«Вилӗмсӗр ҫулӑм умӗнче мӗншӗн маска тӑхӑннӑ? Урамра сана вӑл мӗн тума кирлӗ? Хупӑ пӳлӗмри канашлусенче министрсемпе маска тӑхӑнмасть», – тесе ҫырнӑ Кирилл Зайцев.
Кӑшӑлвирус сарӑлассине хирӗҫ ӗҫлекен республикӑри оперштаб ларусене маскӑсӑр ирттернине, социаллӑ инҫӗше пӑхӑнманнине, сӑмах май каласан, ҫак йӗркесен авторӗ те сиснӗччӗ.
Канаш районӗнчи Шӑхасан ялӗнче ҫӗнӗ парк кӗҫех уҫӑлӗ. Унта йӑлтах хӗтӗр ӗнтӗ.
Ҫӗнтерӳ паркӗнче юлашки вак-тӗве ӗҫсем ҫеҫ пыраҫҫӗ. Унта Аставӑм Стени» тата палӑк пулӗҫ. Вӗсене ылтӑн тӗспе тунӑ. Палӑка вӑрҫӑра вилнӗ салтаксене халалласа лартнӑ. Ун ҫумӗнчех – «Астӑвӑм Стени». Ун ҫине Канаш районӗнчен Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине кайнӑ ҫынсен ячӗсене ҫырнӑ. Районтан 12 971 ҫын фонта кайнӑ, вӗсенчен 5625-шӗ таврӑнман.
Вӑрҫа кайнӑ ҫынсен сӑнӳкерчӗкӗсемпе паллӑ «Комбат», «Рейстаг ҫинчи Ҫӗнтерӳ ялавӗ» ӳкерчӗксем тунӑ. Унтах 1945 ҫулта ҫӗртме уйӑхӗнче иртнӗ парад сӑнӳкерчӗкӗ те пур.
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (26.04.2024 03:00) тӗтреллӗ ҫанталӑк, ҫумӑр ҫума пултарать, атмосфера пусӑмӗ 755 - 757 мм, 11 - 13 градус ӑшӑ пулӗ, ҫил 2-4 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа кӑнтӑр-хӗвелтухӑҫ енчен вӗрӗ.
| Малов Аркадий Васильевич, чӑваш сӑвӑҫи, тӑлмачӗ ҫуралнӑ. | ||
Пулӑм хуш... |