Электронлă вулавăш

Тимкка. Çырткаличчен сыпкалар-ха. Атьăр Платон Павловичпа Егор Егорович сăмахĕсене çирĕплетсе черккесене çĕклер!

Мĕтри. Шашлăк лартса яриччен мунча кĕрсе тухмалла мар-ши?

Хăнасем. Во, тĕрĕс! Канса илер-ха кăштах! Сăра-эрех пирĕнтен тарас çук...

 

Иккĕмĕш пайĕ

 

Тăваттăмĕш курăну

 

Çавăнтах. Пахча варринче — сĕтел. Мунчаран арçынсем шавлани, çапăнни илтĕнет. Мунча умĕнче — пĕр ĕрет калуш. Хапха умĕнче Çитăр мучи ĕнтĕркесе ларать.

Çитăр мучи (сиксе тăрать, туйипе килекене тĕллет). Кам унта? Ан çывхар! Стрелять буду!

Мĕтри арамĕ кĕрет.

Верук. Ну, стреляй! (Аллисене парăннă пек çĕклет.)Кам вара эс, кун пек пит хăрушăскер? Хăратсах пăрахрăн (иртсе кайма тăрать).

Çитăр мучи (хĕрарăм çулне пӳлет). Эп — часовой! Хуралçă.

Верук. Мĕн сыхлан? Кама хураллан?

Çитăр мучи. Кама пултăр, Мĕтри Мĕтрича. Юбиляра.

Верук. Камран сыхлан вара?

Çитăр мучи. Хĕрарăмсенчен.

Верук. Вăрласран-и?

Çитăр мучи. Çо-о-о-ок! Вăрласран мар. Пĕр хĕрарăма та çывăха яма хушман.

Верук. Эп — арăмĕ, мана — юрать. Мĕтри кĕтет мана.

Çитăр мучи. Çо-о-ок, кĕтмест. Арçынсем анчах унта. Хĕрарăмсем валли шыв та çук унта.

Верук. Мĕн ĕçеççĕ вара?

Çитăр мучи. Çутти кăна.

Верук. Чăнах та пĕр хĕрарăм та çук-и?

Çитăр мучи. Çо-о-ок, теп, çок! Эс те кай кунтан!

Верук. Эп пăхса анчах илетĕп. Вăрттăн, хушăкран.

Çитăр мучи. Çо-о-ок, пăхмастăн. Кай кунтан. Атту... (туйипе юнать).

Верук. Итле-ха мучи, ыр кăмăллă пул. Ирттерсе яр-ха, çур литр лартап.

Çитăр мучи. Малтан ларт, кайран калаçатпăр.

Верук. Ирттерсе яр эс, илсе тухатăп унтан.

Çитăр мучи. Унта эп хам та кĕрсе тухма пултарап. Эс хăв илсе кил.

Верук. Ирттерместĕн-и? (Тарса кĕме пăхать.)

Çитăр мучи. Ни за что! Никаких! От ворот поворот ту! Все. Ан çыпăç, кай!

Верук. Апла эппин? Юрать, юрать...

Верук иртме пăхать — мучи ирттермест, каянçи тăвать те каялла чупса кĕрет, хапха патнелле талпăнать — Çитăр çулне пӳлет. Урлă-пирлĕ чупкалаççĕ иккĕшĕ, Çитăр мучи хĕрарăма ярса тытас патнех çитет — лешĕ тарса ĕлкĕрет.

Çитăр мучи пуç каçăртса пахчана кĕрет.

Çитăр мучи. Эх, çаклатаймарăм. Кăтартаттăмччĕ хам камне! Мĕтри, Мĕтрич, ăçта эс?

Мĕтри (пӳртрен тухать). Кунта эп, кунта. Мĕн çухăран?

Çитăр мучи. Пĕр пирĕшти килсе кайрĕ. Кĕртмерĕм.

Мĕтри. Мĕнлескер вара?

Çитăр мучи. Темле каламалла. Сан пата килсе çӳрекенсем маншăн пурте пĕрешкел те вĕсем... Арăму терĕ.

Мĕтри. Арăмах-ши?

Çитăр мучи. Эп те ĕненмерĕм. Хăваласах ятăм. Хытă хăратрăм. Чупсах тарчĕ.

Мĕтри. Ну-у, çаплах-и?

Çитăр мучи. Çаплах, çаплах. Хыт кăшкăрнипе пыр та ыратакан пулчĕ. Çăвар типсех ларчĕ.

Мĕтри. Кил-ха эппин. Кăштах чӳхесе ил çăварна. Хăвах ярса ĕç-ха, юрать-и? Эп шăплăма кăшт пулăшкалам (пăрăнса утать)

Çитăр мучи пĕчченех юлать. Сăра-эрех ярса ĕçет. Мунча умĕнчи курупкăна илсе çавăркаласа пăхать, вырăнне хурать, калушсене тыта-тыта пăхкалать. Пĕр мăшăрне суйласа илетте хапха умне тухса пытарать. Каялла кĕрет.

Çитăр мучи. Мĕтри, кил-ха, атя пĕрле шаккаса ĕçер. Пĕччен ĕçме ĕçкĕç мар вĕт эп.

Мĕтри тухать. Иккĕшĕ эрех черккисене шаккаççĕ.

Çитăр мучи. Мĕтри Мĕтрич, эс каçар-ха мана. Юбилею пирки малтан пĕлеймерĕм те парне хатĕрлеймерĕм. Йышăнсам-ха çаксене (кивĕ калушсене уринчен хывса тăсса парать).

Мĕтри. Çук, çук, мĕн эс, кирлĕ мар. Хăв мĕнпе çӳрĕн?

Çитăр мучи. Мĕтри Мĕтрич, ан тиркеш: парне пани хаклă мар, параканни юраттăр. Кăмăл турам — пĕр турам. Çавна шута ил эс. Эп вара, эп...

Маншăн ан кулян. Кин парнелени пур ман. Ăна тăхăнăп. Кусем вара, кусем... (калушĕсене пӳрт алăкĕ умнерех кайса лартать). Маруçусене пырать, пахчара çӳллĕ кĕлĕллĕ пушмакпа шаклаттарса çӳрес çук вĕт.

Мĕтри. Апла пулсан хире-хирĕç парне пултăр (çĕнĕ мăшăр калуш илсе хуралçăна тыттарать). Çӳре савăнса. Малалла та сыхă пул, ан яр кунта хĕрарăмсене.

Çитăр мучи. Ну, Мĕтри, мĕнле лайăх çын эс. Парнене çумаллах пуль. Яр-ха.

Мĕтри черккесене тултарать. Иккĕшĕ шаккаса ĕçеççĕ.

Çитăр мучи. Хурал пӳртне чупса килем-ха эп. Тен, шыракан-ыйтакан пур. Маншăн ан пăшăрхан. Эп чиччас! Хытă сыхлăп сире. (Çĕнĕ калуш тăхăнать, сулкаланса «Калуш тăхăнмасан.» юрă сăмахĕсене ĕнĕрлесе тухса утать. Çула май маларах пытарнă калуш мăшăрне илсе каять.)

Мунчаран арçынсем шавлани илтĕнет. Пахчана Петĕр Лапшин хашкаса çитет. Костюмпа, галстукпа, тарăн калушпа. Хăй хĕренке. Ăна хирĕç Мĕтри тухать.

Мĕтри. О-хо, Петĕр! Ăçта çӳрен эс? Çынсем ав мунчана та чăмрĕç. Эс çухалса çӳрен.

Петĕр. Çухалса кайрăм çав, пачах çухалса кайрăм. Юрать сан тĕле пĕлетĕп. Итле-ха, сан мана валли пĕр-пĕр кивĕ пушмак çук-и?

Мĕтри. Мĕн тума? Мĕн пушмакĕ?

Петĕр. Пăх-ха эс, куратăн-и эп мĕн тăхăннине?

Мĕтри. Ма курмас? Костюм тăхăннă, галстук çыхнă...

Петĕр. Ак-ку вара? (Урине çĕклесе калушне кăтартать.)

Мĕтри (кулса ярать). Кун пирки санран ыйтмалла. Чăнах та, мĕне пĕлтерет вара ку?

Петĕр. Пĕлтерет çав, пелтерет. Пуç ĕçлеменнине пĕлтерет...

Мĕтри. Тем ан калаç-ха. Кашнин пуçĕ сан пек ĕçлесен...

Петĕр. Пĕчĕк пуç хыççăн кайса пысăкки ĕçлеме пăрахрĕ çав (сăра ярса ĕçет).

Мĕтри. Ну, лăплан, каласа пар-ха, мĕн сиксе тухрĕ.

Петĕр (сăра куркине тултарать, сыпа-сыпа калаçать). Çула май, кунта килме тухсан, пĕр Маруç патне кĕрсе тухма кăмăл турăм. Хăвăрт кăна ĕлкĕретĕп тенĕччĕ.

Тахçан пĕрре ӳсĕрпе лексе курнăччĕ вăл хĕрарăм патне, упăшки çук чухне. Çуртне те астăватăп, вăрăмскер, Китай стени тесе ахальтен ят паман ĕнтĕ. Хваттерĕ тĕлне пĕлместĕп, анчах та телефон номерне çухатман. Тытрăм та шăнкăравларăм. Хайхискер килĕнчех. «Кил, чарăнура тĕл пулăпăр, тантăш патне çитсе килĕпĕр, вăл пирĕн çуртрах пурăнать», -тет. Пĕр кĕленче çутти туянтăм. Çитрĕм чарăнăва, унтан палăртнă çĕре çул тытрăмăр. Эп, айван, хăш подьезда кĕнине те, миçемĕш хута хăпарнине те, хваттер номерне те пăхма ăс çитермен çав.

Çитрĕмĕр хайхи, кĕтĕмĕр. Кил хуçи майри те пирĕнпе кухньăра ларса ĕçрĕ. Тухса кайма, пире иксĕмĕре çеç хăварма хатĕрччĕ хайхискер, такам пӳрт алăкне пырса шаккарĕ. Кил хуçи — кил хуçиех çав: пирĕнтен ыйтса тăрать-и? Пычĕ те уçрĕ, пĕр арçын, ман пекскер, кĕчĕ тăчĕ; Çук, ман пекскер мар, мухмăрлăрах, япăх тумланнă. Кĕленчепе хăй. Тӳрех пирĕн пата кухньăна çул тытрĕ. Пĕрле лартăмăр, ĕçрĕмĕр. Арçын тăчĕ те тухса утрĕ. Тем кăрт турĕ чунра, ырă мара систерчĕ. Чупса тухрăм прихожăйне. Ак тамаша: ман плаща хĕстерсе тухса кайнă. Тимлĕрех пăхрăм та: пушмак та çук, ун вырăнĕнче çак калуш кăна. Тăхăнтăм та тухса чупрăм шулĕк хыççăн. Чупрăм, чупрăм — тупаймарăм. Ирĕксĕрех хваттере таврăнма тиврĕ, анчах хваттер тĕлне манса кайнă! Пĕр подьезда кĕтĕм, теприне, çич-сакăр хваттере пырса çапăнтăм — хам майрасем тĕлне пырса тухаймарăм: те юххасем тĕлне пултăм ĕнте, те ăнсăртран çеç çапла сиксе тухрĕ? Арăм сиссен пĕтерет. Уйăх каялла кăна илсе панăччĕ вăл мана пушмака. Эх!..

Мĕтри. Эй, эс, Петĕр, ман хăраххиех-çке?

Петĕр. Ма? Сан та ун пекки пулнă-и?

Мĕтри. Пулнă çав.

Петĕр. Ан тĕлĕнтер... каласа пар-ха, чуна лăплантарам. Эп хам пек ухмах тĕнчере урăх çук тесе...

Мĕтри. Эпир ухмах тесшĕн мар эп. Пирĕнтен чеереххисем мăй таран тесшĕн.

Петĕр. Юрĕ. Çапла пултăр. Эс паянтан — ват çын, эс — пĕлен.

Мĕтри. Тупăннă çамрăкки (ахăлтатса кулать). Çӳретĕн çав çамрăкланса.

Петĕр. Хыт ан кул-ха. Такам илтсен тем шутлĕ (мунча еннелле асăрханса лăхать). Эс çынсене каласа ан пар ĕнтĕ.

Мĕтри. Юрĕ, юрĕ, ан чĕтре. Ку таранччен сутманнине...

Петĕр. Эп те сутса курман. Каласа пар-ха, эппин.

Мĕтри. Кунтарах кил (мунчаран пăрăнарах тăрать, шăппăнрах калаçать). Эп сан пек çӳремен. Хам хăна йышăннăччĕ. Пĕррехинче çĕрле мастерскойне ĕçтешĕм урамран палламан чиперука çаклатса кĕнĕччĕ. Эп хамăн Маруçпа сăра-эрехпе киленеттĕм... Юлташ чиперукĕ тăн кĕртсе хăварнă пире, ват кăрккасене. Туалета тухса кĕрем-ха тесе пăрăнчĕ те — тухса шăвăннă. Çула май ман Маруçăнне чаплă аттине, норка çĕлĕкне хĕстерсе тухса вĕçтернĕ. Паллах, пире тарăн калуш вĕçне хăварман, хăйĕн çĕтĕк аттине лартса хăварнă.

Петĕр (ахăлтатса кулать. Мĕтрие ал парать). Апла иккен — иксĕмĕре те пĕр çĕпрепе йӳçĕтсе пĕр чустаранах йăваланă-çке... Юрать арăмсем çак тарана çитсе тăрă шыв çине кăлараймарĕç.

Мĕтри. Паян çакланатăн ĕнтĕ.

Петĕр. Тăхта-ха эс, тăхта. Атя, мĕн те пулсан шутласа кăларар (шухăша кайса тăрать). Пушмака сан патран çаклатса кайнă темелле пуль. Э?! Е кунта манса хăварнă тес-ши?

Мĕтри. Ман ята ярасшăн-и эс? Ахаль те пĕтĕм айăпна ман çине йăвантаран. Арăму мана темĕнле путсĕр вырăнне хурать ĕнтĕ: «Кампа ĕçнĕ» — «Солнцевпа»; «Ма киле килмен, ăçта çĕр каçнă?» — «Мĕтри мастерскойĕнче...» Хăв ав юххасене пушмак парнелесе çӳретĕн.

Петĕр. Юрĕ ĕнтĕ. Эпĕ те сана пĕрре çеç мар хӳтĕленĕ, хăтарнă. Аса илтерес-и?

Мĕтри. Кирлĕ мар. Халăх умĕнче ята ан яр-ха: как ни как эп — паллă художник.

Петĕр (тăрук тĕлĕнсе) Итле-ха, ăçтан кун чухлĕ калуш тупнă эс? Нумай пулмасть кăна сан пĕр мăшăр та çукчĕ-çке...

Мĕтри. Вăхăтра килмеллеччĕ. Пĕтĕмпех кураттăнччĕ, пĕлеттĕнччĕ. Инкек те курмастăнччĕ.

Петĕр. Инкекне курнă-ха, малашне те курăпăр-ха. Хӳресем усăниччен тӳсмелле. Турри арçынна çапла туса янă та.

Мĕтри. Пурне те мар-ха. Иксĕмĕр пеккисене çеç.

Петĕр. Эс, Мĕтри, тем, урăхларах калаçма тытăннă. Ватăлма пуçламарăн пулĕ те?

Мĕтри. Ман çула çит-ха. Хăв мăнле калаçма пуçлăн ун чухне? (Ахăлтатса кулса ярать.) Турра шĕкĕр, аллă çула çитсе те сан пек хула тăрăх чаплă костюмпа, шурă кĕпепе, галстук çыхса тата... калуш тăхăнса утма тӳр килмерĕ. Ха-ха!.. Атя, Турра тав туса ĕçер.

Петĕр. Хăв турруна тав туса ĕç, ман ав хама хӳтĕлеме пăрахрĕ.

Мĕтри. Хăв маннă эс ăна, çавăнпа.

Петĕр. Тупăннă çылăхсăрри. Миçе сехет çитрĕ-ха çылăха кĕменни? Каç пултăр-ха, курăпăр.

Мĕтри. Юрĕ ĕнтĕ, шӳтлеме те юрамасть санпа.

Петĕр. Мĕтри, эп вара шӳтлемесĕр ыйтасшăн. Пĕр-пĕр мăшăрне (калушсене тĕллесе) улăштарса тăхăнам-и (урисене çĕклесе кăтартать), ытла хĕстерет, çитменнине тата, пăх-ха, çурăк.

Мĕтри. Хĕвел Мĕтри калуш тăхăнтарчĕ тесе вĕçкĕнленсе çуремĕн-и?

Петĕр. Мĕнех вара? Япăх-им? Хĕвел Мĕтри ячĕпе мухтанма юрĕ-ха: паллă çын.

Мĕтри. Суйла эппин, шалккă-им? Паллах, пире калуш мар, шĕлепке тăхăнтармалла та...

Петĕр. Шĕлепкине ăна хамăр ыйтмасăрах тăхăнтарĕç-ха, ытлашши ан шарла, илтет ак (тупенелле пӳрнипе тĕллесе асăрхаттарать)

Мĕтри. Мунчана чăмас шухăш çук-и сан, Петĕр? Пĕр хутнă чух ăшши сая ан кайтăр.

Петĕр. Тăвăр пулмĕ-и унта?

Мĕтри. Мантăн та-и? Пĕррехинче миçен çăвăнтăмăр-ха? Вун виççĕнех марччĕ-и?

Петĕр. Ухмахланнă çав.

Мĕтри. Халь ăсланнă-и?

Петĕр. Мĕтри, каçар та, эс паян чăнах та урăхланнă. Хăвăн та мунчана кĕрсе кăштах уçăлмалла мар-и?

Мĕтри. Атя эппин. Çылăхсенчен çăвăнса тасалас. (Шăллĕ еннелле çаврăнса.)Унтри! Эс пăхкала-ха кунта, йытă-кушак таврашĕ сĕтел çине хăпарса ан кайтăр! Эп пĕр-икĕ хут çапăнса тухам.

Мĕтрипе Петĕр мунчана кĕрсе каяççĕ.

 

Пиллĕкмĕш курăну

 

Арçынсем сĕтел тавра пухăннă. Мунча хыççăн пĕри ал шăллипе витĕннĕ, тепри пуçне ал шăллипе яваланă, хăшĕ-пĕри простынь уртса янă. Пурте тарăн калуш тăхăннă. Юрлаççĕ:

 

«Калуш тăхăнмасан

Мĕн тăхăнас-ха ман...»

 

Купăс сасси янăраса каять. Арçынсен юррине тăсса виççĕн пырса чарăнаççĕ: Зина, Дина, Эдуард.

Хăнасем алă çупма тытăнаççĕ, «Ура!» кăшкăраççĕ. Мĕтри юрăçсене хирĕç чупса пырать, тытса чарать.

Мĕтри. Стоп! Стоп! Стоп! Чикĕрен иртме юрамасть.

Хăнасем. Иртĕр! Иртĕр! Иртĕр!

Мĕтри (аллисене сарса). Эдик, ăçтан тупăннă эсир?

Эдуард. Уй куçлă, вăрман хăлхаллă. Пирĕнсĕр юбилей тăвас терĕн-и? Зина ав радиопа сана такам майри саламланине илтнĕ. Дина патне тухса вĕçтернĕ. Иккĕшĕ ман пата чупса çитрĕç. Телефонпа шырама тытăнтăм сана, арăму дачăра терĕ.

Зина. Пирĕнсĕр сана кичем пулĕ терĕмĕр.

Дина. Эс пĕр çуралнă кунна та пире чĕнмесĕр хăварманччĕ.

Эдуард. Урăх хĕрсемпе пулĕ-ха эс терĕç Зинăпа Дина. Вĕсене тытса лăскама васкарĕç.

Мĕтри. Куратăр-и? Пĕр хĕрарăм та çук. Ахалех васканă эсир. Ыран е виçмине саламлаттăрччĕ.

Зина. Çук, паянхи ĕçе ырана хăварма юрамасть.

Дина. Халех парне парасшăн.

Метри. Пĕтрĕ пуç, эсир те парнепе-и?

Зина. Акă, тыт! Эдуард туянма сĕнчĕ, юбиляр тахçанах калушшăн çунать терĕ (калушĕсене парать), тата тепĕр парне хатĕрлерĕмĕр. Юрă, чĕререн тухаканни.

Зина. Эпир сан темле савнийӳ пек радиопа фонограмма янратса ята ямастпăр.

Дина. Юратакан çын вăл тарса-пытанса çӳремест. Пĕрле пулма тăрăшать.

Зина. Пирĕн пек ак çапла (Мĕтрие пырса ыталать, чуп тăвать. Дина та çаплах саламлать).

Эдуард. Ну, Мĕтри, йышăнсам тепĕр парне (купăсне тăсса ярать);

«Эс çуралнă кун...» юрă янăрать. Юрă янăранă май сĕтел хушшинчи хăнасем юрăçсене çавăрса илеççĕ, пĕрле юрласа вĕсене çавăтса шалалла кĕреççĕ.

Мĕтри (хапха умĕнче пĕччен тăрса юлать). Пĕтрĕ пуç! Арçын туйĕ пăсăлчĕ. Ман хуралçă ăçта кайса кĕнĕ вара?

Çитăр мучи! Ăçта эс? Эп сана аркăллисене кĕртме чартăм-иç!.. (каллĕ-маллĕ чупкалать, мучи курăнмасть).

Пахчара тепĕр хаваслă юрă янăрать.

 

Улттăмĕш курăну

 

Çавăнтах. Хăнасем килĕсене пуçтарăнаççĕ. Иван Иванович, Платон Павлович тата Егор Егорович сыв пуллашса тухса каяççĕ.

Çитăр мучи ухсахласа çитет.

Çитăр мучи (туйипе юрăçсене юнаса). Ăçтан килсе лекнĕ кусем? Кам кĕртнĕ? Савман хăнана саваламан сак лекессе пĕлместĕр-им?

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн