Шупашкарти Хӗллехи спорт тӗсӗсен центрӗнче ӗнер, кӑрлачӑн 27-мӗшӗнче, Чӑваш Ен Элтеперӗн парнисене ҫӗнсе илессишӗн спорт ҫемйисен ӑмӑртӑвӗ иртнӗ. Унта ытти ҫул та ӑмӑртӑва хутшӑннӑ, анчах ҫӗнтерме май килмен Красновсене ӑннӑ. Мӑшӑрсем — биатлон енӗпе спорт мастерӗсем. Светлана Краснова пӗлтернӗ тӑрӑх, ытти ҫул ӑмӑртӑва вӗсем аслӑ хӗрӗпе тухнӑ. Халӗ вӑл ӳснӗ ӗнтӗ, ун вырӑнне вӑталӑххи тӑнӑ. Кӗҫех вӗсен ывӑлӗ те тӗрекленӗ — ӳлӗмрен ӑна та ӑмӑртӑва илсе тухма пуҫлӗҫ.

Элтепер парнисемшӗн ирттернӗ ӑмӑртӑва 5 ушкӑнпа йӗркеленӗ: 10 тата 15 ҫулсемчченхи пӗрер ачаллӑ ҫемьесем, икшер ачаллисем, виҫшер ачаллисем, тӑватшар ачаллисем.

Шӑмат кун Элтепер парнисемшӗн ветерансем ӑмӑртнӑ. Унта 89 ҫулти Пимен Петров 1938 ҫулта тусс кӑларнӑ йӗлтӗр сырса тухнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Вӑл «76 ҫултан аслӑраххисем» категорире чи асли пулнӑ.

Пимен Петров

Кӑрлачӑн 26-мӗшӗнче Хӗллехи спорт тӗсӗсен центрӗнче 89 ҫулти Пимен Иванович Петров йӗлтӗр сырса тухнӑ. Вӑл «76 ҫултан аслӑраххисем» категорире чи асли пулнӑ.

Ватӑ арҫын хӑйне евӗрлӗ йӗлтӗр сырса тухнӑ. Вӑл 1938 ҫулта туса кӑларнӑскерех. Пимен Иванович 8 ҫулта чухне ҫак йӗлтӗр ӑна тӑванӗнчен парне пек лекнӗ. Унпа вӑл пурнӑҫ тӑршшӗпех ярӑнать.

Пимен Иванович нимӗнле эмел те ӗҫмест-мӗн, сывлӑхӗ ҫирӗп. «90 ҫулта та йӗлтӗрпе ярӑнасса шанатӑп», - тенӗ ватӑскер. Унӑн раритечӗпе ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев та паллашнӑ. Кун пирки Михаил Васильевич Инстаграмри хӑйӗн страницинче пӗлтернӗ.

Нумаях пулмасть республикӑра ҫӳп-ҫап илсе тухнӑшӑн ялсенче пурӑнакансем те, хулара тӗпленнисем те пӗр хак тӳлеме пуҫларӗҫ. Ҫӗнӗлӗх сахал мар калаҫтарать, уйрӑмах – ял ҫыннисене. Унта квитанцисем килеҫҫӗ, ҫӳп-ҫап пӑрахмалли вырӑн вара халӗ те ҫук. Чылай ҫӗрте ҫӳп-ҫапа тиесе те каймаҫҫӗ. Мӗншӗн ял ҫыннин хулари ҫынпа пӗр тан тӳлемелле? Ялта пурӑнакансем хут таврашне ҫунтараҫҫӗ, ҫимӗҫ юлашкисене тислӗк купи ҫине пӑрахаҫҫӗ. Пӗр сӑмахпа, кашни кун тухса пемешкӗн ҫӳп-ҫап та ҫук.

ЧР Элтеперӗ Михаи Игнатьев та ҫак ҫитменлӗхе асӑрханӑ: чылай ял «ҫӳп-ҫап реформине» кӗтсе илме хатӗр мар, чылай ҫӗрте контейнерсем ҫук. Элтепер район пуҫлӑхӗсене ҫулталӑк вӗҫӗччен ҫак ыйтӑва татса пама хушнӑ.

ЧР Строитесльвто министерствине вара ялсенче пурӑнакан ҫынсем валли тӳлеве пӑхса тухма ыйтнӑ. Элтепер шухӑшӗпе, халӑхран мӗн чухлӗ ҫӳп-ҫап илсе тухнине шута илмелле.

ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев ЧР Патшалӑх Канашне Ҫырупа тухассине хыпарланӑччӗ. Михаил Васильевич хӑйӗн сӑмахӗнче юлашки ҫулта ҫынсем ытларах пурӑнма тытӑннине палӑртнӑ.

2012 ҫултанпа ҫыннӑн пурнӑҫ тӑршшӗ 3,2 ҫул ӳснӗ, пӗлтӗр вӑтам кӑтарту 73,5 ҫулпа танлашнӑ. Элтепер 2024 ҫул тӗлне Чӑваш Енре пурӑнакансен пурнӑҫ тӑршшӗн вӑтам кӑтартӑвне 78 ҫула ҫитерме тӗллев лартнӑ.

Юлашки ултӑ ҫулта нумай пурӑнакансен йышӗ 25 процента яхӑн ӳснӗ, 100 ҫултан иртнисен йышӗ вара 2 хута яхӑн нумайланнӑ. Халӗ республикӑра 100 ҫул тултарнӑ 100 ҫын пурӑнать.

Паян Чӑваш Енӗн Правительство ҫуртӗнче Михаил Игнатьев Элтепер республика Патшалӑх Канашӗн депутачӗпе, Шупашкарти 1-мӗш ҫӑкӑр савучӗн тӗп директорӗпе Елена Бадаевӑпа тӗл пулнӑ.

Шупашкарти пысӑк предприятисенчен пӗрин ертӳҫи савутӑн социаллӑ пурнӑҫӗпе экономика аталанӑвӗ ҫинчен каласа кӑтартнӑ.

Елена Бадаева чӑваш парламентне депутата суйланма пуҫлани 20 ҫул ытла. Ҫав хушӑра ҫӑкӑр савучӗ ыр кӑмӑллӑх тӗллевӗпе 33 миллион тенкӗ уйӑрнӑ. «Шкулсемпе, пульницӑсемпе ҫыхӑну тытатпӑр. Спорта аталантарма укҫа чылай хыватпӑр. Предприятин ветеранӗсене нумай пулӑшатпӑр», — каласа кӑтартнӑ депутат Элтепере.

Ҫӑкӑр пӗҫермелли отрасльте ҫур ӗмӗр ытла тӑрӑшакан Елена Бадаевӑна Михаил Васильевич ырласа мухтанӑ. Вӑл савут пуҫлӑхӗн профессионализмне, яваплӑхне палӑртнӑ. Туса кӑларакан продукци пахалӑхне ӳстерме ялан тӑрӑшнишӗн ырланӑ.

Елена Бадаева — Хисеп орденӗн кавалерӗ, ӑна «Тӑван ҫӗршыв умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» IV степеньлӗ орденпа, «Чӑваш Республики умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орденпа чысланӑ.

Чӑваш Республикинче ял хуҫалӑхне аталантарассипе йышӑннӑ саккуна ҫӗнӗлӗх кӗртесшӗн. Ун пирки кӑрлач уйӑхӗн 22-мӗшӗнче иртнӗ ЧР Министрсен Кабинечӗн черетлӗ ларӑвӗнче калаҫнӑ.

Чӑваш Енӗн ял хуҫалӑх министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Татьяна Рябинина хӑйӗн сӑмахӗнче регионта органика таварӗсене тирпейлесе кӑларакан предприятисене патшалӑх енчен пулӑшассине асӑннӑ.

«Ӳсен-тӑрана акса ҫитӗнтернӗ чухне гербицидпа усӑ куриччен органика таварӗпе ытларах усӑ курма тӑрӑшмалла. Унпа хурт-кӑпшанкӑна хирӗҫ кӗрешме те меллӗ», – ӑнлантарса панӑ Татьяна Рябинина.

Ҫӗршывӑн Ял хуҫалӑх министерстви палӑртнӑ тӑрӑх, ҫӗршывра 10 млн га ытла ҫӗр лаптӑкне пусӑ ҫаврӑнӑшне кӗртме палӑртнӑ. Асӑннӑ лаптӑкра удобренипе усӑ курман, тӑпран пуянлӑхӗ те япӑхнӑ.

Республикӑра органика таварӗсене ытларах сарасси пӗлтерӗшлине асӑннӑ Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев.

«Паянхи халӑх экологи енчен таса ял хуҫалӑх таварне ыйтать», – палӑртнӑ регион пуҫлӑхӗ. «Саккуна йышӑнсан, ял хуҫалӑх производствинче комплекслӑ ӗҫсем йӗркелемелле», – тенӗ Чӑваш Республикин ертӳҫи.

Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Ҫеҫпӗл Мишшин сӑввине вуланӑ. Тӗрӗсрех каласан, пӗр сыпӑка.

Республикӑн Патшалӑх Канашне янӑ Ҫырура вӑл кӑҫал Чӑваш халӑхӗн мухтавлӑ ывӑлӗ Ҫеҫпӗл Мишши ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитнине палӑртса хӑварнӑ.

«Хастарлӑ, хыт утӑмлӑ пулӑр,

Ҫӗршывӑн хастар ачисем,

Вут кайӑклӑн вӗҫӗр, ан юлӑр,

Ан юлӑр кун-ҫул уттинчен!» – тесе чӗннӗ вӑл тӑван халӑха.

Ҫак хӗрӳ ӗненӳ пирӗн чӗресенче те вутланса тӑтӑр!», — тесе вӗҫленӗ вӑл хӑйӗн Ҫырӑвне.

Элтепер Ҫырӑвне итлеме тӗрлӗ шайри депутатсем, предприяти-организаци пуҫлӑхӗсем, районсемпе хуласен администрацийӗсен пуҫлӑхӗсем, республикӑри массӑллӑ информаци хатӗрӗсенче тӑрӑшакансем, халӑх пӗрлешӗвӗсен ертӳҫисемпе пайташӗсем пухӑннӑ.

Паян Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Патшалӑх Канашне Ҫыру янине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтерчӗ-ха.

Кӑҫалхи ҫул тата 2020-мӗш ҫул пирӗн республикӑшӑн уйрӑмах пысӑк пӗлтерӗшлӗ: Шупашкар никӗсленнӗренпе 550 ҫул, Чӑваш автономи облаҫӗ йӗркеленнӗренпе 100 ҫул ҫитет.

«Паян, пирӗн атте-аннемӗрсем туса хӑварнӑ ӗҫсене малалла тӑсса пымалла кӑна мар, пурнӑҫ таппипе тан ӗҫлесе пымалла. Юбилейсене халалласа эпир тӗллевлӗн ӗҫлетпӗр, ҫитӗнӳсем те ҫук мар. Халӑхӑн пурнӑҫ условийӗ лайӑхланни чи пысӑк кӑтарту. Ҫӗршыв экономикине аталантарас ӗҫе те пирӗн регион пысӑк витӗм кӳни куҫкӗретех. Пирӗн тӗллевсене пурнӑҫлама вӑй-халӑмӑр та ҫителӗклӗ, кӑмӑлсем те пур, ресурссем хӑватлӑ. Тӗп пуянлӑх халӑхӑн йӑли-йӗрки, пуян ӗҫ опычӗ, кӑмӑл-туйӑм хӑвачӗ пысӑк пулни», — тенӗ Михаил Игнатьев.

Паян, кӑрлачӑн 23-мӗшӗнче, Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев республикӑн Патшалӑх Канашне Ҫырупа тухрӗ. Ӑна Вӑл Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче вуларӗ. Михаил Игнатьев калаҫнине Чӑваш Енӗн Наци телекуравӗпе тата Наци радиовӗпе итлеме май килчӗ.

Хӑйӗн Ҫырӑвӗнче Михаил Васильевич театр пирки те сӑмах пуҫарчӗ. Ку вӑл ытхальтен маррине тавҫӑрма йывӑр-ха: кӑҫал пирӗн ҫӗршывра Театр ҫулталӑкӗ тесе йышӑннӑ.

Михаил Игнатьев культура сферине укҫа сахал уйӑрнӑ вӑхӑт хыҫа юлнине палӑртрӗ. Юлашки пилӗк ҫулта ҫеҫ ҫак отрасле 7,5 миллиард тенкӗ уйӑрнине пӗлтрече. 2014 ҫулхинчен ҫакӑ 2,4 хут нумайрах.

Театрсенче юсав ирттернине асӑнса кайнӑ май кӑҫалхи авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗччен Чӑваш патшалӑх пукане театрне юсаса пӗтерессине хыпарларӗ.

Культура министерстви умне гастроль ӗҫне анлӑлатма, ха­мӑр республикӑри кашни хулапа районта, кашни пысӑк тата пӗчӗк салапа ялта спектакльсем кӑтартассине йӗркелеме тӗллев лартрӗ.

Чӑваш Енре пурӑнакан тӑлахсем валли ҫурт-йӗр тума уйӑрнӑ укҫапа пур ҫӗрте те кирлӗ пек усӑ курайман. Ҫакӑн пирки ӗнер Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Правительство пайташӗсемпе ирттернӗ канашлура ҫивӗч калаҫу пулнӑ.

Раҫҫейӗн Вӗренӳпе ӑслӑлӑх министерствипе пирӗн республика тунӑ килӗшӳ тӑрӑх федераци хыснинчен пирӗн региона 53,5 миллион тенкӗ субсиди уйӑрма пӑхнӑ. Республикӑн 55 ачана ҫурт-йӗрпе тивӗҫтермелле пулнӑ. Ҫакӑн валли республика хыснинчен 3,4 миллион тенкӗ уйӑрма палӑртнӑ. Ҫав вӑхӑтрах Чӑваш Ен хыснинчен тӑлӑхсене ҫурт-йӗрпе тивӗҫтерме пӗлтӗр 93,1 миллион тенкӗ уйӑрнӑ. Ку вӑл маларах асӑннӑ килӗшӳре пӑхса хӑварнинчен 30 хута яхӑн нумайрах.

2018 ҫулта пӗтӗмпе 146 миллион тенкӗпе 150 тӑлӑха пурӑнмалли кӗтеспе тивӗҫтерме палӑртнӑ. Ҫав вӑхӑтрах 111 миллиона яхӑн тенкӗпе ҫеҫ усӑ курнӑ, 119 ачана хваттер панӑ.