Электронлă вулавăш

— Кам вăрмана сарлака кунчаллă çăматăпа килет? — терĕ вăл малтанхи кунах çăматă ăшне кĕнĕ юра çурăмĕ çине выртса силлекен Альберта. — Ме, чĕрке.

— Хăв тата?

— Эп ăшă шăлаварпа.

Чăн та, ăна сивĕ тивес çук. Кĕрĕк пиншакĕ ун сарлака: ĕçлеме кансĕрлемест. Альбертăн кивĕ пальтовĕ тăвăр: виççĕмĕш курсра вĕреннĕ чух çĕлетнĕскер. Çухине каптăрмапа çаклатсан, сывлама та майĕ çук. Ĕçленĕ чух ирĕксĕрех çӳлти тӳмине те вĕçертме тивет.

— Ничево, — хавхалантарать бригадир. — Çын хăй тутанса пăхман пурнăç — пурнăç мар. Эс çамрăк. Çамрăк вăл хăвапа пĕрех. Ăна авса хур та, вăл каллех тӳрленет. Ничево, Альберт!

Каçсерен ăна Виктор Андреевич пăчкă хăйрама, шăлĕсене пăрма вĕрентет. Пăчки — «восьмерик». Мĕншĕн «восьмерик»? Сакăр шит тăршшĕ пулнăран çапла каланă имĕш. Халь пĕлет ăна Альберт.

Каччă çитнĕ çĕре Виктор Андреевич пысăк хыр тавра çĕр курăнакан пуличченех юр хырса тасатнă, купи çине йывăç кĕреçе тăрăнтарнă, пуртă пăрахнă.

— Сулахай енчен тăр. Икĕ алăпа та ĕçлеме хăнăх, — вĕрентет Виктор Андреевич.

Пăчкă чарлама пуçларĕ.

— Ан кукăрт, тӳрĕрех тыт аврине. Вăт çапла…

Çук çав, сулахай алăпа тытасси çăмăлах мар. Туртса илнĕ чухне пăчкă аяккалла пăрăнать. Хăв та сисместĕн чалăш кайнине. Тăрăшсах тататăп тетĕн те. Шалалла кайнăçем йывăрланать. Чăр-чăр, чăр-чăр…

Пăчкă чăрлать, пуртă турпас сирпĕтет. Тӳнеççĕ йывăçсем… Пĕр çĕрте, тепĕр çĕрте…

Вăрмана каç сĕмлĕхĕ йăпшăнса кĕрет. Хуллен, сисмесĕр анăçра йывăç турачĕсем витĕр Сириус ялкăшса илет. Сӳнет. Каллех ялкăшма пуçлать. Ун çывăхĕнчи уйăх çути кансĕрлет-ха ăна.

— Эхе-хей, ача-пăча! Кончай работу!

Кăна Петĕр кăшкăрать.

«Кончай» мар-ха кунта. Çакна ӳкермеллех. Вăйĕ те паçăрхи мар та, çапах тытăннă ĕçе кам пăрахать? Кĕлеткепе туртăнсах тататăн. Каллех пĕрре, каллех иккĕ. Малалла-каялла, каялла-малалла. Хĕсет тата, çĕр çăтман! Чарăнма тивет. Çăварпа сăмсаран пăс çĕкленет. Ĕçлекентен сивĕ хăрать. Çурăм лачкам тар. Савăл çапнă хыççăн çăмăлтарах. Кӳпкет пуртă савăл тӳртĕшне. Татах чарлать пăчкă. Тинех ӳпĕнет. Халь сиксе тухса кăшкăрма та юрать:

— Паянлăха пĕтрĕ!

Çĕр çĕмĕрсе йывăç ӳкнĕ чух ăçтан илтĕнтĕр сан сассу?

III

— Тимĕр кăмака ăшши кĕсел çинĕпе пĕрех вăл. Пĕр сехет çӳре те выçса каятăн, кăмака патĕнчен пăрăн та шăннине туятăн, — терĕ Петĕр. Вăл хывăнма ĕлкĕрнĕ, стена çумне çакнă лампăна çутнă.

— Э, кунашкалах пулсассăн, шăнса вилетпĕр. Пĕрне кăмака хутма дежурта хăвармалла, — терĕ Альберт.

— Хăварас сана. Вут хутасси — интеллигент ĕçĕ. Кунта пилĕк ыратмасть, — йĕплет Петĕр.

— Эсĕ хăв та савăнсах хутса лармалла-ха, эсрелĕ.

— Хирĕçех пулас çук…

Алăк уçăлать. Шыв витри йăтнă Ваçли васкамасăр кĕрет.

— Вак шăнса ларать. Ыран пĕрин касма кайма тивет. Юр шывĕпе апат пĕçереймĕн, — тет вăл витрине пăралук çине çакса.

— Альберт кайса касать, — тавăрать Петĕр.

— Каллех хирĕçетĕр мар-и? Мĕн варă эсир кушакпа йытă пек пурăнатăр?

— Пуçланчĕ суд! Вак умĕнче çывăрса кайса шапаллă шыв ăсса кĕтĕн пулĕ-ха. Эх, эс те çав, Ваçли кум. Паян пĕрре апат пĕçер хуть. Атту ялан эп те эп. Сире тăрантарса йăлăхсах çитрĕм. Çиме слон пек çиетĕр, эсреметсем, — палкать Петĕр.

Сасăсăр кĕрсе тăнă Виктор Андреевич:

— Эс канах эппин, апат пĕçерсе пӳсĕр тухрĕ пуль, — тесе, кĕрĕк пиншакне хывса çакать.

— Мĕн пĕçерме пĕлен вара эс?

— Хура тул пăтти. Сысна çăвĕпе. Чĕлхӳне çăтса ярăн.

— Э, не пойдет. Çĕнĕ çул валли урăхларах апат кирлĕ. Эрех çук ĕнтĕ, анчах пирĕнтен уява никам та туртса илмен. Кăтартам сире хам искусствăна! Бефстрогăн пĕçерсе паратăп. Давай, Альберт. Аллуна çу та çĕр улми шуратма лар. Эс, Виктор Андреевич, сухан шурат, сан намăс çук, куçна кĕрсен те макăрмастăн. Эс, Ваçли кум, нар айĕнчи кăшмансене кăмакана пăрах. Пиçеççĕ. Первейший винегрет тăватăп. Давай, ыттине хам пĕлетĕп, — хушать Петĕр.

Çилленме те йывăр ăна. Бригадире те ав тĕксе илчĕ. Кунта халь Петĕр начальник…

Хырăм васкатать. Халь Альберт çĕр улми шуратса лариччен тăвар сапса пĕр чĕлĕ хура çăкăр çисе ярĕччĕ. Унтан вырăн çине, çемçе улăм ăшне.

Куçсем хупăнаççĕ. Тутлăн хупăнаççĕ. Пылак сарăлать шăм-шак тăрăх. Пĕр тĕлĕк курмасăр çывăратăн. Ваçли пичче çĕр каçиччен пĕр-ик хутчен тăрса кăмакана вут тултарать. Ăшă будкăра вăранатăн ирхине. Умывальник умĕнче черет çитессе кĕтсе тăмасăр тула сирпĕнсе тухатăн. Çĕр каçиччен канса ачашланнă ӳте сивĕ чĕпĕтет, кĕлетке сăрлатать…

— Мĕн эс, мĕшĕлтететĕн? — Альберт шухăшне татать Петĕр. — Васкарах шурат.

— Эп машина мар вĕт.

— Машинăран ан юл. Салтака кайсан, шуратма вĕрентеççĕ ак. Эп çур службине кухньăра ирттернĕ. Старшина пурччĕ. Соловей хушаматлă украинец. Какуй сана Соловей, маншăн кашкăртан та хăрушăччĕ. Тӳрех юратмарĕ мана. Юрăшăн. Отбой хыççăн çывăрма выртрăмăр та, вăл çук тесе, эпĕ юриех юрласа ятăм:

Соловей, Соловей,

Не тревожь ты солдат…

Вăл, эсремет этемми, пирĕн казармăран кайман пулнă.

Çутă сӳнтернĕ те — тăнă итлесе. Çутса ячĕ хайхи. Ну-ка, хăшĕ кунта шăпчăк, тăрăр-ха, ванькă-станькăсем! Старшина юлташ, тетĕп ăна, мĕншĕн пĕтĕм взвода тăратмалла? Аха, тет, хайхи, эсĕ-и-ха вăл шăпчăк? Ну-ка, тăр-ха, ванькă-станькă! Марш столовăйне наряда! Пĕтрĕм, шухăшлатăп хам. Пĕр эрне служить тумастăп — наряд туянтăм. Пĕр-икĕ сехет çĕр улми шуратма тиврĕ. Таса наказани… Эхей, эс, Альберт… Пĕреххут ан чăрмантар-ха. Кайса шыв ăсса кил. Ыран валли те кирлĕ пулать, — сăмахне пăрса ярать Петĕр.

— Малалла мĕн? — кăсăкланса ыйтать Виктор Андреевич.

— Тупрăн ĕненмелли. Йăпантăр ĕнтĕ хăй суйипе, — тавăрать Ваçли.

— Ĕненмене ĕне хăлхи.

Альберт тумланать. Унăн Петĕр калавне итлесе пĕтермесĕр тухас килмест.

Çанталăк пекех уйăх та сивĕ. Вăл хăйĕн вăйсăр çутине вăрман çине сапалать. Вăрман касакансен урисем тĕрленĕ пĕртен пĕр сукмак Кĕçĕн Çавал хĕррине илсе анать. Тавраллах улăпла хырсем. Пĕр сас-чĕвĕ те çук. Кашни йывăç çинчех вăрман кушакĕ пытанса выртнăн туйăнать. Вăл пĕрре сиксех ĕнсерен çапса антарать, теççĕ. Хăранипе çӳçенсех каять Альберт.

Акă çыран та. Ăна кĕреçесемпе картлашкалантарнă. Юр çи витти çинчи вак тĕксĕммĕн курăнать. Чупсах анать Альберт вак патне. Васкасах витрине шыва чикет. Мĕн ку? Çурри таран çеç кĕрет витре. Шăнса ларнă вак. Альберт витре хĕррипе ăсма хăтланать. Ăçта унта, йытă ĕçмелĕх те кĕмест шыв!

Пур-çук шывне сирпĕнтеркелесе, Альберт каялла ыткăнать. Халь ĕнтĕ ăна сивĕ те ытларах чĕпĕтет, алли те ытларах шăнать.

— Вак шăнса ларнă, — персе ярать вăл кĕнĕ-кĕменех, пĕтĕм будкипех сарăлнă çĕр улми шăршине тутлăн шăршласа.

— Эккей, эп сана калама мансах кайнă. Унта кружка пурччĕ. Юр ăшне туса хăварнăччĕ эп, — нар çинчен вăштах сиксе анать тĕлĕрсе ларакан Ваçли.

— Юрĕ-çке, ыран ирех вакне аслăлатăпăр. Хывăнах, — хушрĕ Виктор Андреевич.

Çук ĕнтĕ, пуçланă ĕçе вĕçнех çитерет Альберт. Ача-им вăл? Тавтапуçах, кăçал вун тăххăра каять.

Вăл, çӳлĕкрен чашăк илсе, витри ăшне хурать те каллех вак патне тухса чупать.

Альберт хальхинче часах таврăнать.

— Чăппи витре, — савăнса пĕлтерет Альберт.

— Нар айне ларт, — хушать Виктор Андреевич.

— Тăхта-ха, шыв хурчĕ çаклатса килмерĕн-и? — ыйтать Петĕр. Вăл, лампăна вĕçертсе, пукан çинчи витрене пырса пăхать.

— Ыраш пăтри! Туршăн та ыраш пăтри, — кăшкăрать повар.

Пурте витре патне кĕпĕрленсе пыраççĕ.

— Тупнă тĕлĕнмелли, — лăпкăн сăмах хушать Ваçли, — сывлама тухнă та — çакланнă.

— Альберта ăшаласа парас куна, — тет Петĕр.

— Пурăнтăр, — пĕр харăсах сăмах хушаççĕ Альбертпа Виктор Андреевич, çутă патнелле кармашакан пулă çине пăхса. Бригадир витрене нар айне лартать, пăтана çакнă кутамкки патне каять. Арăмĕ паян ун валли кучченеç парса янă. Хĕвĕшӳпе пăхма та манса кайнă вăл ăна.

— Эх, çур литр пулинччĕ, — вĕтеленет Петĕр Виктор Андреевич çинчен куçне илмесĕр.

— Каллех аш, — кăштах нӳр çапнă шурă хутаçа кăларать бригадир. Çу, хуплу, тăхта-ха, ку мĕн бидонĕ? Сĕт ĕнтĕ, — мăкăртатать вăл.

— Сăра, — чăтаймасть Петĕр.

Шĕпĕлт! туса уçăлать хупăлча.

— Сăра, — çирĕплетет Виктор Андреевич. — Ничего, пурăнатпăр. Эпир те çĕнĕ çула типĕ ирттерместпĕр!

Альберт бригадир савăннинчен тĕлĕнет. Ăна халь платниксен бригадине ертсе пыракан çирĕп чунлă çын тееймĕн. Тути те куçĕсем те кулаççĕ.

— Манăн арăм чухлаймасть ăна-кăна, — хушса хурать Ваçли. — Пыратчĕ халь ĕç хыççăн пĕр-ик стакан.

— Тупнă ăмсанмалли… Пĕр банка варени пулсан халь… Анне трактор килессине пĕлмен пулмалла ĕнтĕ, — хаштах сывлать Альберт.

— Чĕчĕ ачине сĕт те юрать, — йĕкĕлтет Петĕр. Вăл ăшалама лартнă çĕр улмине çыртса пăхать. Çав кашăкпах чиксе ярса пăтратать.

— Эй, повар, сыпасса эс урăх кашăкпа сып, — тĕксе илет Альберт.

— Пуçларĕ çĕрĕк интеллигент. Эп мĕн, ясар чирлĕ-и? Вăрманта чăваш хырăмĕнче пуртă та аври-мĕнĕпех çĕрет.

— Эккей, çамрăксем кушакпа йытăпа пĕрех, — нар çинчен анать Ваçли. — Васкарах пĕçер, Петĕр, атту сĕлеке урнă йытанни пек юхать.

Çак вăхăтра будка алăкĕ уçăлса каять. Пăс кĕрсе тулнипе шалта малтанах нимĕн те курăнмасть. Тĕтре хуллен сирĕлсе çухалать, унпа пĕрлех çын сасси янраса каять:

— Çĕнĕ çул ячĕпе, ял-йыш! Ыр каç пултăр! Сăмсана тăм илчĕ, шельмă.

Кĕрсе тăни, хăнăхман çутта курса, куçне хĕсет, шăнса хытнă çăматтисемпе шаклаттарса, тимĕр кăмака патне çывхарать. Сухалне вăл таса хырнă, сăнĕ-пичĕ сивĕпе хĕрелнĕ. Çурăмĕ урлă икĕ кĕпçеллĕ пăшал çакнă. Тултан кĕнĕ пăс сирĕлсе кайсан тин пӳртре ларакансем ăна палласа илчĕç.

— Салам, Пантелеймон Матвеевич! Иртсе лар! — кăмăллăн сĕнчĕç вĕсем.

— Тăваттăн пурăннă çĕрте пиллĕкмĕш валли те вырăн тупăнатех.

— Апат тĕлнех çитрĕн. Хунемӳ савать пулас.

Вăрман хуралçи кашнинех ал парать. Шăнса хытнă пӳрнисем вăйсăррăн чăмăртаççĕ.

Ăшăри çын сиввине туймасть, тени тĕрĕс мар. Пурте Пантелеймон Матвеевича вырăн параççĕ.

— Панти, хывăн, — сĕнет Виктор Андреевич.

Аллисене ăшăтнă хăна сăмсине йăвалать.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн