Самарпа Ӗпхӳри учёнӑйсем Етӗрне районӗнчи Мӑн Явӑшра пулнӑ. «Чӑваш Ен» телерадиокомпани пӗлтернӗ тӑрӑх, унти ученӑйсем пирӗн республикӑра виҫҫӗмӗш ҫул ӗнтӗ экспедици ирттереҫҫӗ.
«Вӑл е ку халӑха пӗрлештерсе тӑракан вӑй — тӗн е йӑла-йӗрке. Чӑвашсем православие йышӑнни темиҫе ӗмӗр, ҫавах та ӑна пӑхӑнакасем те, тӗне кӗменнисем те аслашшӗ-асламӑшӗн йӑлисене манмаҫҫӗ», — тесе палӑртса хӑварнӑ Александр Осиповпа Виктор Степанов хатӗрленӗ телесюжетра.
Екатерина Ягафовапа Игорь Петров ӑсчахсем Вӑрмар районӗнчи Мӑнҫырмара икӗ хут пулнӑ. Паллӑ тӗпчевҫӗсем Раҫҫейӗн тӗрлӗ регионӗнчи чӑвашсем мӗнлерех аталанса пыни ҫинчен статьясем ҫыраҫҫӗ иккен. Ӗҫе туса пӗтерсен кӗнеке кӑларма ӗмӗтленеҫҫӗ.
Етӗрне районӗнчи Тури Ачак ялӗнче юпа уйӑхӗн 8-мӗшӗнче «В гостях у Асанне и Асатте (бабушки и дедушки)» (вырӑсла-чӑвашла хутӑштарса ҫырнӑ ҫак ята чӑвашла ҫапларах куҫармалла-тӑр: Асаннепе асатте патӗнче хӑнара) ятпа ҫамрӑк ҫемье клубӗсен республикӑри фестивалӗ иртнӗ.
Мероприятие Чӑваш Енри Хӗрарӑмсен канашӗ йӗркеленӗ. Проекта пурнӑҫа кӗртме РФ Патшалӑх Думин депутачӗ Алла Салаева та пулӑшнӑ.
Мероприяти тӗллевӗ вара ҫапларах:чӑвашсен йӑли-йӗркине амӑшӗнчен хӗрне, ашшӗнчен ывӑлне парса хӑварасси. Фестиваль Тури Ачакри 19-мӗш ӗмӗрти чӑваш хресченӗн музейӗнче иртнӗ.
Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче паллӑ ҫынсемпе тӑтӑшах тӗлпулусем ирттереҫҫӗ.
Авӑн уйӑхӗн 17-мӗшӗнче библиотекӑна Николай Фомиряков фольклорист, краевед пырса ҫитнӗ. Вӑл чӑваш историйӗпе культурине аван пӗлет, чӑваш музыка инструменчӗсене ӑсталать.
Тӗлпулӑва ӑста «Чувашские народные музыкальные инструменты» (чӑв. Чӑваш халӑх музыка инструменчӗсем) ят панӑ.
Ӑстан килӗнче хальхи вӑхӑтра 20 ытла тӗрлӗ инструмент упранать. Ҫав шутра — варган, сӑрнай, маракас, фуяр, курай, ҫатӑрка тата ытти те. Вӗсене вӑл пултӑрантан, бамбукран, ӗне мӑйракинчен, йывӑҫран, хур тӗкӗнчен хатӗрленӗ.
Чӑваш Республикинчи Ача-пӑчапа ҫамрӑксен вулавӑшӗнче «Чӑваш тӗррин азбуки» енпе ӑсталӑх сехечӗн ярӑмне пуҫарса янӑ. Ӑна «Анне тӗрри» чӑваш тӗррин шкулне йӗркелес ӗмӗтпе ирттернӗ.
Пӗрремӗш ушкӑн ертӳҫи — Лариса Иванова тӗрӗ ӑсти, вӑл Чӑваш Енӗн Суту-илӳпе промышленность палати ҫумӗнчи Ремесленниксен гильдийӗн членӗ.
Ӗнерхи занятие Шупашкарти 20-мӗш вӑтам шкулти ачасем пырса ҫитнӗ.
Ӑсталӑх сехетне хутшӑнакансене дидактика материалӗсем, ӗҫре кирлӗ хатӗрсем валеҫсе панӑ.
«Чӑваш тӗррин азбуки» пултарулӑх лаҫҫинче 7-11 ҫулсенчи ачасенчен йӗркеленӗ тӑватӑ ушкӑна вӗрентсе кӑларӗҫ.
Национальные проекты.рф сайтра чӑвашсемпе тата пирӗн халӑхӑмӑр культурипе паллаштарнӑ.
Халӑх йышӗпе чӑвашсем Раҫҫейре пиллӗкмӗш вырӑн йышӑнаҫҫӗ.
«Туслӑ та ӗҫчен халӑх авалхи йӑли-йӗркипе ремеслине упраса пырать. Наци кухни уйрӑмах кӑсӑклӑ. Кил хуҫи хӗрарӑмӗсем ал айӗнчи ансат апат-ҫимӗҫренех тутлӑ хатӗрлеме пӗлеҫҫӗ. Хӑнасене вӗсене аш-пӑшран хатӗрленӗ апат-ҫимӗҫпе, кукӑль-ҫӑмахпа сӑйлаҫҫӗ», — паллаштарнӑ чӑвашсемпе.
Асӑннӑ ҫӑлкуҫра чӑвашсен наци тумӗ, юрри-ташши таранах пӗлме пулать.
Чӑваш наци музейӗ Чӑваш тӗррин шкулне 2021 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче ӗҫлеттерсе янӑччӗ. Культура учрежденийӗ ырӑ йӑлана кӑҫал та манӑҫа кӑларасшӑн мар. Ҫӗнӗ курс кӑҫалхи юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗнче уҫӑлӗ та 2023 ҫулхи ака уйӑхӗн 30-мӗшӗччен пырӗ.
Тӗрлеме вӗренес ӗмӗтлисемпе занятисене чӑваш халӑх ӳнерӗпе чӑваш тумӗн чӑн-чӑн ӑстисем ирттерӗҫ. Вӗсен йышӗнче — Геннадий Иванов-Орков искусствовед, Чӑваш Енӗн культурӑпа ӳнер институчӗн халӑх ӳнер пултарулӑхӗн кафедрин заведующийӗ Раиса Васильева, Николай Балтаев тата Любовь Вазюкова ӑстасем, «Кӗмӗл Чӑваш Ен» проект ертӳҫи Светлана Константинова, тӗрӗ художникӗ Татьяна Петрова, Людмила Шуркина художник-модельер, Шупашкарти ӳнер училищин преподавателӗ Ольга Голованева, «Паха тӗрӗ» фабрикӑн тата «Облик» вӗренӳ центрӗн специалисчӗсем, Чӑваш наци музейӗн ӗҫченӗсем.
Курса 12 ҫын ҫырӑнайӗ. Вӗренӳ хакӗ — 8 пин тенкӗ. Ыйтса пӗлмелли телефон номерӗ — 8-996-851-25-95.
Ваттисен йӑлине пӑхӑнасси паянхи кун темле кивӗ, ниме тӑман, юрӑхсӑр япала шутланать тесен йӑнӑшмастӑп пуль. Паянхи кун пирӗн пурнӑҫра компьютер-смартфон таврашӗпе тивӗҫлӗ шайра усӑ курма пӗлесси хисепленет, модӑпа тан пыни тата ытти те. Пирӗн мӑн асаттесем пире хӑварнӑ йӑласем вара манӑҫа тухаҫҫӗ.
Ваттисен йӑли тенӗ чухне пӗр енчен хамӑр авалхи тӗн пирки калама пулать (тепӗр тесен, йӑла-йӗрке унта самай вырӑн йышӑннӑ), тепӗр енчен вӑл йӑласем нимӗнле тӗнпе те ҫыхӑнмаҫҫӗ. Калӑпӑр, хӑнана кайнӑ май (ахаль кӗрсе тухнӑ чухне те!) мӗнле те пулин парне илсе каяссине православи тӗнне, е ислам тӗнне йышӑннӑшӑнах пӑрахмалла-и? Ҫук-ҫке. Тӗнпе ӗненӳ вӑл пӗр япала, ваттисен йӑли — тепӗр япала.
Ваттисен йӑли шутне эп, сӑмахран, хӑнана кайнӑ чухне парнепе кайнине, сӗтел хушшине ларнӑ май чи малтан ватӑ ҫынна сӑмах панине, сӗтел пуҫне чи сумлӑ ҫынна (ҫак вырӑна ачасене лартнине пӗрре мар куратӑп!) лартнине тата ытти ҫавнашкал манӑҫа тухса пыракан йӑлана кӗртетӗп.
Хамӑрӑн чӑваш чӗлхипе кулленхи пурнӑҫра сахалрах та сахалрах усӑ курнишӗн эпир пӑшӑрханатпӑр пулсан, ку тӗлӗшпе кӑшт та пулин ӗҫсем тӑватпӑр пулсан, ваттисен йӑли-йӗрки пирки пушшех те маннӑ теме пулать.
Утӑ уйӑхӗн 17-мӗшӗнче, Пӗрлехи фольклор кунӗнче, Ҫӗнӗ Лапсар посёлокӗнчи «Акаци» культура ҫурчӗ умӗнчи лапамра Республикӑри ача-пӑчан пӗчӗк жанрсен фольклор марафонӗ иртнӗ.
«Пӗрттӗнь-пӗрттӗнь» ят панӑ мероприятие культура ҫуртӗнчи коллективсемпе пӗрлех Шупашкарти пултарулӑх ушкӑнӗсем те хутшӑннӑ. Вӗсен йышӗнче «Сывлӑм» ача-пӑча фольклор ансамблӗ, «Укӑлча» халӑх фольклор ансамблӗ (хормейстерӗ — А.А. Щетинина), «Локинэ» эстрада ташшин халӑх ансамблӗ (балетмейстерӗ — Е.А. Елисеева), «Солнышко» ансамбль тата тутар юррин «Ялкын» халӑх ансамблӗ (хормейстерӗ — Г.Ш. Федорова), «Радужная страна» ансамбль (ертӳҫи — Л.И. Воронова), «Исток» ансамбль (ертӳҫи — Ю.П. Лучин) тата ыттисем.
Республикӑн халӑх пултарулӑх центрӗ Канаш районӗнчи Культура ҫуртӗнче ҫамрӑксем валли «Вечерка вместо дискотеки» программа ирттернӗ. Тепӗр майлӑ каласан, ку вӑл Пӗрлехи фольклор кунӗ тенине пӗлтерет. Мероприяти тӗллевӗ — чӑваш йӑли-йӗркине ҫӗнӗ технологисем урлӑ ҫамрӑксем хушшинче сарасси.
Мероприятие 12 юрӑпа ташӑ коллективӗ хутшӑннӑ. Вӗсем тӗрлӗ йӑла-йӗркене кӑтартса панӑ: «Утӑҫи», «Салтака ӑсатни», «Тӑла тӳни», «Кӑшарни», «Улах», «Йӗтес чӗртни», «Ача чӑкӑчӗ», «Мӑнкун», «Ниме», «Туй», «Ҫӑнӑхта».
Пӗрлехи фольклор кунне Элӗк районӗнчи «Валинкке», Патӑрьел районӗнчи «Ҫӑлкуҫ», Йӗпреҫ районӗнчи «Эревет», Канаш районӗнчи «Татмӑш ен», Комсомольски районӗнчи «Шурӑмпуҫ», Красноармейски районӗнчи «Трак ен», Хӗрлӗ Чутай районӗнчи «Шокӑль», Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи «Сӗнтӗр», Муркаш районӗнчи «Екрем», Ҫӗрпӳ районӗнчи «Ямаш», Шупашкар районӗнчи «Шордан», Шӑмӑршӑ районӗнчи «Аххаяс» коллективсем хутшӑннӑ.
Утӑ уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, Питрав кунӗнче, Пӗрлехи фольклор кунне ирттерме Комсомольскинчи культурӑпа кану паркне пуҫтарӑннӑ. «Несӗлсен сӑвапӗ» ятпа унта йӑла-йӗрке фестивалӗ иртнӗ.
Мероприятие 14 фольклор коллективӗ пуҫтарӑннӑ. Пултарулӑх ушкӑнӗсем тӗрлӗ йӑла-йӗркене кӑтартнӑ: «Ҫӑварни», «Мӑнкун», «Ниме», «Учук пӑтти», «Хӗр сӑри», «Улах», «Салтака ӑсатни», «Туй», «Ҫӑнӑхта», «Ача пӑтти», «Тӑла ҫапни», «Сӗрен». Фестивальте хӑна юррисем тата чӑваш такмакӗсем янӑранӑ.
+16.3 °C