Электронлă вулавăш

Çав кун та, тепĕр кун та вырнаçма май килмерĕ — Леонтие сиплемелли уйрăмăн врачĕ отгул илнĕ-мĕн. Куçĕ, çамки чăтмалла мар ыратаççĕ пулин те хваттерне таврăна-таврăна выртма хевте çитерчĕ Михайлов. Виççĕмĕш кунне ăнчĕ: юнкун йышăнчĕç, юнкунах Леонтин сăмсине шал енчен шăтарчĕç, мăнă шприца тултарнă ятарлă шĕвекпе пӳре çуса кăларчĕç. "Çамкуна ыран шăтаратпăр", — терĕç.

Çитрĕ çав самант. Шурă çи-пуç тăхăнтартса Леонтие операци сĕтелĕ çине хучĕç. Ыратни ан туйăнтăр тесе укол турĕç. Тулли кĕлеткеллĕ хĕрарăм арçыннăн пуçĕ тĕлĕнче ӳпĕнчĕ, алăпа çавăрса шăтармалли коловоротпа çамкана пăралама тытăнчĕ. Ай, патька! Михайловăн пуç купташки тăн-тăн-тăн туса тăрать. Мĕнпе танлаштарма пулать-ши ăна? Пушă цистернăна тул енчен кӳсекпе тӳнклеттерсен шалта ларакан çыннăн пуçĕ анкă-минкĕленет çеç мар, вăл ăнран тухма пултарать тенине вуланăччĕ нумай пулмасть Леонтий. Çавăнпа танлаштарма пулатех-тĕр ку кисренĕве. Тачка хул-çурăмлă врач çаплах кăтăртаттарать. Хăй чăм шыва ӳкнĕ. Леонтий те лачкам. Хĕрарăм халь-халь тĕшĕрĕлсе анасла пĕтĕм кӳлепипе ӳпĕннĕрен арçынна шиклĕх туйăмĕсем çавăрса илчĕç.

— Эсир питех те правур пăраланине пăхса выртма питĕ йывăр. Кĕçех ĕнсерен шăтарса тухаслăн курăнатăр, — терĕ.

— А, эсĕ, çамрăк çыннăм, пăхса ан вырт. Куçна хуп та — лăплан, ан пăшăрхан. Эпир хамăрăн ĕçе лайăх пĕлетпĕр. Сахал мар шăтарма тивет сирĕн пеккисене. Тулькăш, мĕн-ха, çав тери япăх пăраланать. Те пăри мăкалса çитнĕ?.. Çĕннипе улăштарар-ха, — терĕ çакскер тӳрленсе тăрса, сывлăш çавăрса ярса.

Улăштарчĕç! Каллех кăтăр-кăтăр, тăн-тăн-тăн... Пулчĕ пулмалла: тăма хушрĕç. Шăтарнă тĕлтен велосипед урапин ниппĕлĕнчен кăшт çеç хулăнрах ятарлă хатĕр чикрĕç, Эх, ма! Ун витĕр нимĕн те тухмасть. Коловорота ал арманĕ пек халтăртаттарнă нăкă врач та, сестрасем те аптраса кайрĕç, куçĕсем орбитăран тухрĕç. Тухĕ-ĕ! Ара, ним çукран нимĕр пĕçерниех — çамкана ахалех шăтарнă пекех пулса тухрĕ-çке-ха. Леонтие çавăнтах рентген пӳлĕмне илсе кайрĕç, пуçне апла та капла хурса ӳкерттерчĕç. Чăн та( çамка тап-таса. Унти пӳр сăмсана шăтарнă хыççăн юхса аннă ĕнтĕ.

— Эх, операци хыççăн мар, операци умĕн ӳкерттермеллеччĕ, тепĕр хут тĕрĕслемеллеччĕ, — терĕ сестрасенчен пĕри, Леонтий çине хĕрхенӳллĕн пăхса.

"Хăйĕн ĕçне лайăх пĕлекен" Мышкина куçне сиввĕн ялтăрттарса илчĕ те, сестра шăпăртах пулчĕ, хĕрсен хыçне кĕрсе çухалчĕ. Çак самантра мĕн тусан мĕн аванрах пулнине Леонтий ниепле те пуç çавăрса илеймерĕ. Аптриш ĕнтĕ ку хвершăлсемпе.

— Михайлов юлташ, каçарăр, — теме çапах та мехел çитерчĕ врач. Леонтий çураçнăн, каçарнăн пуçне сĕлтрĕ, йывăр кăмăл-туйăмпа пӳлĕмрен тухрĕ.

 

Шурă халатлă çынсемпе çыхăннă ĕç-пуçа аса илсе утса, çула кĕскетсе, Леонтий Андреевич хула пульницине тинех çитрĕ. Кантăклă алăкран кĕрсе иккĕмĕш хута хăпарчĕ. Шĕкĕр Турра, терапевт патне кĕрес текен çынсем кăритурта нумайăнах пулмарĕç — Павĕл Сидорович Быков Михайлова наччас йышăнчĕ.

— Э-э, тусăм, эсĕ хавшасах çитнĕ-çке, — терĕ вăл Леонтий Андреевич йывăррăн сывланине, типĕ ӳслĕкĕ пĕр вĕçĕм килсе тăнине курсан. — Паянах выртмалла сан, паянах пульмонологи уйрăмне кайма çырса паратăп. Чирӳ шала кайнă, кăкăрна аннă. Бронхитпа çăмăлттай пулмалла мар, Леонтий Андреевич. Сывлăш çулĕсем пӳлĕннипе çынсем тăтăшах хĕн кураççĕ... Сигаретна халĕ те туртма пăрахмарăн-и-ха?

— Виçĕм кунранпа çăвара хыпман.

— Маларах пăрахмалла пулнă. Бронхита пуçарса ярассипе пĕрремĕш вырăнта вăл тăрать. Ӳпке ракне те вăлах тĕвĕлет. Юрĕ, халĕ мĕн калаçни, халĕ сипленес пулать. Акă направлени, — Леонтий Андреевича пысăках мар хут листи тыттарчĕ Павел Сидорович. — Ырана ан хăвар, паянах вырнаç.

Михайлов хăйĕнчен пилĕк-ултă çул аслă Павел Сидоровича, республикăра ят çĕнсе илнĕ врача, итлерĕ, вăл хушнă пекех турĕ: пульмонологи уйрăмне тепĕр пилĕк минутранах çитрĕ.

Пĕрремĕш пост валли уйăрнă холл самаях пысăк. Унта тĕсне çухатнă диван, «Тороизонт» телевизор, хăмаран çапса хатĕрленĕ каткара ӳсекен фикус, эмелсем тытмалли питĕрĕнекен икĕ шкап, пысăках мар сĕтел вырнаçтарнă. Стенасем — çара. Пĕр тĕлте çеç патнусран кăшт пысăкрах тĕкĕр курăнать. Холăн икĕ еннелле те кăритур тăсăлать, унăн икĕ енĕпе те палатăсен, служба пӳлĕмĕсен алăкĕсем касăла-касăла кĕрсе ларнă. Урай — линолеумран. Вăл кивелсех çитнĕ. Икĕ-виçĕ çĕрте йăрăмăн-йăрăмăн касса илсе çĕнĕреххипе те сапланă.

Сĕтел хушшинче ларакан дежурнăй сестра хура-шурă кăтартакан "ещĕке" куçĕпе тăрланă та — çын кĕрсе тăнине те сисмерĕ. Телекăларăм сывлăх сыхлавĕнче ĕçлекенсем çинчен иккен. Çавăнпа хăй ăçтине "маннă" шурă халатлă чипер хĕр.

"Пирĕн республикăри больницăсем çĕнĕрен те çĕнĕ, хăватлă оборудованипе пуянланаççĕ. Юлашки çулсенче ятарлă медицина центрĕсем уçас, медицина тытăмне çĕнетес енĕпе тунă ĕçсем курăмлă кăтартусем кӳчĕç. Кардиохирургире, травматологире, нейрохирургире, онкологире çĕнĕ йышши технологисем аталанчĕç. Пирĕн больницăсемпе, вĕсенчи ĕç опычĕпе паллашма Раççейĕн тĕрлĕ регионĕнчен килеççĕ, мĕн курнине пысăк хак параççĕ", — тет пуçĕ тăррине курак йăвинчен те пысăкрах çӳç тĕрки купаласа хунă çӳллĕ хĕрарăм.

Леонтий Андреевич телевизор пăхакан сестрана чăрмантарасшăн марччĕ, анчах ӳслĕкĕ килсе çатăрларĕ те — чыхăнса кайрĕ. Хĕр йăкăлт! сикрĕ.

— Кунталла иртĕр. Çакăнта ларăр, — терĕ сĕтел çумĕнчи пушă пӳкăн еннелле аллипе сĕлтсе.

— Тавах, — терĕ Михайлов пӳлĕннĕ кăкăрне уçса ярсан. Унтан сĕннĕ çĕре ларчĕ. Кĕсйинчи направление сестра умне кăларса хучĕ.

— Паянах вырнаçасчĕ. Пĕр канăç та çук, çĕр çывăраймиех пултăм, — хушса хучĕ Леонтий Андреевич.

— Куратăп-ха, вăйлах пусахласа çитернĕ сире бронхит... Хăш палатăна ямалла-ши, хăш палатăна?.. — пациент кăрточкине Михайловăн хушаматне, ятне, ашшĕн ятне, миçе çултине, ăçта ĕçленине, мĕнле адреспа пурăннине çырса пĕтерсен хăйĕнчен хăй ыйтса калаçрĕ вăтăр-вăтăр пиллĕксенчи сестра.

— Çын сахалрах палатăна ярсан аванччĕ. Шавлă çĕрте пуç шавлать, — терĕ Леонтий çамрăк хĕрарăм еннелле ăшă хумсем вĕçтерсе.

— Пĕр çын выртмалли палата паян пушанать пулĕ тенĕччĕ, анчах министр васкамасть-ха. Икĕ эрне те иртрĕ ĕнтĕ...

— Министрсен шайĕнчехли кирлĕ мар, çулталăк укçи те çитмĕ унти аппартаментсемшĕн тӳлеме. Пире, хура çынсене, капли те юрĕ, — хăйне чиновниксен картине кĕртмелле маррине картса хума ыйтнăн каларĕ Михайлов.

— Аплах ан мĕскĕнленĕр, Леонтий Андреевич. Хăвăр та администрацирех ĕçлетĕр, — хулан тĕп экологĕ çине кăмăллăн пăхрĕ хĕрарăм. — Пуçлăхсемпе кайса канашлам-ха. Вĕсем тата мĕн калĕç.

Сестра тăчĕ. Ăна курса диван кĕтессинче ларакан хĕр пĕрчи те çĕкленчĕ. "Эсĕ ан çӳре, лар кутна хĕссе", — тесен те каялла лармарĕ, кăтра çӳçне вĕлкĕштерсе ун хыççăнах вĕтĕртетрĕ. "Амăшĕнчен юлас темерĕ ĕнтĕ", — шухăшласа илчĕ Михайлов.

— Больницăна детсад туса ячĕç, ăçта пăхан — унта ача чупать. Ним йĕрки-курки çук, — хăй тĕллĕн калаçнăн Михайлов умĕнчен тулхăрса иртрĕ тĕрлĕ хатĕрсем тытнă тулли кĕлеткеллĕ хĕрарăм.

Çак сасса илтсен тĕп экологăн пуç мимийĕнчи темиçе клетка йăшăл-л! турĕ. "Нивушлĕ çав тухтăр?" — тесе Леонтий Андреевич куçне телевизор экранĕнчен илчĕ. Хĕрарăма куç хӳрипе кăна курса юлчĕ пулин те тĕшмĕртни чăна тухрĕ: чӳрече кантăкĕсем те чĕтренмелле талтлаттарса утса иртнĕ шурă халатлă çын — Леонтий Михайловăн çамкине коловоротпа шăтарнă Мышкина. "Тĕнче ытла та хĕсĕк-çке", — теме çеç пултарчĕ тĕп эколог.

Кĕçех сестрапа хĕрĕ те çитрĕç. "Роза, диван çине кайса лар та эп хушмасăр ан тăр. Ура айĕнче çуресе çынсене кансĕрлетĕн, мана сăмахлă тăватăн", — терĕ сассине кăшт хăпартса амăшĕ. Лешĕ çăвар уçмарĕ. Тутине çăт тытса хушнă çĕре ларчĕ, мăшăр куçĕ экрана тинкерчĕ. Унта паçăрхи передача вĕçленменччĕ-ха. Çӳллĕ хĕрарăм çаплах калаçать. "Пирĕн тăрăхра ача амăшĕ вилнĕ пĕр тĕслĕх те пулман, пепкесен тата перинаталь вилĕмĕн кăтартăвĕсем — Раççейре чи пĕчĕккисен шутĕнче. Ĕçлекен çынсен хушма диспансеризацийĕ енĕпе те эпир çĕршывра малтисен йышĕнче пыратпăр. Чирсен тăватă класĕпе пирвайхи сыпăкра ирттерекен сиплев мероприятийĕсем юлашки виçĕ çул хушшинче чĕрепе юн тымарĕсен чирĕсене пула инвалида тухассине вун тăхăр процент чухлĕ чакарчĕç, гипертони чирĕсенчвн вун тăватă процент ытла, сывлав органĕсен чирĕсенчен — икĕ хут. Çакнашкал çитĕнӳсемпе чăннипех те мухтанма юрать. Пирĕн больницăсенче халĕ мĕн кирли пурте пур", — тет хĕремесленсе кайса, куçне-пуçне ялкăштарса.

— Леонтий Андреевич, хăвăра паянах вырттарасса чухлăнă ĕнтĕ эсир, Тирĕк, кашăк, стакан, ал шăлли, простынь пĕрле илсе килтĕр-и? — ыйтрĕ сестра.

Михайлов экранрй хĕрарăмăн юлашки сăмахĕсене аса илсе йăл кулчĕ те сестрана хăй ыйту пачĕ:

— Çакăн пек передачăçем ĕçлеме, тивĕçĕре пурнăçлама чăрмантармаççĕ-и?

— Сассине хытă яман вĕт, никама та чăрмантарас çук. Передачисене те вăхăт тупăнсан, çынсем çук чухне кăна пăхкалатпăр, — Михайлов мĕн каласшăн пулнине шăхăрса илеймесĕр лăпкăнах хуравларĕ хĕрарăм. Леонтий Андреевич ыйтăва уçăмлатас темерĕ. Сестран сулахай кăкăрĕ тĕлĕнчи карточкăна, унта мĕн çырнине тинех тимлĕн вуларĕ те:

— Валентина Яковлевна, маншăн ан пăшăрханăр. Паянах, тепĕр сехетренех тирĕклĕ те, кашăклă та, стаканлă та пулăп. Простынь те илсе килсе парĕç, — терĕ.

— Айтăр эппин, кăтартам палатăра, — аллипе евĕккĕн сĕлтрĕ Валентина Яковлевна. — Заведующи сире вун виççĕмĕшне яма хушрĕ. Хальлĕхе вăл пушă. Шăпах эсир ыйтнă пекех. Цифри хăратмасть-и?

— Тĕшмĕше ĕненсех кайманччĕ-ха, — терĕ Михайлов. Калама каларĕ те-ха ку сăмахсене, çавăнтах Суккăр Наçтаç юмăçлани тĕрĕсе тухса пынисене аса илчĕ. Çурăмĕ тăрăх сивĕ чупса кайрĕ.

— Валентина Яковлевна, тĕрлĕ хатĕр йăтса килнĕ тулли хĕрарăм сирĕн уйрăмра чылайранпа ĕçлет-и?

— Мышкинăна калатăр-и?

— Хушаматне пĕлсех каймастăп, — тунчĕ Михайлов.

— Пирĕн уйрăмра ĕçлемест. Завхоз вăл. Мĕн, палланă çын-им? — арçын енне пуçне çавăрчĕ хĕрарăм.

— Палланă-мĕнĕ, таçта курнă пек. Урăх пульницара ĕçленĕ хурăм астăватăп.

— Вăл хĕрарăмпа урлă пуласран асăрханăр. Питĕ кăра çын, — сасă хĕлĕхĕсене пусăрăнтарчĕ сестра. — Паллах, ку сăмахсене ют çынна каламалла марччĕ, манăн. Анчах та куратăп, куçăртан курăнать: эсир йĕркеллĕ çын... Ку таранччен йăнăшманччĕ-ха. Акă çитрĕмĕр те, Леонтий Андреевич, — кăритурти чи аякри палата алăкĕ умĕнче чарăнчĕ Валентина Яковлевна. Унтан алăка уçрĕ. — Кĕрĕр, тĕп эколог. Хăш кравачĕ сирĕн çине пăхать — çавна йышăнăр, — терĕ хăюллăн, хăйĕн хăюлăхĕнчен хăй те тĕлĕнсе.

— Тавах, Валентина Яковлевна. Тавах кăмăлăршăн, — пуçне пĕксе тав турĕ Михайлов.

— Тав тума иртерех-ха. Малтан сипленĕр... Юрĕ, эпĕ каям. Кĕçех тихий час вĕçленет. Ыранхи процедурăсем пирки каçхи апат хыççăн пĕлтерĕç, — терĕ те сестра, алăк хупăнчĕ.

 

* * *

Тăватă кравать вырнаçтарнă пӳлĕм хăтлăхĕпе кăмăла çĕклентермеллиех мар: алăксăр тумпăчкăсем, сунтăхсăр сĕтел, халь-халь ишĕлсе анасла лăчăртатса çитнĕ пукан, сантехник аллине кĕтсе илейменнипе сарăхса ларнă раковина... Çапах та лайăх сюрприз пур, уçă сассине хĕрхенмен "Сюрприз" ятлă радио. Стенари пăтаран вĕçертсе илсех çавăркаласа пăхрĕ ăна Леонтий Андреевич. Вăтăр çула яхăн каяллах сутлăха тухнине, пилĕк тенкĕ тăнине вуласа пĕлсен пуçне ытарлăн пăркаларĕ. "Вăт хаксем. Хаксем мĕнлешшĕ пулнă... Справнăях тата, йĕркеллех пакăлтатать. Пахалăхлă япала умĕнче вăхăт та вăйсăр çав", — терĕ пĕтемлетӳллĕн.

Радиона малтанхи вырăна çирĕплетсен, пульницана мĕн-мĕн илсе килмеллине ĕçри юлташĕсене шăнкăравласа пĕлтерсен Михайлов, кăшт канса илес тесе, кравать çине выртма хатĕрленнĕччĕ çеç, пӳлĕме хайхи завхоз, темиçе çул каялла Леонтий Андреевйчăн çамкине шăтарнă Мышкина, кĕрсе тăчĕ. Пĕр аллинче — мăлатук, тепринче — пăтасем, вă-ăрăм пăтасем.

— Мана пăталас шутлă мар пулĕ те? — чĕнмесĕр тăма аванах маррине чухласа, тута хĕррисене кулă пĕрчисем хурса сăмах хушрĕ Михайлов.

Нăкă хĕрарăм ырханкка арçын çине йăпăрт пăхса илчĕ. Тулли кĕлеткине силлентерсе чӳрече патне пычĕ, мăйăр пек çаврака куçĕпе форточкăна тĕллерĕ.

— Кĕçех ăшă паратпăр, тачă хупăнайми пулнă форточкăсене пăталаса тухмалла, — терĕ вара типпĕн.

— Пирĕн йĕркеллех. Çил кĕни-туни туйăнмасть. Кирлех пулсан хамах майлаштарăп. Хĕрарăм ĕçĕ мар ĕнтĕ вăл... пăталасси, — тута хĕрринче кулă пĕрчисене хальхинче те вылянтарса, чăлха çыхмалли пански йĕппинчен те вăрăмрах пăтасемпе çапса кантăка çеç мар, форточка рамине те çурса пăрахасран шикленсе каларĕ тĕп эколог.

Чăваш тытса пăхмасăр ĕненмест тенĕ евĕр, хĕрарăм кармакланса тăрсах тĕрĕслерĕ.

— Тул енчи çирĕпех мар-ха та, çапах хĕл каçкалама пулĕ... Кайран "лайăх хупăнмасть, çил ярать" тесе шалăп парса ан çӳрĕр вара, — терĕ завхоз.

Аллинчи пĕр пăтине те пулин вырнаçтарса хăварас тесе-ши — ун-кун пăхкаларĕ. Хăйне юрăхлă ĕç çуккине курса ĕненсĕн палатăран тухрĕ.

Михайлова паллаймарĕ, уйăрса илеймерĕ вăл. Коловорот айĕнче пулнăранпа вăхăт нумай иртрĕ çав. Çитменнине çара çерçи пек курăнас мар тесе сухал пекки тĕ ӳстерсе ячĕ тĕп эколог. Кăснă лартнă Арсений Тарасов хурăмах халĕ вăл. Кĕлеткипе те ярт çавăн пек — хыткан. Тĕксĕм хура çӳçĕ çеç паллă писателĕн картне лараймасть.

Алăк яр-р уçăлса кайрĕ. Палатăна шурă халат çинчен клеенка-саппун çакнă хĕрарăм кĕчĕ.

— Каçхи апат. Рис пăтти... Савăт-сапа ăçта сирĕн? — тумпăчкăсем çинелле куçне ывăтрĕ апат валеçекен.

— Килсе пама ĕлкĕреймерĕç-ха, — хуравларĕ Леонтий Андреевич.

— Апла хамăрăнне парăп. Саппас пур пирĕн, темиçе чашăк. Алюминирен тесе ан тиркĕр, — палатăран тухса, алăк кутĕнче чарса тăратнă тележка çинчи витререн рис пăттине çăпалапа йăтăрласа илсе алюмини тирĕке лăстăр хучĕ хĕрарăм. Унтах пĕрер татăк хура çăкăрпа шурă çăкăр хурăнчĕç. Панулми компотне те стаканпа мар, алюмини крушкăпа йăтса кĕчĕ.

— Тавах, тем пек тав. Пушатсанах кухньăна пырса парăп, — кăмăллăн тав турĕ кăмăллă хĕрарăма Михайлов.

Леонтий Андреевич нихăçан та яка пыр пулман, мĕн лартса панă — çавăнпа çырлахнă. Чылай чухне çăмăл апатпах кун кунланă. "Чăваш хырăмĕнче пăта та çĕрет" теме юратаканскер хальхинче чыхăнса кайрĕ, пĕр кашăк хыпнипех вар-хырăмĕ пăсăлчĕ, туалета аран çитсе ĕлкĕрчĕ. Апла пулин те çу ямасăр çара шывра пĕçернĕ шĕвĕ пăтă хатĕрлекенсем пирки урлă шухăшламарĕ. "Пульница ăпатне хăнăхманнинчен килчĕ ĕнтĕ ку", — терĕ çеç. Çапах та хăйĕн организмĕпе опыт тăвас темерĕ, ăнланса пĕтермелле мар тутă кĕрекен пăтăна çӳп-çап пуçтармалли витрене çынсем курмалла мар кайса тăкрĕ те пушаннă савăт-сапана кухньăри хĕрарăмсене тыттарчĕ.

— Тирĕк-кашăкшăн та, пăтăшăн та тав, — терĕ лăпкăн. Лешсем пуçĕсене тайрĕç.

Каланă япаласене юлташĕсенчен илсе юлнă хыççăнах Леонтий Андреевич патне каçхи сменăна килнĕ сестра кĕчĕ.

— Михайлов, ыран ирех сирĕн кал, моча, мокрота памалла, терĕ. Хăйпе пĕрле илсе килнĕ пĕчĕк банкăсенĕ тумпăчкăсем çине лартса тухрĕ. — Туалетра хăварăр. Унта ятарлă ещĕк пулать.

Леонтий Андреевич юрĕ тесе ĕлкĕрнĕ çĕре çӳçне кеске кастарнă сарă хĕр куçран çухалчĕ. "Вăт çавра çил", — терĕ тĕп эколог. Унăн шухăшне çирĕплетсе хĕр тепре вĕçтерсе кĕчĕ. Банкăсен çумне пластмассăран хатĕрленĕ пĕчĕк "калак" хучĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн