Шупашкарти «Тус» спортклубра 10-12 ҫулхи Чӑваш Ен ачисем «Ылтӑн шайбӑ» ӑмӑртӑвӗн финалне ирттерчӗҫ. Кӑҫал ял ачисем хуларисенчен уйрӑм выллярӗҫ. Республикӑн пур кӗтесӗсенчен ҫитнӗ хастар ачасем пӑр ҫинче темиҫе эрне кӗрешрӗҫ.
Вӑйлӑраххисен ушкӑнӗ часах палӑрчӗ — вӗсем Патӑрьел, Елчӗк, Муркаш, Шӑмӑрша тата Ҫӗмӗрле ҫамрӑк хоккейҫисем пулчӗҫ. Ҫӗмӗрле ачисем вара виҫҫӗмӗш вырӑна ҫӗнсе илме пултарчӗҫ. Пулас чемпионсене чунтан-чӗререн саламлатпӑр!
Иртнӗ кану кунӗнче Елчӗкри ипподромра ҫуллахи сезон хупӑннӑ ятпа лаша спорчӗн уявӗ иртнӗ. Унта Елчӗк, Патӑрьел, Шӑмӑршӑ, Вӑрмар, Комсомольски, Пӑва (Тутарстан) районӗсенчи, Чӗмпӗр облаҫӗнчи лаша спортне юратакансем хӑйсен урхамахӗсемпе ӑмӑртнӑ.
Лашасене чуптарни — куракансем чӑннипех юратакан, кӗтекен ӑмӑртусенчен пӗри. Кӗрхи ӗҫсен хӗрӳ тапхӑрӗ пырать пулин те ипподрома хальхинче те халӑх йышлӑ пуҫтарӑннӑ. Пӗчӗк урапа кӳлнӗ рысаксен чупӑвне 12 экипаж хутшӑннӑ. Вӗсем икӗ ҫаврӑмлӑ, 1600 метрлӑ дистанцире мӑшӑрӑн чупса тупӑшнӑ. Унта чи лайӑх вӑхӑт кӑтартнӑ 5 экипаж ҫӗнтерӳҫӗ ята ҫӗнсе илессишӗн тупӑшнӑ. И.Галимзянов (Пӑва) тытса пыракан «Пульман» рысак финиша чи малтан ҫитнӗ. Анчах Чӗмпӗртен килнӗ тӗп судья, Раҫҫей категориллӗ судья В.Марков «Пульман» юрттӑн чупмалли дистанцире сиккипе чупнине асӑрханӑ.
Ҫурлан 21-мӗшӗнче Елчӗкри «Урожай» стадионта Космонавтика ҫулталӑкне тата Раҫҫей парламентаризмӗ 105 ҫул тултарнине халалласа районта мини-футбол енӗпе ирттернӗ уҫӑ турнира вунӑ ушкӑн хутшӑнчӗ. Спортсменсемпе физкультурниксене Раҫҫей Федерацийӗн Патшалӑх Думин депутачӗ Анатолий Аксаков тата район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Николай Миллин ӑшшӑн саламларӗҫ.
Кашни тӗлпулу ҫивӗч кӗрешӳре иртрӗ. Олимп системипе ирттернӗ турнирта финала акционерсен «Прогресс» обществин тата Аслӑ Пӑла Тимеш ялӗнчи «Юман» спорт клубӗн командисем тухрӗҫ. Вӑйӑ 0:0 шутпа вӗҫленчӗ. Хушса панӑ вӑхӑтра «Прогресс» командӑри Эдуард Николаев, Александр Захаров тата Юрий Петров мечӗке хапхана тӗл тапса кӗртнипе хӑнасене 3:2 шутпа ҫӗнтерчӗҫ, турнирӑн тӗп парнине ҫӗнсе илчӗҫ. «Юман» командӑшӑн Георгий Титовпа Артем Диомидов уйрӑмах лайӑх вылярӗҫ.
Виҫҫӗмӗшпе тӑваттӑмӗш вырӑншӑн пынӑ матчра Тӑрӑм ялӗнчи «Рассвет» хуҫалӑхӑн команди Шупашкарти «Славяне» командӑна 2:1 шутпа ҫӗнтерчӗ.
Чӑвашсен паллӑ писателӗ, пирӗн ентеш Никифор Мранька ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитсе пынине халалласа Куславккари Н.И. Лобачевский музейӗнче ҫак кунсенче вулавҫӑсен ӑмӑртӑвӗ иртрӗ.
Никифор Мранькан пултарулӑхӗнче нумай томлӑ «Ӗмӗр сакки сарлака» романӗ тӗп вырӑн йышӑнать. Ӑна вӑл 1959-1970 ҫулсенче ҫырнӑ. Ку вӑл чӑваш литературинчи истори темипе ҫырнӑ чи лайӑх эпикӑллӑ произведенисенчен пӗри пулса тӑрать.
Шӑпах ҫак романри сыпӑксене илемлӗ вуласа пачӗҫ те ӗнтӗ конкурса хутшӑнакансем. Пӗр-пӗринпе пултарулӑх тӗлӗшӗнчен тупӑшма Энтри Пасарӗнчи, Елчӗкри, Тӗрлемесри вӑтам шкулсенче, Тӗмшерти тата Куславккари 1-мӗш тӗп шкулсенче вӗренекенсем килнӗ. Жюри членӗсем таврапӗлӳҫӗ тата поэт М. Андреев, хулари тӗп библиотека ӗҫченӗ Н. Орлова тата Музей-ҫуртӑн экскурсовочӗ Н. Егорушкина вӗсене тивӗҫлӗ хаксем пачӗҫ. Ҫапла вара пӗрремӗш вырӑна Энтри Пасарӗнчи вӑтам шкулта 7 класра вӗренекен А.
Перекет банкӗн (Сбербанкӑн) Елчӗкри уйрӑмӗнче уйӑх ытла банкомат чӑвашла ӗҫлени пирки ман пӗлӗш Алексей Сарханов (пирӗн сайтра alexei ятпа паллӑ) пӗлтерчӗ — укҫа илнӗ чухне виҫӗ чӗлхе суйлама май пур: вырӑсла, акӑлчанла тата чӑвашла. Пӗрле ярса панӑ сӑнӳкерчӗксем те кӑна ҫирӗплетеҫҫӗ. Вӗсен пахалӑхӗ лайӑхах мар пулин те чӑвашла куҫарӑвӗсем курӑнаҫҫӗ.
Ку информаци тӗрӗс е тӗрӗс марри пирки Перекет банкӗн филиалне ятарласа шӑнкӑравласа пӑхрӑм. Ҫыхӑнасси хӑвӑрт пулмарӗ пулин те ҫур сехет тӑрмашнӑ хыҫҫӑн мана пресс-службӑпа ҫыхантарчӗҫ. Тӗрӗс иккен. Ирина Ивановна (манпа вырӑсла калаҫрӗ) каланӑ тӑрӑх, банкоматсене чӑвашла куҫарнине Чӑваш Республикин чӗлхесем пирки калакан саккуна шута илсе хатӗрленӗ. Хальлӗхе эксперимент пек ҫеҫ тунӑ — чӑвашла куҫарӑва халӑх епле йышӑннине тӗрӗслеҫҫӗ (хӑш-пӗр куҫарусене хӑнӑхма тивӗ). Уйӑх ытла иртнӗ вӑхӑтра (нарӑсӑн 21-мӗшӗнче пуҫланӑ) йӑнӑшсене тупса палӑртакансем чылай пулни пирки те пӗлтерчӗ Ирина Ивановна. Калаҫӑва вӗҫленӗ май вӑл чӑвашла пӗлекен банкоматсем ӑҫта вырнаҫни пирки асӑнчӗ — тӗрӗслеве пурӗ 10 банкомат хутшӑнать иккен.
Паян, пушӑн 19-мӗшӗнче, Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ Ҫатра-Лапсар пӗтӗмӗшле тӗп пӗлӳ паракан шкулта ашшӗ-амӑшӗсем пухӑнчӗҫ. Вӗрентекенсем вӗсене шкул пурнӑҫӗпе паллаштарчӗҫ — ҫӗнӗлӗхсем, ҫитӗнӳсем ҫинчен каласа пачӗҫ. Роза Беляева ертсе пынипе шкулта йӗркеленӗ темиҫе юрӑ ушкӑнӗ хӑйсен пултарулӑхне кӑтартрӗҫ — пуҫламӑш классенчисем те юрларӗҫ, 8-9-мӗш классенче вӗренекенсем те. Шкулта вӗрентекен учительсем те аякра тӑмарӗҫ — пухӑннисен умӗнче юрӑ хыҫҫӑн юрӑ юрласа пачӗҫ.
Вӗрентекенсемпе шкул ачисене ҫавӑн пекех Елчӗкрен килнӗ хӑнасем те юрӑпа савӑнтарчӗҫ. Культурӑпа кану центрӗнче ӗҫлекен Вера Панкратовӑпа Валерий Архипов хӑйсен юррисене шӑрантарчӗҫ. Вӗсен пултарулӑхне халӑх тӑвӑллӑн алӑ ҫупса йышӑнчӗ.
Тӗлпулу вӗҫленнӗ хыҫҫӑн Елчӗк тӑрӑхӗнчен килнӗ хӑнасем шкул музейӗпе паллашрӗҫ. Сӑмах май паян ку музейпе телекуравҫӑсем те паллашма пултарнӑ — 11 ҫитеспе пуҫланнӑ «Шевле» кӑларӑмра сӑмах шӑп та ун пирки пынӑ. Музей экспоначӗсем Вера Панкратовӑпа Валерий Архипова та килӗшрӗҫ — хӑйсен шухӑш-кӑмӑлне вӗсем хӑна кӗнекинче ҫырса хӑварчӗҫ.
Паянхи шӑматкунхи сивӗ кун, раштавӑн 18-мӗшӗнче, Шупашкарти вӗренӳ иститутӗнче пирӗн Chuvash.Org пӗрлӗхпе Чӑваш чӗлхин инҫет вӗренӳ центрӗ ирттернӗ «Урхамахсем тӑраҫ тапӑртатса...» литература ӑмӑртӑвӗн ҫӗнтерӳҫисене чысларӑмӑр. Хаваслӑ мероприяти 11 сехетре пуҫланчӗ.
Пухӑннисем умӗнче Николай Плотников (Chuvash.Org-ӑн тӗп администраторӗ), Владимир Андреев (Чӑваш чӗлхин инҫет вӗренӳ центрӗн ертӳҫи), Юрий Виноградов (вӗренӳ институчӗн ӗҫченӗ), Надежда Григорьевна Иванова (вӗренӳ институчӗн ӗҫченӗ) тухса калаҫрӗҫ, мала тухнӑ шкул ачисемпе вӗрентекенсене хаклӑ парнесемпе чысларӗҫ. Пӗрремӗш вырӑна тухнисене 60х40 виҫеллӗ карттин, 2-мӗш вырӑна тухнисене 40х30 виҫеллӗ карттин, 3-мӗш вырӑна тухнисене 30х20 виҫеллӗ карттин лекрӗ. Унсӑр пуҫне вӗсене пурне те дипломсем тата нумай пулмасть пичетленсе тухнӑ «Асамлӑх ҫулӗ» кӗнекесем парнелерӗҫ.
Мероприятие Ҫӗнӗ Шупашкарти 16-мӗш шкулта ачасене чӑваш чӗлхипе литературӑна вӗрентекен Вера Никонорова ертсе пычӗ.
Сивӗ... Сивӗ ҫанталӑк... Сивӗ ҫанталӑк ку ӑшӑ чӳк уйӑхне кӗтмен-ҫитмен пек килсе кӗчӗ, пӗр самантрах хӗл кунӗ тавралӑха хӑй аллине илчӗ. Хӑй ҫинчен асаилтерчӗ. Хӗл ҫитрӗ. Урамра та, календарьпе те. «Урхамахсем тӑраҫ тапӑртатса...» литература ӑмӑртӑвӗн пӗтӗмлетӗвне тума та вӑхӑт ҫитрӗ. Унпа паллашнӑ май вӑл сире кӑшт та пулин ӑшӑтатех тесе шутлатпӑр. Сивӗ хӗл сивви те туйӑнмӗ...
Кӑҫалхи ӑмӑрту епле иртни самай пирӗн кӑмӑла кайрӗ. Малтанхисене вӗренӳ министерстви хутшӑнатчӗ пулсан, кӑҫалхи йӗркелӳҫӗсен шутӗнче вӗсем пулмарӗҫ. Вӗсене те ҫӑмӑлрах пулчӗ пулӗ, пире те ку самай ирӗк пачӗ. Вӗсем пӗлтернине кӗтмесӗр пӗтӗмлетӗве эпир паянах, раштавӑн пӗрремӗш кунӗнчех, пӗлтерме пултаратпӑр! Пурӗ 140 хайлав йышӑнтӑмӑр. Ытларах та ярса пачӗҫ ӗнтӗ, анчах та хӑшӗ-пӗрине, ӑмӑрту йӗрки-шывӗпе килӗшӳсӗр пулнӑран, йышӑнма май пулмарӗ. Чылайӑшӗ эпир фантастика конкурсне ирттерни ҫинчен манса кайнӑ пулас — пӗр чӗптӗм те пулин тупма май ҫуккӑччӗ. Эпир вӗсене йышӑнтӑмӑр, анчах та хайлавӗ темле чаплӑ пулсан та вырӑн памарӑмӑр.
Паян, юпан 30-мӗшӗнче, Шупашкарти патшалӑх филармонире Куславккасем пухӑнчӗҫ — ентешлӗх уявӗ иртрӗ. Вӗсен уявне чаплӑ хӑнасем чылай пынӑччӗ — ЧР сывлӑха упрассипе социаллӑ аталану министрӗ Муллина В.П., ЧР Патшалӑх Канашӗн Разумов А.В., тата ыттисем. Малтанах «Куславккасем» ентешлӗхӗн президенчӗ Ю.А. Зорин зала пухӑннӑ хӑнасене уява килнӗшӗн тав сӑмахӗ каларӗ. Шупашкарта тӗпленнӗ ытти ентешлӗх представителӗсем те салам сӑмахӗ каларӗҫ: Канаш, Элӗк, Елчӗк, Патӑрьел, Шупашкар, Ҫӗрпӳ тӑрӑхӗнчи пӗрлешӳсен ертӳҫисем Куславкка тӑрӑхӗнчи чӑвашсене чунтан-чӗререн уяв ячӗпе саламларӗҫ.
Уяв савӑнӑҫлӑ иртрӗ, сцена ҫинче юрӑпа ташӑ улшӑнсах тӑчӗҫ. Хӑйӗн пултарулӑхне кӑтартма Хурамалти (Куславкка районӗ) пултарулӑх ушкӑнӗ (сӑмах май, савӑнӑҫлӑ уява вӑл уҫрӗ), Алена Тереньтева хӗр-упраҫ (вӑл Елчӗкрен, 9-мӗш класра вӗренет), «Хӗвелҫаврӑнӑш» ташӑ ушкӑнӗ (Куславкка хулинчен), чӑваш халӑх артистки Людмила Семёнова, Александр Белов тата ыттисем килнӗччӗ. Куракансем вӗсен юрри-ташшине тӑвӑллӑн алӑ ҫупса йышӑнчӗҫ.
Шупашкарта, К.Иванов ячӗллӗ Литература музейӗн залӗнче, 2010 ҫулхи ҫӗртмен 10-мӗшӗнче чӑваш литературин умкаҫалӑкӗ умӗнче тӑнӑ Турхан Энтри (1888–1972) ывӑлӗ Турхан Евгений чӑваш ҫыравҫи 60 ҫул тултарнине паллӑ турӗҫ. Евгений Елчӗкри Турханта ҫуралнӑ, Патӑрьелӗнче пурӑннӑ, Хусан чӑвашӗ пулса тӑни — 15 ҫул.
Турхан Евгений чӑваш литературинче 40 ҫул ӗҫлет. Хайлавӗсем Патӑрьелӗнчи «Авангард», Шупашкарти «Пионер сасси», Хусанти «Сӑвар» тата ытти хаҫатсенче, «Капкӑн» тата ытти журналта пичетленнӗ. Кӗнекисем: «Пӑла таврашӗнче» (поэма, Патӑрьел, 1990), «Тайна обелиска» (Хусан, 1999), «Последний эльтебер» (Хусан, 2001), «Ӑҫта-ши эсӗ, юратӑвӑм?» (Шупашкар, «Ҫӗнӗ вӑхӑт», 2009). Халӗ вӑл трилогин «Сокровища северских эльтеберов» тата «Сын эльтебера» романӗсене ҫутта кӑларма вӗҫлесе пырать.
+2.3 °C