Электронлă вулавăш

— Тупăнаççĕ. Миçе ача?

— Виççĕн-тăваттăн çитет, — терĕ Махмин.

— Ыран мана ыттисен хушамачĕсене калăн. Ăнлантарма ан ман: пурте килĕсенче ашшĕ-амăшĕпе канашласа пăхчăр. Вĕсем хирĕçлесен ачисене Канаша çитиччен яма ирĕк çук пирĕн, — директор умĕнче тăракан Лешăна куçĕпе ырласа пăхса илчĕ.

Икĕ кун куç хупса илнĕ пекех хăвăрт иртрĕ. Ыран Канаш еннелле сысна кĕтĕвĕпе çула тухмалла. Красков çамрăк кĕтӳçсем вăрах шырамарĕ: пĕрне тӳрех Микула илчĕ, иккĕмĕшне те хăй лайăх пĕлекен, шкула район центрĕпе юнашар ялтан çӳрекен, физикăпа класра задачăсене пуринчен малтан шутлакан лăпкă кăмăллă Эрхипе çăмăллăнах çураçтарчĕ. Эрхипĕн те ашшĕ вăрçăран таврăнайманнине, унăн йĕкĕреш икĕ йăмăкĕ пуррине, вĕсене арçын ачан пулăшма тивнине лайăх пĕлет вăл. Эрхип сыснасене Канаша çитерсенех укçа парассине пĕлсен питĕ савăнчĕ:

— Иăмăксем валли çитсă тутăрсем те туянма пулать-çке апла тăк.

— Пулать.

Шкул директорĕ Микула Канаша ярасшăн марччĕ, анчах Красков унпа ятарласа уроксене пĕрле хатĕрленме сăмах парсан хирĕçлемерĕ. Виççĕмĕш ачине тупма ăнсăртран сиксе тухнă пĕр пăтăрмах пулăшрĕ. Кӳршĕ ялти бригадир ачи Касьян, хăйсенчен Натали пачах уйрăлнине сиснĕскер, кану вăхăтĕнче футбол хыççăн чупнă чухне Эрхипе юри такăнтарса ӳкерчĕ.

— Кун пеккине çеç курмăр-ха Канаш çулĕ çинче, — терĕ вăл уççăнах йĕкĕлтесе кулкаласа. — Хĕр ачасене сыснасенчен урăхларах пăхмалла-çке-ха.

— Мĕнле хĕр ачасене? — çĕр çинче ларнă çĕртенех ыйтрĕ Эрхип.

— Красков Канаша Наталие те илет теççĕ. Анчах эсĕ килĕшместĕн иккен. Тĕрĕс тăватăн, мĕншĕн тесен сыснисем хыççăн сан чупма тивет, Красковĕ Наталирен çул тăршшĕпех уйрăлмĕ, — малтанхинчен те хытăрах йĕкĕлтесе кулчĕ вăл.

— Илтмен хĕр ачасем çинчен... — Эрхип тăма пикеннĕ вăхăтра тахăшĕ тапса янă футбол мечĕкĕ каллех ăна çитсе çапăнчĕ. Касьян футбола тапнă пек туса Эрхипе ури çине пусса татах ӳкерчĕ. Эрхип йынăшса ячĕ, икĕ аллипе те ури сыппинчен çавăрса тытрĕ.

Çак самантра Эрхип тусĕ Витя Касьяна пĕр вăхăтрах ура лартса тата çурăмĕнчен вăйлăн чышса темиçе утăма вирхĕнтерсе ячĕ. Касьян ахаль ӳкнипех çырлахмарĕ-ха, мăкăль-макăль икĕ-виçĕ хут çаврăнса илчĕ те хăвăрт сиксе тăрса Витя умне уксахласа пычĕ, чышкине чăмăртаса шăлĕсене шăтăртаттарчĕ, сурчăкне сирпĕтсе каларĕ:

— Эс мĕншĕн вăйă йĕркине пăсатăн? Мĕншĕн çурăмран чышса ӳкеретĕн?

Витя, пăт пуканĕсене çĕклесе ăмăртăва хатĕрленекенскер, Касьяна чавси тĕлĕнчен чăмăртаса тытрĕ, ыратнăран Касьян ахлатса илчĕ, чышкине пушатрĕ. Витьăн нимĕн улшăнман лăпкă сасси Касьян чунне хĕстерсе тарăхтарать, анчах пăт пуканне çĕр хут ытла çĕклекенпе çапăçма вăйĕ çитменнине пĕлет, уншăн МТС инженерĕн ывăлĕ те нимĕн тума пултарайманнине те туять. Вăйсăррисемпе çеç харсăртарах çав вĕсем. Витя Эрхипĕн урине тыткаласа пăхрĕ те Касьяна питĕ хыттăн каларĕ:

— Натали пирки элеклесе ан калаç. Эрхипе эс епле ӳкернине питĕ аван куртăм — тунма ан та шутла. Тепре çапла ирсĕрленсен хамăн туссемпе пĕрле сана футбол картинчен аллусенчен тытсах кăларса яратпăр.

Красков та Эрхипшĕн пăшăрханса ӳкрĕ:

— Çитейĕн-и Канаша? Ура шăнăрĕ тăсăлмарĕ-и? Витя маттур, пуçне каçăртма юратакан Касьяна лайăх ăс кĕртрĕ.

— Наталипе иксĕре кĕвĕçет пулас вăл... — Эрхип пĕр вырăнта сиккелесе пăхрĕ, çăмăллăн сывласа ярса хуравларĕ: — Аптăрамастăп, ыранччен веçех иртет.

Красков Витьăна татах ырласа пăхрĕ, кăмăллăн кулкаласа каларĕ:

— Пире тепĕр ача кирлĕччĕ-çке, Эрхип. Ман шут-па, тупрăмăр эпир ăна. Акă вăл, Витя ятлăскер, хамăр умрах тăрать. Эсир иксĕр пĕр-пĕринпе питĕ туслă пулас, çапла-и?

— Пĕчĕкренпех, — терĕ Витя пĕрре Эрхипе, тепре Краскова кăсăкланса пăхса. — Ăçта кирлĕ эпĕ? Эрхипрен эпĕ те уйрăлмастăп.

Çапла пухăнчĕ сысна хăвалакансен Красков ушкăнĕ. Ачасем пытармаççĕ: уроксенчен те пăртак пушанаççĕ вĕсем, Канаш хулине те çитсе кураççĕ. Хулинчен ытларах поездсем кăсăклантараççĕ вĕсене. Канаш пысăк хула, унтан чугун çулсем тăватă еннелле саланаççĕ. Çĕпĕртен Мускава каякан поездсем пурте Канаш витĕр иртеççĕ. Пăравусĕсемпе çыннисене курни мĕне тăрать!

Наталипе Красков тăкăрлăкпа пахчасен хыçне тухрĕç. Наталисен ялĕпе Красковсен ялĕ хушшинче пысăках мар уй сарăлса выртать. Уйĕнче çулла выльăхсем валли викăпа сĕлĕ чашкăрса ӳсрĕç. Унтан ăна сухаларĕç та ыраш акрĕç. Халĕ талккăшĕпех симĕс калча ешерсе ӳсет. Тăкăрлăкран тӳрех ыраш калчи урлă сукмак тăсăлса выртать. Натали тинех калаçу пуçармаллине туйрĕ.

— Пĕлместĕп, майĕ тупăнать-и, анчах акă мĕнле пулăшу ыйтатăп эпĕ санран, Леша, — хĕр ача пăлханма чарăнчĕ пулас, кĕмĕл сасси лăпкăн, юрă пек янраса илтĕнет. — Кашкăр Карачăмĕ ĕнер кĕтӳçсене пирĕн сыснана каçхине кĕтӳрен тӳрех колхозăн пушă картине хăваласа кĕрттернĕ. Кайран киле пырса темĕн те пĕр каласа пĕтерчĕ: эпир патшалăха аш-какай юри памастпăр имĕш. Çăмарта та халиччен те парса татман. Анне ăнлантарать: чăхсене пĕр каç хушшинче таçтан килсе кĕнĕ тилĕ мăйĕсенчен пăвса вĕлернĕ. Мĕнле пăлхатнă вĕсене вăл, мĕнле майпа кашта çинчен хăратса антарнă — хамăр та чухлаймастпăр. Карачăм аннене ĕненесшĕн те мар, ун шучĕпе, эпир чăхсене е пусса çинĕ, е Çĕрпӳ пасарне кайса сутнă. Сутнă пулсан пирĕн налук та халех парса татмалла имĕш. Укçине ăçтан тупмалла — пĕр пус та çук-çке, Леша. Çапла хăратса кăшкăрашса ятлаçрĕ-ятлаçрĕ те сыснана патшалăха пани çинчен квитанци чăр-чар çырса сĕтел çине персе хăварчĕ. Вăтăр кило туртать тенĕ. Çурине кукаçи патшалăха тытса ан паччăр тесе юри пĕчĕккине парнелерĕ те, ӳссе те çитейменччĕ-ха. Питĕ пысăк шанчăкчĕ аннепе иксĕмĕрĕн сав сысна çине. Пĕрремĕш юр çусан сутасшăнччĕ эпир ăна. Аш-какай планне сурăхсемпе тултарасшăнччĕ. Хăв пĕлетĕн — сысна хăвăрт сутăнать...

Красков хĕр ачана сăмах сиктермесĕр итлет, çав хушăрах куçĕ умне Мэри шуса тухать. Ăçталла хăваласа кайрĕç-ши çав путеке? Карта хушăкĕпе Лешăна епле хурлăхлăн пăхса юлчĕ вăл. Мĕн тесе шутларĕ-ши ун çинчен? Юлташлăха ним вырăнне хуман ача терĕ пуль? Çаплах ĕнтĕ, Кашкăр Карачăмĕшĕн пулсан... Çăмĕ ăшне пытарнă кĕске çырăва кам та пулин тупса вуларĕ-ши? Пĕр-ик хутчен те пулин мăйĕнчен ачашларĕ-ши?

— Çавна тытса хăварма май килмест-ши? — Натали утма чарăнчĕ.

— Мĕне?

— Пирĕн сыснана, — Красков темĕн тума пултарасса та шаннă пек ăна куçĕнченех тинкерчĕ хĕр ача.

— Мĕнле тытса юлас-ха ăна? Эпĕ кĕтӳ хуçи мар-çке.

— Пĕр-пĕр çырма урлă каçнă чухне е вăрмана кĕрсен... кĕтӳрен уйăрса хăварма çук-ши?

Красков хĕр ача сыснана кĕтӳрен мĕнле майпа ирĕке кăларасси çинчен сахал мар шутланине сисет, пулăшас та килет унăн Наталие, анчах мĕнле меслетпе усă курмалла-ши? Кашкăр Карачăмĕ кĕтӳ хуçи хăй пулсан? Вăл ачасене куçĕнчен пĕрре те вĕçертмĕ-ха, кĕтĕвне те питĕ тимлĕ сăнаса пырĕ. Кĕтӳçĕсене Красков хăй пухнă, вăл вĕсене шанать. Вĕсем ăна пулăшма та хирĕç пулас çук-ха. Ку енчен шанчăклă, тепĕр енчен вара... Калăпăр, сыснана кĕтӳрен уйăрма май тупĕç ачасем, анчах ăна аслă çул çинче пĕччен тăратса хăвармалла мар-çке, хуçин аллине памалла. Анчах ку япала та чăрмавлă, мĕншĕн тесен Наталие хăйсемпе пĕрле илме юрамасть ачасен. Çакăн çинчен ерипен систерчĕ ăна Красков.

— Çухалса çеç каять сирĕн сысна ют çĕрте...

— Çухатмастпăр, Леша. Эпĕ кĕтӳпе пĕрлех пыратăп.

— Юрамасть.

— Пĕлетĕп, çавăнпа сирĕнпе пĕрле мар, кĕтӳрен виçĕ-тăватă çухрăм каярах юлса утăп.

— Ют çынсенчен хăрамастăн-и?

— Мĕншĕн? Малта эсĕ пыратăн-çке, çавăнпа мĕн те пулин сиксе тухсан сана систерме май тупăп-ха... Эс пур чухне эпĕ никамран та шикленместĕп, Леша. Тата... пĕлетĕн вĕт эпĕ мĕнле хăвăрт чупнине.

— Çапла-а, районти ăмăртусенче чупас енĕпе ахальтен мала тухмастăн пулĕ-ха, — Красков пĕлет: шкултан таврăннă чухне вăл хĕр ачаран уйрăлса хăйсен ялĕ еннелле пăрăннă-пăрăнманах Натали ăна аллипе сулса хăварса чупма тытăнать. Тепĕр кунне те çапла чупнине пулах шкула ачасенчен маларах çитет вăл. Нимĕн те калаймăн, питĕ пултаракан хĕр ача! Чупнă хыççăн юнпа тулнă хĕп-хĕрлĕ пичĕ магнит пекех туртать Лешăна. Вăл унăн хура çырла пек куçне те, темĕнле асамлă вăйпа туртса-илĕртсе тăракан çавра пит çăмартиăĕсене те уççăнах килĕштерсе пăхать. Натали тепĕр чухне, хĕрсе кайнăскер, çавна асăрхамасть те, иккĕшĕ çул çинче пĕр-пĕринчен уйрăлсан хăйпе мĕн-мĕн пулса иртнине савăккăн каласа кăтартма тытăнать. Эх, калаçать вăл, эх, калаçать — чĕвĕл-чĕвĕл чĕкеç тейĕн... Красков та унăн шăнкăрав пек уçă та çемçе сассине, эх, итлет вара, эх, итлет! Анчах ку яланах пĕр пек пулмасть. Натали тепĕр чухне арçын ачан хăйне тăрăннă куçĕсене сасартăк асăрхать те кĕтмен çĕртен шăпăртах пулать: пуçне пăртак пĕкет, тулли пит çăмартийĕсем çав вăхăтра тата хытăрах хĕрелсе каяççĕ — пӳрнепе вĕсене кăшт кăна тĕртсенех вĕсенчен пиçнĕ палан шĕвекĕ пĕрхĕнсе сирпĕнме пуçлассăн туйăнать. Хура куçĕпе те Лешăна мар, хăй умĕнчи çул çине, кивелнĕрен тĕсне çухата пуçланă пушмакĕсене ытларах сăнать вăл çавăн пек чухне. Утаççĕ вара иккĕшĕ юнашар чĕмсĕррĕн. Анчах ку та çиелтен пăхсан çеç çавăн пек туйăнать. Чĕмсĕррĕн пымаççĕ вĕсем, сăмах хушмасăрах пĕр-пĕринпе ăшшăн, пĕр-пĕрне лайăх ăнланса калаçса утаççĕ.

— Тупрăн-и, Леша, мĕн те пулин шутласа? — хĕр ача Красков куçĕнчен тилмĕрсе тенĕ пекех, шанса та ĕненсе пăхать.

— Тупаймарăм-ха...

— Тупаятăн-и?

— Тупатăп, Натали. Пиччĕшĕн йăмăкне пулăшусăр хăварма юрать-и вара? Юрамасть. Хăв шутланă пек, виçмине Канаша кайма хатĕрлен. Шкул директорĕнчен ирĕк ыйт.

— Ыйтмастăп, — терĕ Натали.

— Апла юрать-и? Уроксене сиктернĕшĕн...

— Ан та сĕн, кĕместĕп унăн пӳлĕмне! — хĕр ача сасси харсăрланса çирĕпленчĕ. — Кĕрсен Канаша мĕншĕн кайнине те каламалла пулать. Ыйтмастăп ирĕк, мĕншĕнне те пĕлтерместĕп. Иван Сергеевич лайăх директор, тепĕр чухне Канаша мар, Мускава кайма та ирĕк парĕ. Анчах эпĕ Канаш çулĕ çинче хамăр сыснана вăрласа юласса пĕлсен мана шкултан та кăлармасть вăл. Таса чунлă çын Иван Сергеевич, çыннăнне халиччен патак татăкĕ те тытса курман пулĕ. Эпир вара патшалăхăнне сысна вăрлама шутлатпăр. Тытсан — тĕрмене те лартĕç. Вăт мĕнлерех тискер ĕç тума хатĕрленетпĕр эпир, Леша. Çавăнпа анне те сирĕн хыççăн мана Канаша ямасть. Кала çеç, пĕтĕм плана пăсса хурать. Ăна та пĕр сăмах та шарламастăп. Канаш çулĕ çине ирхине сирĕнтен малтан тухатăп.

— Чим-ха, чим, мĕнле вăрăсем çинчен сӳпĕлтететĕн эсĕ, Натали? Кам вăрларĕ сирĕн сыснăра? Лайăхрах шухăшласа пăх-ха, эпир ăна патшалăхран йăкăртма хатĕрленетпĕр-и е патшалăх хăй ăна сирĕнтен вăрланă?

— Патшалăх мар çав, Кашкăр Карачăмĕ...

— Кашкăр Карачăмĕ мар, патшалăх! — терĕ хыттăн Красков. — Патшалăх лартнă çав ĕçе Кашкăр Карачăмне, çав финагент мар-и халăха патшалăх ячĕпе хĕсĕрлесе пурăнать. Мускав питĕ аякра, вăл нимĕн те курмасть Кашкăр йăхĕ пире еплерех асаплантарнине. Мĕншĕн курмасть? Мĕншĕн çавнашкал яваплă ĕçе вăрçăран икĕ пӳрнине касса хăтăлса юлнă çынна шанса парать? Тĕрмене пирĕн мар, малтан унăн çакланмалла!

— Леша, шăпрах-ха эсĕ... — хĕрсе кайнă Красков çăварне Натали çепĕç аллипе хупларĕ. — Пĕлместĕн-им: уй куçлă, вăрман хăлхаллă...

— Пĕле-еп!

— Апла тăк ăнлан: уй куçлă пулсан хăлха та пур унăн. Вăрманăн çеç мар.

— Çапах та сирĕн сыснăра патшалăхран вăрламастпăр эпир, — хĕр ачан вĕри аллине хăйĕннипе чăмăртаса шăппăнраххăн тавăрчĕ Красков, — усал агентăн усал ĕçне çеç юсатпăр. Кашкăр Карачăмĕ налук пухнă чухне пурне те: «Кремль те Кремль», — тесе хăратать. Ман шутпа, Кремльте ĕçлекенсем çавна илтсен пирĕн финагента тӳрех ĕçрен кăларса сирпĕтмелле. Эпир, Натали, вăрăсем мар, тискер çын сирĕнтен вăйпа туртса илнĕ выльăха хупса лартнă çĕртен ирĕке кăларакансем кăна. Анчах епле хăваласа çитĕн ăна киле? Сысна ĕне мар-çке, сĕре пуçтах вăл.

— Çитетĕп, куншăн эсĕ пачах ан пăшăрхан, Леша. Мана хăйĕн тусĕ вырăннех хурать вăл. Çуаш тесе ят панă эпĕ ăна. Хам мĕн çинине кăштах та пулин тутантарасса питĕ аван чухлать вăл, Çуаш тесе йăпатсан кунĕпех манпа пĕрле çӳреме хатĕр.

Тӳпере çăлтăрсем йышлансах пыраççĕ, такам вĕсене юриех сапаласа тăрать тейĕн. Сывлăш сивĕнет. Ăна кăшт çеç пăлхатакан çил те пăртак вăйланчĕ. Красков килĕнчен хыпаланса тухнă чухне кивĕ пиншакне хул-пуççийĕнчен уртса янăшăн тинех чунтан хĕпĕртерĕ. Вăл ăна хыврĕ те Натали еннелле тăсрĕ:

— Тăхăн-ха çакна, аслăрах пулсан та кăштах ăшăтĕ. — Вăл пиншакне хĕр ача туртăннине пăхмасăрах унăн хулпуççийĕнчен уртса ячĕ.

Натали кун хыççăн инкеке лекнĕ пек пĕтĕм кĕлеткипе чĕтресе илчĕ, çийĕнчен шуса анма пуçланă пиншака икĕ аллипе харăс çатăрласа тытрĕ, Краскова сăмахсăр тав туса ăшшăн пăхса илчĕ, именсе пăшăлтатрĕ:

— Тăхăнамах-и эппин?

— Тăхăн.

Пăртак утсан кăмăлĕ тулнăран чăтаймарĕ Натали, хăйĕн савăнăçне пытармасăр каларĕ:

— Ах, Леша, пиншакпа нумаях та утмарăм, пĕтĕм кĕлетке ăшăнса кайрĕ. Питĕ вĕри сан кĕлеткӳ, пиншакна еплерех хĕртсе янă. Çынсем çеç ан курччăрччĕ...

— Ан пăшăрхан — курмаççĕ. Кам çӳрет çак вăхăтра уй урлă? Никам та!

— Тавах, пиччем тесех каламалла та...

— Кала ара, эпĕ уншăн хĕпĕртĕп çеç... — Красков хĕр ача çăварĕнче темĕнле сăмах чарăнса юлнине туйрĕ. Нивушлĕ унăн пиншакне килĕштерместех-ши?

— Пичче темех юрать-ха та, анчах та, Леша, манăн темшĕн тус тесе калас килет. Туссем пĕр çулхисем пулаççĕ, эпĕ вара санран кăшт кĕçĕнрех... — Хĕр ача чĕлхине çăтнă пек шăпăрт пычĕ, унтан пĕтĕм харсăрлăхне пухса çапла каларĕ хучĕ: — Атя, Леша, малашне те иксĕмĕр туссем пулăпăр. Килĕшетĕн-и?

Красков юлташĕсенчен пĕлет, хăй те ачасем уççăн, нимĕн пытармасăр каланине пĕрре çеç мар илтнĕ: «Авă туссем пыраççĕ» е «Пĕр-пĕринчен уйрăлма та пĕлмеççĕ çак савнисем: шкула та — пĕрле, шкултан та — пĕрле».

Савнисем... Ку сăмах Краскова питĕ килĕшет, вăл ăна шкултан таврăннă чух Наталипе пĕрле ыраш улăмĕ купи патĕнче пытанмалла вылянă хыççăн халиччен сисмен çĕнĕ вăй парса тăрать. Красков ку таранччен те ĕçрен хăраман, анчах шкултан Наталипе пĕрле таврăнма тытăннăранпа кирек хăш ĕçе те çĕкленӳллĕ кăмăлпа çеç пурнăçлать. Натали уншăн шкулти чи çывăх хĕр ача шутланма тытăнчĕ: Леша тетрачĕсемпе кĕнекисен страницисем çинче Наталие аса илтерекен хура куç харшисемпе хура куçсем, унăн вăрăм çивĕчĕ, çаврака пит çăмартийĕсемпе çӳхе тути хĕррисем, кăштах каçăртарах сăмси, черчен мăйĕ, яштака çинçе пилĕкĕ курăнма тытăнчĕç... Сарă ыраш улăмĕн купи хӳттинче Натали кĕлеткинчен пиншакĕ витĕрех çапакан хĕр ача ăшшипе пуçĕ кăштах çаврăнса илнĕ хыççăн Красковăн пĕтĕм кĕлетки халиччен курман туйăмпа тулса ларчĕ. Ку таранччен тĕлĕк курмасăр çывăраканскер, вăл халĕ кашни каç тенĕ пекех Наталипе аташма пуçларĕ. Пĕррехинче ăна амăшĕ кулкаласа кун пирки тĕртсе те илчĕ:

— Мĕн пулчĕ, Леша, юлашки вăхăтра сана?

— Мĕншĕн апла ыйтатăн?

— Ку таранччен эсĕ тĕлĕк курнă чухне мана асăнаттăн, халĕ аннӳ вырăнне урăххи йышăнчĕ...

— Кам ятне калатăп вара? — ку сăмахсенчен вăтаннă Лешăн хăлхисем хĕрелсе кайрĕç, çунакан питне амăшĕ ан асăрхатăр тесе вăл аллине куçĕ тĕлне лекнĕ пĕрремĕш кĕнекенех ярса тытрĕ.

— Ятне асăнмастăн-ха... Те уçăмсăр мăкăр-мăкăр тунăран хам уйăраймарăм-и? Анчах кашнинчех унпа математика задачисем пирки тавлашатăн. Мĕн, вĕсене шутлама йывăрланать-им?

Çук, анне, вĕсене эпĕ лайăхах шутлатăп-ха...

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн