Электронлă вулавăш

Янраш Кули. Эс хăв ăçта çурен? Сана мĕн хушнă? Дмитрий Дмитриевич сан айăпупа çылăха кĕчĕ.

Йăкăнат. Çитăр мучи, ан кулян. Кайса кан-ха луччĕ тепĕртак (Зинăна ыталать, Дина патне йăпшăнать.)

Çитăр мучи. Парап сана «кайса кан!» Эс сĕтĕрсе килнĕ пулĕ-ха.

Йăкăнат. Эп мар, хăйсен урисемпе хăйсемех утса килнĕ.

Зинăпа Дина Çитар мучие йĕкĕлтесе такмак хыççăн такмак шăрантараççĕ. Эдуард купăс калать.

Çитăр мучи. Мĕтри Мĕтрич, ман мĕн тăвас-ха кусемпе? Хăваласа ярас-и?

Мĕтри. Эх, Çитăр мучи, сăмах патăн — сыхлаймарăн. Халь çак каччăсене шансан çеç (юлташĕсем еннелле пуçне сĕлтет). Хĕрсен пуçне хăратса мар, илĕртсе çавăрмалла. Çавна та мантăн-и, ват супнă? Мĕнле те пулин мăшăрлантар та ăсат кунтан. Каялла ан таврăнччăр. Ташлаттаратăн-и, выляттаратăн-и? Çавăрттар хăйăрланнă подшипникусене (пăрăнса утать).

Çитăр мучи (çатма çинчи пăрçа пек сиккелет, пуçне икĕ чышкипе шаккать). Ват супнă çав, ват супнă! Эх, мĕн тăвас, мĕн тăвас? Тен, пĕр-пĕр вăйă пуçлас та мăшăрăн-мăшăрăн çавăтса ăсатас? Э-э?

Çитăр мучи ташă пуçлать, ыттисене явăçтарать. Пурте калушпа лăкăш-лăкăш туса ташлаççĕ. Унтан Çитăр мучи хăнасене калуш вăййи выляттарать: хĕрарăмсемпе арçынсене хăрахшар калушне ыл маштарттарать. Тупаканни-шыраканни — Петĕр Лапшин. Малтан килĕшесшĕн мар вăл, Мĕтри хăратса илет: «Каласа парас-и пушмак çухатнă пирки?» Хĕрарăмсен калушĕсем камрине тĕрĕс пĕлнĕ хыççăн пĕрремĕш мăшăр (Йăкăнатпа Зина) палăрать, унтан иккĕмĕшĕ (Тимккапа Дина). Вĕсене мăшăрăн-мăшăрăн черкке çĕклеттереççĕ, унтан дачăран ăсатаççĕ.

Эдуард çăвар карса «Калуш тăхăнмасан...» кĕвве каласа юлать. Ытти арçынсем пуçĕсене усаççĕ.

Çитăр мучи Мĕтрие чĕнсе кăларать те иккĕшĕ «калуш ташшине» çаптарма пикенеççĕ. Самантрах ыттисем те ташша яраççĕ. Çитăр мучи Мĕтрие ыталаса ташлать.

Çитăр мучи. Ну, мĕнле, пултараятăп-и? Ку таранччен маххă паман, памăпăр та! Эх! Эх!

Петĕр Лапшин. Чарăн сиккелеме, ват супнă! Мĕн туса хутăн-ха эс, э?

Юрĕ-ха, Тимккан дачи кӳршĕрех, меллĕ пулĕ Динăпа. Йăкăначĕ вара Зинăна ăçта çавăтса кайрĕ-ши? Эх, ман дачăн пуш-пушах юлмалла-и? Мĕтрин тата хусаххăн çĕр каçмалла-и? Э? Эдик! Кала-ха тĕрĕссине, Зинăпа Динăна эс юбилярпа ман валли илĕртсе килнĕ вĕт. Тĕрĕс-и?

Эдуард. Эп хам арçын мар-им? Иккĕшĕнчен пĕрин кăмăлне çавăратăп тенĕччĕ те — пулмарĕ. Çулламан пăру пулса юлтăм.

Мĕтри (тусĕсене пырса çупăрлать). Ан пăшăрханăр, туссем, ан кулянăр. Питĕ чаплă пулса тухрĕ. Ăнмаллипех ăнчĕ арçын туйĕ. Чутах пăсса хумарăн кăна эс, Эдик. Арăм сисмерĕ. Çав паха. Савăнма та савăнтăмăр, туссем. Çапла-и?

Эдуард. Çапла, Мĕтри! Тĕп-тĕрĕс!

Лапшин. Апла тепрер яма та юрать.

Çитăр мучи. Ку вара татах та тĕрĕсрех.

Унтри. Манăн та вĕçтермелле. Каçта пулать ав.

Мĕтри. Пирĕнпе тепрер черкке шаккамастăн-и?

Унтри. Çитет, пичче. Ывăнтăм. Ыран валли вырăн хăварас. Эсир хăвăрах пуçтаркалăр ĕнтĕ кунта. Эп вĕçтерем. Ыранччен (тухса утать).

Юлнă хăнасем сĕтел патне пыраççĕ.

Мĕтри. Çитăр мучи, пĕтĕм влаçа каллех сана памалла пуль. Ирччен тăр-ха, хаклă çыннăм, хуралта. Иртнĕ каçхи пек. Эпир вара кунта йĕрке тăвăпăр та саланăпăр кил тăрăх.

Çитăр мучи Хăв та каятăн-и?

Мĕтри. Çук, хам кунтах çĕр каçасшăн. Хăнасене ăсататăп та кĕрсе выртатăп.

Çитăр мучи. Апла пулсан юрĕ. Кĕрсе выртас умĕн сĕтел çине çур кĕленче лартса хăварма ан ман вара.

Кĕвĕ янăрать. Мĕтрипе хăнасем сĕтел çинчи апат-çимĕçе пуçтараççĕ. Кил хуçи хăнасене хапха патне çити ăсатса ярать.

Петĕр Лапшин. Мĕтри, эс ан ман вара. Тăрук арăм тĕрĕслеме тытăнсан кала: «Петĕр юбилейре пулнă, пушмакне манса хăварнă».

Мĕтри. Тĕрĕслесех çӳрет пуль. Пĕрремĕш хут мар-иç...

Мĕтри пахчине кĕрет, унтан — пӳртне. Çитар мучи сетел çинчи эрех кĕленчине кĕрсе илет, каска çине ларса ĕçет...

 

Çиччĕмĕш курăну

 

Ир. Кайăксем юрлаççĕ. Хапха уçах. Каска çинче Çитăр мучи харлаттарать. Пушă кĕленче юнашар выртать.

Хапха умне Петĕр Лапшин арăмĕ пырса тухать. Икĕ аллинче пĕрер тарăн калуш.

Тарье (дачăна пăхкаласа). Çакăнтахчĕ пек Солнцевсен дачи. Ейпух çаках. Петĕр пĕрре илсе килсе кăтартнăччĕ. Халь ӳкĕнтĕр. Тăрă шыв çине кăларатăпах. Юбилейре пулнă пулать-ха, пушмакне пăрахса хăварнă-мĕн. Мыскара, мана ухмах вырăннех хурать.Тек хăтăлса юлаймĕ. Пĕр-пĕр майра хывса юлнă ĕнтĕ пушмакне. Халь пăкки шанать. Пушмакĕ тупăнмасан хăйне килтен кăларса перетĕп: çитет мана улталаса! (Пушмакшыраса шалалла кĕрет.) Пăх-ха, мĕн чухлĕ калуш, кунта шуйттан çухалса кайĕ. Тен, Петĕр чăнах пăтраштарса тăхăннă? Ӳсĕрехчĕ çав, ӳсĕрехчĕ... Киле мĕнле çитнĕ-ши? Нивушлĕ пушмакĕ тупăнĕ? (Пушмак шыраса пӳрт хыçнелле кĕрсе каять.)

Зинăпа Дина пырса тухаççĕ.

Зина. Юрать кĕсье телефонĕ пур, унсăрăн сана тупаймастăмччĕ.

Дина. Хам та çавнах калатăп-иç.

Зина. Эдикăн телефонĕ ма хуравламасть-ши?

Дина. Пире илтмелле марах кӳпсе лартрĕ-ши? Тарăхрĕ ĕнтĕ...

Зина. Эпир урăх арçынсемпе кайнăшăн кӳренчĕ-ши?

Дина. Ну, кăна майлаштарăпăр-ха. Хăй çеç чĕрĕ-сывă пултăр.

Зина. Купăсне çеç ан çухаттăр. Унсăрăн унпа пĕрле калыма çӳресси пĕтет вĕт.

Дина. Кунтах-ши вĕсем?

Зина. Кунтах пулмасăр: пăх-ха, пĕр япала вырăнта мар. Тăн çухатичченех ĕçнĕ-ши? Хапхана та хупман вĕт. Атя-ха кăштах йĕрке тăвар.

Зинăпа Дина калуш пухма тытăнаççĕ. Пӳрт хыçĕнчен Тарье тухать. Пĕр хушă пĕри те çăвар уçаймасть.

Тарье. Камсем эсир?

Зина. Эс кам? Мĕн туса çӳрен?

Дина. Мĕн ухтаран?

Тарье. Эсир хăвăр камсем? Мĕн шыратăр?

Зина. Эпир шыратпăр-и?

Тарье. Курмастăп пулать. Ман ав ирĕксĕртен шырамалла. Упăшка пушмакне.

Дина. Кам вара сан упăшку?

Тарье. Ухмаха ан перĕр. Ман упăшка сумлă çын, Петĕр Лапшин. Дмитрий Дмитриевичăн çывăх тусĕ.

Зина. Тусĕ?

Тарье. Тусĕ е ĕçкĕçĕ? Парап сире ман упăшкаран кулма (калушĕпе юнать, хăратанçи туса хĕрарăмсем тапăнасран хӳтĕленме хатĕрленет).

Зинăпа Дина тата Тарье хирĕçме тытăннă вăхăтра хапха умне Мĕтри арăмĕ Верук çитсе тăрать. Вăл виçĕ хĕрарăм тавлашăвне шарламасăр итлесе тăрать. Юлашкинчен чăтăмĕ пĕтет.

Верук. Пăх-ха вĕсене, çын килĕнче хуçаланаççĕ. Ман упăшка ятне янратаççĕ. Виçĕ еркĕн пĕр харăс килсе çитнĕ-и? Пайлаймарăр-и?

Шăв-шава илтсе Çитăр мучи сиксе тăрать, чупса кĕрет.

Верук. Акă тепĕр катемпи тупăнчĕ. Мана ирттерсе ямарĕ ĕнер, кунта вара, пăх-ха, еплерех туй пырать.

Çитăр мучи. Ăнланаймарăм-ха, хăш пĕлĕтрен татăлса антăр эсир? Эстрада çăлтăрĕсем мар пуль? Мĕтри Мĕтрич вĕсене чĕнме саккас паман.

Верук. Паман тетĕн? Кусем эппин мĕн шăршлама килнĕ?

Тарье. Каçарăр та, кам пултăн эс? Лăплан-ха кăштах.

Верук. Пĕлместĕр-и? Эпĕ -Дмитрий Дмитриевичăн саккунлă арăмĕ.

Тарье. Эпĕ вара — Дмитрий Дмитриевичăн тусĕн арăмĕ.

Верук. Тусĕн арăмĕ? Ăçта вара вăл тус. Шалта-и?

Тарье. Çук, шалта мар, килтех юлчĕ. Эп вăл вăраниччен çĕрле тăхăнса пынă калушне пушмакĕпе улăштарма килтĕм.

Верук. Хăв пушмак пăру мар-и-ха эс? Упăшкун пушмакне ма кунта шырамалла сан?

Тарье. Ĕнер кунта пулнă вăл. Ытлашши персе лартнă та пушмакне çухатса хăварнă.

Верук. Туй тунă эппин кунта. Кусенчен хăшне вара Дмитрий Дмитриевич хуп хушшине хупнă?

Зина. Мĕнле хуп хушшине?

Верук. Çак тарана çитсе пĕлместĕр пулать. Туйра та пулман тесшĕн-и?

Дина. Нимĕнле туй пирки те пĕлместпĕр эпир.

Верук. Эппин кунта мĕн шыратăр?

Дина. Хамăрăн купăсçăна.

Верук. Мĕншĕн кунта шырамалла ăна?

Зина. Эпир ăна кунта леçсе хăварнăччĕ те...

Верук. Туя туй пек тума-и?

Шăв-шава илтсе пӳртрен Мĕтри вăранса тухать.

Мĕтри. Çитăр мучи, мĕн сиксе тухнă? Кам шавлать? (Арăмне асăрхать.)Ай-уй, Верук, эс кунта мĕн тăван?

Верук. Упăшкана шырама килтĕм те, хам пеккисем тĕлне пырса тухрăм. Пĕри ав пушмак шырать, теприсем те купăс, те купăсçине шыраççĕ. Палламастăн-и пĕрне те?

Мĕтри. Çук, палламастăп. Çитăр мучи, эс палламастăн-и?

Çитăр мучи. Çук, палламастăп.

Мĕтри. Апла пулсан ма кĕртрĕн? Хăвала та кăларса яр.

Çитăр мучи. Пурне те-и?

Мĕтри. Пурне те...

Çитăр мучи Верук патне пырать, хăвалама тытăнать.

Мĕтри. Куна ан тĕкĕн. Вăл ман арăм.

Çитăр мучи Тарье патне пырать, хăвалама тытăнать.

Мĕтри. Куна та ан тĕкĕн. Вăл Петĕр Лапшин арăмĕ.

Çитăр мучи Зинăпа Дина патне пырать, хăвалама тытăнать.

Мĕтри. Кусене те ан тĕкĕн. Вĕсем Эдикăн юрăçисем.

Çитăр мучи. Хăвна хăваласа ямалла-им тата?

Верук. Во, во, туй каччине тасатмалла кунтан!

Мĕтри. Мĕнле туй каччине?

Верук. Ĕнер туй туман-и вара кунта? Пурте пĕлеççĕ, эс пĕлместĕн. Пăх-ха, мĕнле чаплă салют панă тата туй ячĕпе, калуш çумăрĕ тăкăннă çӳлтен. Эрне каялла кăна кам та пулсан пĕр мăшăр парнелĕ-ши теместĕн-и? Кам пит юратать сана çапла?

Мĕтри. Верук, мантăн-им? Ĕнер ман юбилей пулнă. Юлташсем парнелерĕç.

Верук. Юлташсем тетĕн... Радиопа саламлаканни вара кам пулчĕ? Савни-и? (Мĕтри шарламасть, тăна кĕрсе пырать). Вăл сан юратнă юрруна та пĕлет.

Мĕтри. Çук, Верук, нимĕнле савни те çук ман (арăмĕ патнерех пырать).

Арăмĕпе упăшки калаçнă май пахчана пĕрин хыççăн тепри Унтри, Тимкка, Янраш Кули, Вăрăм Ахванеç, Пасар Насарĕ, Йăкăнат кĕреççĕ.

Верук. Пĕр-пĕр хаклă парне те ярса пачĕ пулĕ-ха.

Мĕтри (арăмне çупăрлама хатĕрленнĕскер шарт сиксе пăрăнать). Çук-çке, çук.

Верук. Радио саламĕнче каламарĕç-и вара?

Мĕтри. Эп нимĕнле радио та илтмен, пĕлместĕп.

Верук. Ĕнерхи юбилейунта хĕрарăмсем те пулман теесшĕн-и?

Мĕтри. Çук. Мĕнле тупăшнă, çавăн пек — арçынсем çеç пулнă.

Верук. Эппин эс çĕнтертĕн пулать?

Мĕтри. Каçар та, сăмаха тытрăм. Путевка мана тивет!

Верук. Канма каятăн эппин. Пĕчченех-и? Е пĕр-пĕр савнийӳпе.

Мĕтри. Тупа турăм-çке çĕнĕ пурнăç пуçлатăп тесе.

Верук. Суеçтерме те пăрахатăп терĕн?

Мĕтри. Çапла.

Верук. Халĕ пĕр сăмах та суеçтермерĕн эппин?

Мĕтри шарламасть. Верук тăрук мунча умĕнчи курупкăна асăрхать.

Верук. Ку тата мĕн япали? Темĕнле чаплăскер пек.

Пурте ĕнерхи курупкăна палласа илеççĕ. Шыв сыпнă пек тăраççĕ. Мĕтри курупка патнелле туртăнса темиçе утăм тăвать те вăйĕ пĕтнĕн чарăнать. Верук хитре хутпа чĕркенĕ курупкăна йăтса варрине тухать.

Верук. Ну, Мĕтриçĕм, каласам, мĕн пытарнă-ши кунта? Уçман та иккен ăна...

Мĕтри (кăшт шарламасăр тăрать). Ăçтан пĕлем ĕнтĕ эп çын япалине. Такам манса хăварман-ши?

Верук (йĕкĕлтесе). Чăн-чăн уяв пулнă вара сирĕн ĕнер. Кашниех мĕн те пулсан манса хăварнă. Пĕри — пушмакне, теприсем — купăсçине, парне манса хăваракан та тупăннă...Мĕтриçĕм, эп сана хăвна ĕмĕрлĕхех юратнă дачунта манса хăварасран хăрамастăн-и? Пурăн, юптарури пек, юрласа та ташласа. Юрласа та ташласах çур ĕмĕрӳ иртнине сисмерĕн те. Ывăлупа хĕрӳ çитĕнсе çитрĕç, кĕç-вĕç хăйсем йăва çавăраççĕ.

Мĕтри. Верук, халăх пухăнчĕ, ытлашши ан шавла-ха. Камит кăтартма килмерĕн ĕнтĕ эс.

Верук. Курччăр, пĕтĕм халăх куртăр-савăнтăр пирĕн арçынсене пăхса. Епле маттур вĕсем! Пĕр эс çеç-им маттурри хаклă çыннăм? Пăхăр-ха унталла, пăхăр-ха кунталла! Мĕтри, санран та ирттере кен çук-и? Ăмсанмастăн-и?

Мĕтри. Тем ан калаç-ха... Хăнасем кĕтсе ывăнчĕç пулĕ, апат-çимĕç хатĕрлеме вăхăт мар-и?

Верук. Чим-ха, чим, малтан тĕрĕслĕх вĕçне тухар-ха. Никам та хирĕç мар-и?

Арçынсем чĕнмеççĕ. Хĕрарăмсем хăюсăррăн: «Хирĕç мар...»

Верук. Арçынсене мĕн пулнă?

Çитăр мучи. Мухмăрла вĕсем, кинĕм

Верук. Эп кин пулса тăтăм-и? Ĕнер кунта урăххине кин туман-и-ха эсир?

Çитăр мучи. Тăваймарăмăр çав.

Верук. Мĕн чăрмантарчĕ вара?

Çитăр мучи. Мĕтри Мĕтрич чăрмантарчĕ.

Верук. Чăнах-и?

Çитăр мучи. Чăн сăмахăн суййи çук.

Верук. Эх, тамаша, шел апăршасене, радиопа саламлакан савнисем те килсе çитеймерĕç-и?

Çитăр мучи. Саламĕ пулнă та саламлаканнине пĕлеймерĕмĕр.

Верук (курупкăна çĕклесе). Ку вара ăçтан килсе ӳкнĕ?

Çитăр мучи. Почтальон килсе панă.

Верук. Мĕнле почтальон?

Çитăр мучи. Эп йĕркеллĕ пĕлсе юлаймарăм çав.

Верук. Апла иккен. Шалта вара мĕн-ши?

Пурте шăп тăраççĕ.

Çитăр мучи. Кинĕм, пар-ха хама, тĕрĕслесе пăхам. Тем амакĕ сиксе ан тухтăр тата. Инкек курса ларар мар. Пĕр-пĕр террорист ярса паман-ши? Мĕтри Мĕтриче курайманскер.

Верук. Тен, çырмана кайса пемелле ăна? Мĕтрие кирлĕ пулас çук вăл. Ĕнертенпе уçса пăхма шутламан та. Мĕтри, ма чĕнместĕн?

Мĕтри. Мĕне кирлĕ вăл мана? Ыйтса илмен вĕт эп. Парса яр Çитăр мучине. Тен, ăна юрăхлă пулĕ?

Çитăр мучи. Вăт, вăт. Калап-иç (айккинелле пăхса). Эх, ĕнерех ма йăтса каймарăм ăна, сăмах-юмах пулмастчĕ, тытса пăхрăм вĕт, ма каялла хутăм-ши? (Курупка патнепле туртăнать.)

Верук. Чим, чим, тен, уçсах пăхăпăр?

Мĕтри (хăюлланса пырать). Юрĕ, Верук, çитет курнăçланса. Çынна култарар мар. Кайран, хăнасем кайсан...

Верук. Ай-яй, Мĕтри, ĕлĕкхиллех чееленесшĕн-и? Никаких. Халех, çак самантрах тăрă шыв çине кăларатпăр сана.

Мĕтри. Тупнă тăрă шыв çине кăлармалли. Выляса ярасран шикленсе камит кăтартатăн-и? Путевкăсăр тăрса юласран хăратăн-и? Кирлех пуль вăл мана. Çĕнтертĕн тесе шутла эппин. Путевка сана пултăр. Килĕшрĕмĕр-и?

Верук. Нимĕнле путевка та кирлĕ мар мана. Сана тĕрĕслес тесе çеç тавлашрăм. Пĕртен-пĕр хурав çеç пар мана, вара хăпатăп. Кам пулчĕ сана радиопа саламлаканни? Кам вăл-сана пуринчен ытла юратакан хĕрарăм? Çăкăр-тăварĕ хире-хирĕç пулĕ-ха?

Мĕтри. Нимĕнле хĕрарăм та çук ман. Чăннипе юратакан çын хăйĕн туйăмĕ пирки пĕтĕм тĕнче илтмелле кăшкăрса çурес çук. Хăв çапла каламастăнччĕ-и? Такам шӳтлеме пăхнă ĕнтĕ.

Верук. Нумай-и вара сан ун пек шӳтлекен? Атя-ха черетпе аса илер.

Мĕтри. Çук ман, никам та çук.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн