Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, музыкант, хор дирижерӗ тата педагог Владимир Мочалов вилнӗ.
Вӑл хӑйӗн ӗмӗрӗнче нумай студента вӗрентсе кӑларнӑ, вӗсем Раҫҫейри тата Чӑваш Енри ятлӑ-сумлӑ музыкантсем пулса тӑнӑ.
Хӑй вӑл Хусанти патшалӑх консерваторийӗнче вӗреннӗ. Унӑн преподавателӗ Хусанти хор дирижёрӗсен шкулӗнче пысӑк тӳпе хӑварнӑ ҫын, Раҫҫей тата Тутарстан Республикин искусствисен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Семён Казачков профессор (1909-2005) пулнӑ. Консерваторире Владимир Дмитриевич ун патӗнче 1961-1966 ҫулсенче вӗреннӗ, кайран ҫав ҫын ертсе пыракан кафедрӑра 5 ҫул ӗҫленӗ, унтан Чӑваш Ене таврӑннӑ.
Кунта вӑл 1987 ҫултанпа «Салют» культура керменӗнче халӑх юррин халӑх хорӗнче тӑрӑшнӑ, Ф.П. Павлов ячӗллӗ музыка училищинче преподаватель пулнӑ.
Ҫу уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче «Плакат» издательствӑра «Пурӑн,
пирӗн Ҫеҫпӗл!» – «Живи, наш Сеспель!» сӑвӑ кӗнеки пичетленсе тухнӑ.
Ҫеҫпӗл Мишши —поэт-реформатор, силлабо-тоника сӑвӑ виҫине чӑваш поэзине кӗртнӗ сӑвӑҫ, драматург, прозаик, патшалӑх тата общество ӗҫченӗ.
«Пурӑн, пирӗн Ҫеҫпӗл!» – «Живи, наш Сеспель!» сӑвӑ кӗнекине Ҫеҫпӗл Мишши ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнине халалланӑ. Унта поэт ҫинчен вырӑсла тата чӑвашла ҫырнӑ Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнчи (Чӑваш Енри, Бурят Республикинчи, Мари Элти,
Пушкӑртстанри, Тутарстанри, Оренбургпа Чӗмпӗр облаҫӗсенчи, Мускаври) тата Киеври 90 авторӑн сӑвви кӗнӗ.
Кӗнекене Лидия Филиппова поэт тата публицист пухса хатӗрленӗ, тӗп редакторӗ-консультанчӗ – чӑваш халӑх поэчӗ Юрий Сементер.
Лидия Ивановна сӑвӑ авторӗсене ҫеҫ мар, ҫӗнӗ кӑларӑма кун ҫути кӑтратма пулӑшнӑ меценатсене те: Ю.А. Попова, Ю.А. Зорина, О.В. Мешкова, Ю.М. Карпова, Ф.Н. Волкова, А.П. Князева, И.В. Клементьевӑна, Н.Е. Лукианова — тав тӑвать.
Кӗнекене Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче авӑн уйӑхӗн 28-мӗшӗнче хӑтлӗҫ.
Ака уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Шупашкарти К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Раҫҫей шайӗнче иртекен XXVIll «Кӗмӗл сасӑ» конкурс-фестиваль иртнӗ.
Фестиваль-конкурса кӑҫалхипе 23-мӗш хутчен ирттереҫҫӗ. Хӑйсен пултарулӑхне Пушкӑртстанри, Тутарстанри, Чӑваш Енри, Питӗрти, Чӗмпӗр, Пенза тата Оренбург облаҫӗсенчи 19 маттур юрӑҫ кӑтартса панӑ. Ҫамрӑк юрӑҫсене малтан тӑван тӑрӑхӗсенче суйласа илнӗ, унтан финалистсем Шупашкарта пуҫтарӑннӑ.
Конкурсра хутшӑнакансен пурте чӑвашла юрланӑ.
Тутарстанри «Флот РТ» организаци пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫитес уйӑхра Хусантан Шупашкара «Метеор» карапсем ҫӳреме пуҫлӗҫ. Малтанласа вӗсем шӑматкунпа вырсарникун ҫеҫ ҫула тухӗҫ. Каярах кашнп кунах хутлама тытӑнӗҫ.
