Электронлă вулавăш

Эпĕ — ярса пусмассерен çичĕ километр кайнине пĕлсен, çынсем пурте хăйсене аэропланĕ-мĕнепех хампа пĕрле илсе кайма ыйтрĕç. Эпĕ килĕшрĕм. Хам сывланипе вĕçсе ӳкĕ тесе, эпĕ аэроплана икĕ пӳрне хушшине хĕстертăм. Çакăн хыççăн аэроплан ăшĕнчи çынсем савăнсах кайрĕç. Вĕсем пурте пĕчĕк кантăккисене уçса ярса çул тăршшĕпе калаçса пычĕç. Çапла манăн çул татах ӳсĕнсе пычĕ. Тепĕр сехет кайсанах эпĕ Инçетри Хĕвелтухăç крайне çитрĕм.

Кунта манан аэроплан ăшĕнче ларса пыракан çынсемпе уйрăлмалла пулчĕ. Вĕсен çурçĕр еннелле каймалла пулчĕ. Хăйсене пĕр кун каяс вырăнне пĕр сехетрех илсе çитернĕшĕн çынсем мана чĕререн тав турĕç, тата нумай пурăнма сывлăх сунчĕç. Эпĕ тискер кайăксем тытма шутланине пĕлсен, летчикĕ мана Уссури тайгине кайма сĕнчĕ, унта каймалли çула та хăех кăтартса пачĕ.

Эпĕ аэроплана ывăç тупанĕ çине лартрăм та çынсем пурте кантăкĕсене хупрĕç. Лётчикĕ кабина ăшĕнчен сиксе тухса, манăн ывăç тупанĕ тикесси-тикĕсмаррине сăнама пуçларĕ.

— Тапранса кайма хĕнтерех, — тет лётчик.

— Нимĕн те хĕн мар, — тетĕп. — Эсĕ моторĕсене ĕçлеттерме пуçла та кабинăна кĕрсе лар, аэроплана хам вĕрсе тапратса ярăп, — тетĕп.

— Апла юрамасть, — тет лётчик. — Тапранса каяс умĕн аэропланăн сахалтан та пĕр минут хушши сан ывăç тупанĕ тăрăх чупса каймалла, — терĕ те аэроплан ăшĕнчен пĕр çыннине кăларса, унпа пĕрле ман ывăç тупанне виçме пуçларĕ.

Манăн ывăç тупанĕ калама çук пысăк иккен. Анчах çапла пысăк пулсан та, лĕтчик кăшт çĕре ӳксе вилетчĕ. Вăл акă мĕнле пулчĕ: лĕтчикĕ, малта пыраканскер, шĕвĕр пӳрнепе вăтам пӳрне хушшинчи çурăка анах кайрĕ.

Вăхăт нумай та иртмерĕ — манăв пилĕк тĕлĕнче шап-шурă япала уçăлса кайрĕ. Лĕтчик хăйпе пĕрле парашют илнĕ-мĕн. Манăн пӳрнесем хушшинчен тухса ӳксенех парашютне уçса янă. Куншăн вара эпĕ çеç мар, аэроплан ăшĕнче ларакан çынсем те питĕ савăнчĕç. Лётчика эпĕ çĕре анса çитичченех, хам ывăç тупанĕ çине çĕклесе лартрăм. Вăл парашютне майласа пуçтарчĕ те çурăмĕ хыçне çакрĕ. Вал аялалла ӳкнĕ пулсан та нимĕн те хăраман. Хăрама мар, вăл манăн ывăç тупанĕ çуррине çитиччен тăватçĕр çитмĕл сакăр метр пулнине те манман.

Эпир вара ывăç тупанне малалла виçсе аппаланса та тăмарăмăр, тăватçĕр çитмĕл сакар метр çумне тата çавăн чухлĕ хушрăм та, хамăн ывăç тупанĕн тăрăшшĕ пĕр километр патнех пулнине пĕлтĕм.

— Епле пулсан та чуптарма тăрăшăп, — тет лётчик. — Эсĕ пĕр минут та пулин сывламасăр тăр, — терĕ те вăл аэроплан моторĕсене ĕçлеттерсе ячĕ.

— Манăн вăта пӳрне вăрăмрах, эсĕ çак пӳрне тăрăх чуптарса пыма тăрăш, — терĕм те лĕтчика вăта пӳрне çине кĕрсе каякан йĕр туса патăм.

Аэроплан вăта пӳрне вĕçне çитсенех сывлăшалла ерипен хăпарса кайрĕ. Ун ăшĕнче лăрнă пыракан çынсем шурă тутăрсем вĕлкĕштерсе манпа сывпуллашрĕç. Анчах хам, сывламасар тăма хăнăхманскер, пĕр минут хушши сывламаннипех кăштах чыхăнса вилсе каяттăм.

Аэроплан вăта пӳрне вĕçне çитсенех сывлăшалла ерипен хăпарса кайрĕ

Аэроплан часах куçран çухалчĕ, эпĕ лĕтчик кăтартса панă çулпа малалла утрăм. Манăн нумай каймалла пулмарĕ, — çич-сакăр утăм ярса пуссанах Уссури тайгине çитрĕм.

Вăл тайга калама çук пысăк. Унта эпĕ этем пырса кĕмелле мар вырăнсем, асар-писер тарăн варсем тĕл пултăм. Вĕсенче темĕн тĕрлĕ тискер кайăксем çĕмĕрсе çӳреççĕ, хăйсем мана курсанах хăраса тараççĕ. Çавăнпа эпĕ вĕсенчен хăраса тăмарăм. Пĕрре пĕшкĕнтĕм те пĕр пысăк упине ярсă тытрăм. Анчах вăл, чи пысăк упи пулсан та, мунăн алра кушак çури пек çеç туйăнать, хăй ман çине куçĕсене сиктермесĕр пăхать, манран хăранипе сиксе чĕтрет. Пăхатăп — манăн ура вĕçĕнче тепĕр пысăк упа хăйĕн ултă çурипе мĕшĕлтетсе çӳрет. Эпĕ вĕсене те тытса пиншак кĕсъине ятăм. Сакăр упа янă пулсан та, манăн кĕсъе çурри таран та тулмарĕ. Вĕсене упасем кăна мар, ытти тискер кайăксене те тытса яма пулать, терĕм.

Тепĕр утăм ярса пусрăм та хĕррисенче пит çӳлĕ хăях-хăмăш ӳсекен шурлăх патне çитсе тăтăм. Çав хăях-хăмăш хушшинче пит пысăк тигрсем хĕвел ăшшипе хĕртĕнсе хăрлаттарса çывăраççĕ. Ахаль сунарçă вĕсене киепле те шыраса тупайрас çук, тупсан та вĕсем патне пырайрас çук.

Эпĕ хам çакнашкал телейлĕ пулнăшăн савăнсах кайрам. Савăнма та тивĕçлĕ. Ăра кун пек пысăк çын пулман пулсан çак тĕлĕнмелле çĕршыва та килсе украймастăмччĕ, тигрсем ăçта пурăннине те пĕлместĕмччĕ.

Малтан эпĕ миçе тигрне шутлама пуçларăм. Анчах вĕсем пит нумай — вĕсене ирччен те шутласа пĕтерес çук. Çавăнпа шутласа тăрса вăхăта та ирттерес темерĕм, пĕшкĕнтĕм те тӳрех икĕ тигрне ярса тытрăм.

Тигрсем, ăйăхран хăраса вăраннипе, тайгана чĕтретсе çухăрма тытăнчĕç. Вĕсен сассипе çывăракан тигрсем пурте сиксе тăчĕç те, шăтăк михĕрен тăкăнакан пăрçа пек, унталла-кунталлă сапаланса пĕтрĕç. Алла ярса тытнă тигрсем те пĕтĕм вăйран тарасшăн пулчĕç, пĕри пуç пӳрнерен çыртса илчĕ. Анчах вăл çыртни мана шăши çыртни пек çеç пулчĕ. Эпĕ çапах та тигрне хытах çилентĕм, шĕвĕр пӳрнепе сăмсинчен шак! тутартăм. Унăн çăварĕнчен юн палкаса юхма пуçларĕ. Эпĕ юнне шăлса аппаланса та тăмарăм, икĕ тигрне те кĕсъене ятăм, хам виçĕ утăм тусах арăслансем йышлă пурăнакан вырăна çитсе тăтăм.

Арăслансем тигрсем пек мар иккен, вĕсем калама çук чее. Вĕсем манăн ура пуснипе хуçăлса аннă йываç сассипех вăранчĕç. Анчах хăйсем тарса пытанмарĕç, тӳрех хама тапăнма пикенчĕç. Пĕр арăсланĕ çĕр çĕмĕрсе çухăрса ячĕ те атă пуçĕнчен çыртса илчĕ. Эпĕ урана пĕрре çеç силлерĕм, атă пуçĕнчен çыртса илнĕ арăслан çич-сакăр километра ывтăнса ӳкрĕ. Çакна курсан, ытти арăслансем хăрасах ӳкрĕç. Хăшĕсем самантрах таçта тарса пытанчĕç, манан пата чи пысăккисем кăна тăрса юлчĕç. Эпĕ вĕсене текех вăрçтарса та тăмарăм. Чи пысăк икĕ арăсланне тытса кĕсъене ятăм та хам каллех малалла утрăм.

Вăл кун эпĕ Уссури тайгинче лăпах кăнтăрлаччен çӳрерĕм. Çапла пур вырăна та çитсе куртăм, унта пурăнакан тискер кайăксене пурне те пĕрер мăшар тытрăм. Манăн пиншак кĕсйисем те хĕррипе танах тискер кайăксемпе тулчĕç.

Кун каç еннелле сулăнчĕ. Манăн хырăм калама çук выçса çитрĕ. Эпĕ тайгара пĕр столовой шыраса тупрăм. Унта вăрман касакан пилĕкçĕр рабочи валли пысăк хурансемпе виçĕ тĕслĕ апат пĕçерсе хатĕрленĕ. Анчах вăл апатсем виçĕ çăвар кăна пулаççĕ. Паллах, виçĕ çăвар хырăма йăпатма та çитмест, вăрман касакан рабочисем те выçах тăрса юлĕç тесе, эпĕ апатне çимерĕм. Килте юратнă карчăк пĕр ăсан пĕçерсе хунă пулĕ, киле çитем те хырăм сарличчен çием, тесе васкаса киле май утрăм.

Çул çинче манăн сасартăк хырăм пакăртатма пуçларĕ. Эпĕ хăракан пулса тата хытăрах утрăм. Часах хамăр ялтан виçĕ километрта ларакан Чурачăк больницине çитрĕм.

Чурачăк больницине иртнĕ çул кăна турĕç. Вăл виçĕ хутлă. Хăй, сăрта ларнăран, таçтанах çутăлса курăнать. Çавăн пек пысăк пулсан та, вăл маншăн пĕчĕк пукан майлă çеç туйăнчĕ. Эпе вăрăм çул хыççăн пит ывăнса çитнĕччĕ. Лармалли меллĕ вырăн шыраса йĕри-тавралла пăхса çаврăнтăм, анчах мана лармашкăн çак больницăсăр пуçне урăх нимĕнле вырăн та пулмарĕ. Эпĕ больница йăтăнса анасран, хуллен ун тăррине лартăм, пĕр кантăкĕнчен ерипен шаккаса тухтăрсене тухма ыйтрăм.

Чăнкăр-р! тесе çĕмĕрĕлчĕ больница кантăкĕ.

Çакăн хыççăн больницăра ĕçлекен çынсем пурте сиксе тухрĕç, мана курсан, тĕлĕнсе хытсах кайрĕç. Самантрах вĕсем пусмасем тупса ман тавралла лартса тултарчĕç. Тухтăрсем çав пусмасем тăрăх хăпарса кайрĕç те мана пур енчен те итлеме тытанчĕç.

Больницăра ĕçлекен çынсем пурте сиксе тухрĕç, мана курсан, тĕлĕнсе хытсах кайрĕç

— Мĕн ыратать? — тесе ыйтрĕ пĕр тухтăрĕ.

— Вар пăкăртатать, — тетеп çакна.

— Мĕн те пулин чĕр япала çимерĕн-и? — тет тухтăр.

Эпĕ ăна Уçтук варĕ пуçĕнче тĕлĕнмелле курăк вăррине çисе çапла пысăкланса кайни çинчен каласа патăм.

Тухтăрсем татах тĕлĕнсе кайрĕç. Аллисемпе пуçĕсене тытса мана пĕчĕклетмелли меле шухашласа кăларма ларчĕç.

— Тупрăм, тупрăм! — тесе кăшкăрса ячĕ ват тухтăрĕ.

Ăна касторка çеç ĕçтермелле, вара çав усал курăкăн вăррине тасатса кăларма пулать, — тет.

— Вара пĕчĕкленсе малтанхи пекех пулатăп-и? — тетĕп.

— Пулма пултаратăн, — теççĕ тухтăрсем.

Эпĕ хам кĕсъерен пĕр ывăç арăслансемпе тигрсем туртса кăлартăм та:

— Мана пĕчĕклетсен, çаксем вара хама та, сире хăвăра та çисе яма пултараççĕ, — терĕм.

Тухтăрсем хăраса кăвакарсах кайрĕç, айвантараххисем тӳп те тӳп! месерле кая-кая ӳкрĕç.

— Хăрама кирлĕ мар, — терĕм те арăслансемпе тигрсене каялла кĕсъене чиксе лартрăм. Тухтăрсем вара ман кĕсъери тискер кайăксене мĕн тăвасси çинчен шутлама тытăнчĕç, часах вĕсене эмелпе вĕлерме килĕшрĕç.

— Эпĕ хамăр колхозра зоологи сачĕ тăватăп, çавăнпа вĕсене темĕн тусан та вĕлерттерместĕп, — терĕм çаксене.

Пĕр тухтăрĕ мана тарăхсах çитрĕ те:

— Апла пулсан, ăçтан килнĕ çавăнтах кай! — тесе ятлаçса вăрçма пуçларĕ.

— Ара, эпĕ Лапшу Çтаппанĕ пулатăп вĕт, — терĕм.

Тухтăрсем тин палласа çитрĕç мана. Хăйсем пурте ал парас шутпа ман еннелле аллисене тăсрĕç, эпĕ вĕсен аллисене кача пӳрнепе тĕрте-тĕрте çеç тухрăм. Çакăн хыççăн тухтăрсем каллех манăн кĕсъери тискер кайăксене мĕн тăвасси çинчен шутлама пуçларĕç.

— Нумай шутлама та кирлĕ мар. Сирĕн ара, операци тăвас умĕн çынсене шăршлаттармалли эмель пулĕ? — терĕм.

— Пур, пур, — терĕç тухтăрсем.

— Пур пулсан, тискер кайăксене çавна шăршлаттарса çывратăр та, хама пĕчĕклетĕр! — терĕм.

Тухтăрсем савăнсах кайрĕç. Малтан çав эмеле шăршлаттарса кĕсъери тискер кайăксене çывратрăмăр, вĕсене больница картишĕ тулли вырттарса тухрăмăр. Шăнса каясран, кашнинех шăналăксемпе витсе хутăмăр. Кайран, тухтăрсем ман çăвар патне çитекен вăрăм пусма шыраса тупреç те, çавăн тăрăх витри-витрипе касторка çĕклесе хăпарма тытăнчĕç.

Çирĕм ултă витре касторка ĕçсен, манăн вар-хырăм пĕтĕмпех тасалса çитрĕ те, эпĕ малтанхи пекех пĕчĕкленсе юлтăм, больница тăрринчен çĕре пусма тăрăх антăм, тухтăрсене чĕререн тав турăм та, тискер кайăксене тиесе кайма тесе, хамăр колхоза нимене чĕнме чупрăм.

Хамăн кĕсъесене тултарса таврăннă тискер кайăксене колхоза çĕр те виçĕ лавпа турттарса пытăмăр. Тискер кайăксем виçĕ кун та виçĕ çĕр пĕр хускалмасăр харлаттарса çывăрчĕç. Çав вăхăтра эпир кашни кайăкĕ валлиех тимĕр решеткеллĕ уйрам читлĕхсем туса хатĕрлерĕмĕр, кайăкĕсене кашнинех ăйăхран вăранса çитиччен çав читлĕхсене хупрăмăр.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн