Электронлă вулавăш

— Геннадий Петрович машинăпа çапăннă! — кăшкăра-кăшкăра Тĕрек ялне хĕвеланăç енчен чупса çитрĕ Кĕтерне.

— Ăçта? Мĕнле? Хăш тĕлте? — çухăрашрĕ пусă патне пуçтарăннă темиçе хĕрарăм.

— Çулăн хамăр енне пăрăнса кĕнĕ çĕрте, — ăнлантарать хыпарçă пит çăмарти тăрăх шăпăртатса анакан куççулĕпе пĕрле тарне тутăрĕпе шăлса. — Машини йăвансах та кайман. Анчах хăйĕн сăмсинчен палкаса юн юхать. Эпĕ ăна уçă çĕре аран-аран кăларса вырттартăм. Вăл сăмахсемпе перкелешрĕ, вара кăтăш пулчĕ. Ах, — ассăн сывларĕ Кĕтерне тепĕр хут. — Эпĕ ял енелле чупма пуçларăм çеç — Геннади хăрăлти сасăпа йынăшса илчĕ: «Ăнланмарăн эсĕ мана, Тариç... Çавна пула юн тымарне... Сывă пул, Тариçĕм, сывă пул, çутă тĕнче те... Л-е-е-ре тĕл пуличчен..."

— Чим, мĕн туса тăратăр? Марук аппа, сирĕн телефон пур вĕт. Хăвăртрах «Васкавлă пулăшу» чĕнĕр...

Марук текенни çийĕнчех пӳрте кĕчĕ. Ыттисем ял вĕçнелле, инкек пулнă çул еннелле васкарĕç. Вĕсем хыçĕнчен кĕçех темиçе арçын чупса çитрĕ.

— Мĕнле астăвайман-ши тата?

— Эрехпе супăшаканни те мар вĕт.

— Ара, инкек куçа курăнса килмест. Паян чиперех пурăнатăн, ыран... — Çапла калаçа-калаçа Тукас çыннисем аслă çултан ялалла пăрăннă асфальт хĕррине, хăяккăн выртакан симĕс «Жигули» патне çитсе те тăчĕç. Машина ним пулман пекех кĕрлет. Моторне те сӳнтермен. Ăна чĕртекен уççи çăринчех. Анчах Геннадий Петрович, урапаллă тусĕпе юнашар выртаканскер, ни вилĕ, ни чĕрĕ: никама та палламасть, куçĕсем шăвăçланнă, пырĕ хăрăлтатса кăна тăрать. Арçынсенчен пĕри, шофер таврашĕ — çийĕнчех машинăна сӳнтерчĕ, унтан аманнă çынна асфальт хĕррине йăтса тухрĕ. Ăна ыттисем те пулăшрĕç. Çав самантра тахăшĕ аптечка çинчен аса илчĕ. «Часах!» тесе ăна илме такам «Жигули» ăшне хĕсĕнсе кĕнĕччĕ кăна — тул енчен пĕри йывăррăн тухакан сасăпа хуллен сăрхăнтарчĕ: «Ви-и-лчĕ...» Самантрах иккĕшĕ Генăна ирĕксĕррĕн сывлаттарма, алли-урине лăскама тапратрĕç. Ку вăхăтра «Васкавлă пулăшу» килсе çитрĕ. Анчах тухтăрсем тинех пулăшаймарĕç. Санитари машини вилене тăван килне — ял варринчи пĕлтĕр çеç пурăнма кĕнĕ пилĕк стеналлă çурта — турттарса пыма çеç кирлĕ пулчĕ.

Малалла

Ан ташла, урхамах, ман умра,

Çавапа вилĕм тăрать çумра.

Санăн пулĕ хуçу урăххи,

Тен, манран та чылай лайăххи...

Чун тени паян — пур, ыран — çук,

Ăнланмастпăр çакна çамрăк чух.

Çавăнпа вăй çитер савăнма,

Вăхат çук куççульпе çăвăнма.

Ан ташла, урхамах, ман умра,

Çавапа вилем тăрать çумра.

Чун тени çав-çавах чĕрĕ çав,

Вилес килет тени вăл — çăхав!

Кӳршĕ çуртра пурăнатчĕ çав хĕр, Ира ятлăччĕ. Сăн-пичĕпе, пӳ-сийĕпе питĕ хӳхĕмччĕ вăл. Кăмăлĕ вара çăлкуçра тапса тăракан шыв пекех тăрă та уçăччĕ. Никама та вăл сив сăмах каласа, урлă илсе курман. Çынсемпе яланах вашаватчĕ, ватти-вĕттине яланах пулăшма васкатчĕ.

Асăрхарăр пулĕ, хаклă вулаканăм, эпĕ ĕçе пĕтĕмпех иртнĕ вăхăтрипе аса илетĕп. Çапла. Пурнăç хăй çакна тума ыйтать. Мĕншĕн тесен халĕ Ира çук çакă çутă тĕнчере. Яланлăхах уйрăлса кайнă вăл пирĕнтен.

Ун чухне эпĕ командировкăран таврăнаттăмччĕ. Урамра сасартăк пуçне хура тутăр çыхнă Ирăн ӳсĕр амăшне курах кайрăм. Тайкаланса аран-аран утакан хĕрарăма икĕ арçын сĕтăрсе пыратчĕç. Кашни тăват-пилĕк утăмранах виççĕшĕ те çĕр çине чикелене-чикелене каятчĕç. Аванмар çак ӳкерчĕк кăмăла палăрмаллах пăсрĕ, çавăнпа та киле çитсенех кун çинчен эпĕ аннене пелтертĕм.

— Ара, ма ĕçес мар-ха Ира амăшĕн, — терĕ, — халĕ ĕнтĕ ăна чаракан çук. Мĕн тăвас килет, çавна тăвать.

— Мĕнле чаракан çук? — тĕлĕнсе ыйтрăм эпĕ, ырă мара сиссе. — Ира, хĕрĕ, ăна ĕçтерме пăрахма нумай тăрăшать вĕт. Е вăл та амăшĕ çине алă сулчĕ-им?

Анне, çакна илтсен, пуçне хурлăхлăн сулкаларĕ. Тепĕр авăкран çапла пăшăлтатрĕ:

Малалла

Тӳр кăмăллă ĕçчен хресчен кун-çулĕ вăрăм пулчĕ, халĕ вăл масар пуçлăхĕ пулса выртать.

Çут хĕвеллĕ ăшă кун

Вилĕм утрĕ Кашана.

Пăхкаларĕ вăл ун-кун, —

Ăçта каяс хăнана?

Тăвансем куçран пăхаç,

Тăрă шыв ларать умра.

Тертленет çын ир те каç,

Ун чĕри тапать аран.

Вилĕм çитрĕ сăрт çине...

Тăр пăртакçă, ан васка,

Шурă хурăн кăтрине

Пĕр сăлтавсăр ан лăска.

Тункаталлă вырăнта

Васкамасăр уткала.

Пыл пек тутлă сывлăша

Чарăнса тăрса сывла.

Авă, тĕпсĕр тӳпере

Сарă кайăк ярăнать.

Шурă пĕлĕт инçетре

Парăс пек шуса пырать.

Çемçе курăкпа ирпе

Шыв хĕрне анма ансат.

Сарă хăмăш хумсемпе

Пăшăл-пăшăл калаçать.

Чул çине ларса итле

Чупкăн, çутă Сĕвене.

Юшкăн пуснă ку тĕлте,

Ан хурат шур кĕпӳне!

Уй-хир урлă малалла

Талпăнатăн ялалла.

Каç та пулать пулмалла, —

Вилĕм, çаврăн каялла!

Виçесĕр пысăк пек каçалăк:

Выран-выратăн — катăлмасть.

Сайралчĕ, салхуланчĕ халăх.

Вăрçи çаплах-ха чарăнмасть.

Вăл кунталлах васкать. Хăрушă.

Кашни килех кĕрет инкек.

Чун вăйĕ пĕтнипе пĕр хушă

Аран çеç калаçать инке:

«Çалла... аслийĕ ман пуç хучĕ.

Таçта, инçе вăл... ют çĕрте.

Халь кĕçĕннин те çуккă хучĕ,

Те хăй çырма ерçмест пĕртте.

Кĕтетĕп ир те, каç та — уссăр,

Ăшра упратăп шанчăка...

Епле-ха пурăнăп эп унсăр,

Кам усрĕ вăйсăр карчăка?»

Çыхать те кĕлтине вăл хурлăн

Пăхать уй урлă ялалла.

Тӳпе хуралнă. Кунĕ сулхăн.

Куратăп: пирĕн паталла

Хĕр-почтальон килет. Выраççĕ

Çынсем, ăна сăна-сăнах.

Пĕлетĕп эп: кашни ырра çех

Кĕтет, чĕнет сăмахсăрах.

Кĕç илтĕнет:

— Ача ман сывă!..

Канма вăл тухнă халь... тылра.

Тепри йĕрет:

— Аманнă ывăл.

Хутне те çырнă-çке сестра...

Инке те ак çыру илет те,

Малалла

Çăрахви инке, тин çеç тултан кĕнĕскер, аллисемпе чӳрече янаххи çине тĕреннĕ те урамалла пăхcа тăрать.

— Ай-уй, халăхĕ те çав, килеççĕ те килеççĕ, вĕçĕ-хĕрри курăнмасть. Ялавсемпех... Чечексем тата... Ăçтан тупнах ун чухлĕ чечек? — тĕлĕнсе кайнă Çăрахви ваштах каялла çаврăнчĕ те урлă сак çинче пуçне усса ларакан упăшки еннелле пăхрĕ. — Кайса курмаллах пуль.

Çăрахви инке чăлана кĕрое çийĕнчи тутăрне, саппуна улăштарса тухрĕ, упăшкине хирĕç пырса тăчĕ.

— Ашшĕ! Эсĕ пымастăн-им? — ыйтрĕ Çăрахви инке унăшкинчен.

Çтаппан шартах сикрĕ, анчах хăйне алла илме тăрăшрĕ.

— Пуç ыратать. Шарламан та эп сана, иккĕмĕш эрне аптратăп. Ыратать те ыратать.

— Кур-ха эс, пĕтĕм район пухăннă. Çăмăл машинисем пулкипе килчĕç. Шупашкартан та пур, теççĕ. Ял-ялĕсем тата. Хамăрăн ĕнтĕ ачи-пăчисем те тăрса юлман. Атя, тухса уçăл, пуç ыратни те иртпе кайĕ. Пӳртрен те тухса курмастăн та, епле-ха ан ыраттăр ĕнтĕ.

— Ан та минрет, пыраймастăп терĕм сана, — çилленерех тавăрчĕ упăшки.

Çăрахви инке кăмăлсăрланчĕ, анчах урăх йăлăнса тăмарĕ. Пӳрт алăкне кăна хытăрах хупса хăварчĕ. Упăшкинчен иртме хăнăхман вăл.

Малалла