Хусантан «Метеор» ҫу уйӑхӗн 17-мӗшӗнчен пуҫласа авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗччен ҫӳрӗ.
Ҫу уйӑхӗн 17-25-мӗшӗсенче карапсем шӑматкунпа вырсарникун ҫеҫ килӗҫ. Ҫу уйӑхӗн 31-мӗшӗнчен пуҫласа — кашни кунах.
«Метеор» Хусантан 8 сехетре хускалӗ, Шупашкара 11 сехете ҫитӗ. Кунта тӑватӑ сехет тӑнӑ хыҫҫӑн каялла 15 сехетре тапранса кайӗ, Хусана 18 сехетре ҫитӗ.
Пуш уйӑхӗн 29-мӗшнче Чӑваш Енӗн нци вулавӑшӗнче Владимир Левуков ҫыравҫӑпа тӗлпулу иртнӗ май унӑн «Ӗмӗр пӗрле пуласчӗ» кӗнекине хӑтлӗҫ.
Владимир Леонтьевич — журналист, прозаик, Раҫҫейри писательсен союзӗн членӗ. Физик пӗлӗвӗллӗскер чӑвашла сӑвӑсем, калавсем, повеҫсем ҫырать.
Ҫыравҫӑ Тутарстанри Аксу районӗнчи Кивӗ Тимушкел ялӗнче ҫуралнӑ. 1979 ҫултанпа вӑл Самар облаҫӗнчи Тольятти хулинче пурӑнать. Вырӑнти «Истоки» вулавӑшра чӑваш чӗлхипе культурин клубне ертсе пырать.
Чӑваш Енре «Чӑваш ахах-мерченӗ» регионсем хушшинчи фольклор фестиваль-конкурсне пӗтӗмлетнӗ. Конкурса «Трктор тӑвакансен культура керменӗ» республикӑри халӑх пултарулӑхӗн центрӗ ирттернӗ.
Конкурса Чӑваш Енри 16 муниципаллӑ округран тата ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесӗнчи 12 коллективран заявкӑсем килнӗ. Хутшӑнакансен шучӗ ҫапла майпа 750 ҫынна ҫитнӗ. Иккӗмӗш тура Чӑваш Енри Элӗк, Йӗпреҫ, Куславкка, Красноармейски, Сӗнтӗрвӑрри, Муркаш, Ҫӗмӗрле муниципаллӑ округӗсенчи тата Мускаври, Пушкӑртсанри, Тутарстанри, Пензӑпа Самара облаҫӗсенчи 6 коллектива суйласа илнӗ.
Пӗрремӗш степеньлӗ дипломсене виҫӗ коллектив тивӗҫнӗ. Вӗсем — Красноармейски тӑрахӗнчи «Трак ен» фольклор ансамблӗ (ертӳҫи — Антонина Никонорова), Мускаври «Ентеш» фольклор ансамбьлӗ (ертӳҫи — Алевтина Тельцова), Пушкӑртстанри «Мерчен» фолькор ансамблӗ (ертӳҫи — Людмила Романова).
Тӑхӑрьял тӑрӑхӗн вӑтӑр виҫӗ паллӑ ҫыннине пӗлет чӑваш тӗнчи. Акӑ халӗ тепӗр писатель ячӗ хушӑнчӗ. Вӑл тахҫанах палӑрнӑ ҫыравҫӑ ӗнтӗ. Хусанти «Сувар» хаҫат редакторӗ пулнӑ журналист, ҫивӗч статьясен блогерӗ Константин Малышев.
Костя Малышев мана паянхи чӑваш литературин Пуҫламӑш тапхӑрне ҫаврӑнса пӑхтарать. Аса илнинчен, ачалӑха сӑнланинчен пуҫланӑ нумайӑшӗ литература ӗҫне. Чӗмпӗр чӑваш шкулӗ, Трубина Мархви, Хумма Ҫеменӗ, Карачӑм Харлампьев, Мария Ухсай ҫырнисем ӗмӗрлӗх палӑкӗсем пулса юлчӗҫ. Чалтан вӑрҫин хӑйӗн синкерлӗ ӑрӑвӗ пулчӗ. Ун ҫинчен те ачалӑх куҫӗ витӗр сахал мар ҫырӑнчӗ. Эпӗ чӑвашла вуланисенче вӑл вӑхӑтӑн тӗрӗсне ӑнланманнине мухтани кӳрентерчӗ. Вӑхӑт урапи пурне те пӗр касмасть ҫав! Халӗ чӑнлав (документлӑх) никӗсӗ вӑйланчӗ, илемлӗ хайлавсем тепӗр хут чӑн пуррипе никӗсленсе тухма пуҫларӗҫ. Вӗсенче самана сӑн-сӑпачӗ витӗмлӗрех палӑрать. Константин Малышев кӗнекинче ХХ ӗмӗрӗн 80-90-мӗш ҫулӗсем ытарлӑн та, тӳррӗн те тӗрӗс ӳкерӗнсе пичетленнӗ.
Унӑн «Ачалӑхӑм» калав кӗнеки Чӑваш кӗнеке кӑларӑшӗнче кӑҫал селӗм пахалӑхпа, хытӑ хуплашкапа, фотосӑнсемпе, 800 экземплярпа пичетленсе тухнӑ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче Константин Малышевӑн «Ачалӑхӑм» кӗнеки пичетленсе тухнӑ.
Унта авторӑн 29 хайлавӗ кӗнӗ. Кӗнекере халӑх сӑмахлӑхӗн тӗслӗхӗсем те тӗл пулаҫҫӗ: мунча такмакӗсем («Ачалӑхӑм»), туй юррисем («Туй чечекӗ»), Сурхури сӑввисем («Шуйттан вӑййи»), салтак юррисем («Асатте ҫырӑвӗсем»).
Константин Малышев – Тутарстанра пурӑнакан чӑваш журналисчӗ, ҫыравҫи, блогерӗ. Тутарстанри Чӑваш наципе культура автономийӗн председателӗн ҫумӗ, 2023 ҫултанпа – Раҫҫейри Чӑваш наципе культура автономийӗн председателӗн ҫумӗ.
Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче Никита Бичурин ҫинчен спектакль хатӗрлени ҫинчен эпир унччен пӗлтернӗччӗ. Ҫав ӗҫӗн премьерипе чӳк уйӑхӗн 30-мӗшӗнче паллашма май килӗ.
Спектакльти тӗп сӑнар — Раҫҫее Китайпа паллаштарнӑ ӑсчах, Шупашкар районӗнчи Типнерте ҫуралнӑ Никита Бичурин.
Спектакле Чӑваш Республикин искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗн, писателӗн тата драматургӑн Николай Сидоровӑн «Ҫунатлӑ ҫамрӑклӑх» драми тӑрӑх хатӗрленӗ. Режиссёрӗ – Пушкӑртстан тата Тутарстан республикисен искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Байрас Ибрагимов. Художник-постановщикӗ – Татарстан Республикин искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Булат Ибрагимов, тумсене Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Лариса Комиссарова хатӗрленӗ. Музыки — Чӑваш Республикин искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗн Лолита Чекушкинан, хореографийӗ – Андрей Петровӑн.
Чӑваш Енре Раҫҫейри композиторсен союзӗн «Пять вечеров» (чӑв. Пилӗк каҫ) камера фестивалӗ иртӗ. Асӑннӑ пӗрлешӗве ҫав мероприятие ирттерме Раҫҫейӗн Культура министерстви пулӑшать.
Ку проекта пилӗк ҫул каялла пуҫарса янӑ. Унӑн тӗллевӗ — хамӑр ҫӗршыври хальхи вӑхӑтри авторсен музыкипе паллаштарасси. Юбилей ҫулталӑкӗнче фестивале Раҫҫейӗн ҫичӗ хулинче йӗркелеме йышӑннӑ, ҫав шутра — Шупашкарта та.
Пирӗн республикӑра фестиваль программипе Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институчӗн сцени ҫинче паллашма пулать.
Куракансем умне Чӑваш Енри тата Тутарстанри артистсем тухӗҫ. Ҫав шутра — Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗн ӑстисем, музыка енӗпе вӗренекен студентсемпе преподавательсем.
Концерт чӳк уйӑхӗн 27-мӗшӗнче 18 сехет те 30 минутра Шупашкарти Энтузиастсен урамӗнчи 26-мӗш ҫуртри концерт залӗнче пуҫланӗ.
+25.3 °C