Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Патвар утать кĕрнеклĕ кĕркунне,

Йĕри-тавра сапать хăй ылтăнне.

Уй тăрăх уçă сывлăш вĕрнĕçем

Кăнтăралла вĕçеççĕ тăрнасем.

Шăрçаласа чул сарнă çулпала

Кĕретĕп эп хам пĕлекен яла.

Тăвайккинче пĕлтĕртенпе, куран

Хитре çеç ӳссе ларнă çĕн урам.

Ӳсет ял-йышăм. Тăвайкки тулли

Ян-янăрать ача-пăча кулли.

Тăрать учитель кантăк умĕнче,

Хавас хĕлхем вылять ун куçĕнче.

Ытарайми кĕр кунĕеен кĕвви!..

Çулпа иртет тиевлĕ грузовик.

Çил варкăшать вăл хытă пынăран,

Йăл-йăл кулать сар хĕр кабинăран.

Хĕр куçĕсем аякранах вĕри, —

Шкул тĕлĕнче сигнал парать юри.

Тăван шкул уншăн яланах асра,

Тин çеç вăл тухнă вуннăмĕш класран.

Вĕçет машина çил пек малалла.

Кĕçех уяв çитет. Васкамалла!

Ĕçчен çынсем патне — кашни киле —

Ĕçкунĕпе çĕн тырă леçмелле.

Шăн çул çинче тусан çукран-тусан.

— Уç хапхуна — ĕçкунĕсем пулсан!

Сасартăк хĕр грузовикне чарать,

Кил умĕнче яш тракторист тарать.

Малалла

Чăваш халăх артистне

Владимир Семёнова

Итле-ха кăтра пуç Семенов!

Сăну чипер, куçу йăл-ял,

Каçак таса, сăмсу кăшт мăнă...

Эс кам тавраш, ăçти, хăш ял?

Эс хăш Семеновсен ратти,

Пулатăн хăшĕн туратти?

Элле, сан таврашран çав Тайăр,

Е çав Семенов — Сементер —

Ĕнер унпа ал вĕçлĕн кайрăр

Ытла ваç-ваçлă та типтер...

Тен, эс Тукташ-Семенов шăллĕ —

Леш ирсерен янраканнин?

Сан кăтруна савса вăл шăлĕ,

Сан пек çын уншăн чун пахи!

Нивушлĕ эсĕ çав йăхран?

Пăртак пăхам-ха лайăхрах.

Демьян Семенов пур-ха пирĕн,

Тата патшалăхçă Элмен,

Вĕсен пулма сан çук-ха ирĕк,

Вĕсен ентешлĕхне кĕмен.

Хушма яту та çук, мăнтарăн!

Хаяр çав Яковлев — памасть!

Леш Кушкă Еккĕмĕ пултарнă:

Ят панă та — чăваш манмасть!

Парне, Катнуй, Серте, Ырсем —

Ĕмĕр манми чипер ятсем!

Тăхта! Çĕньял Пукрав ачи вĕт!

Малалла

Галина Воронцова тухтăра,

çуралнă кун тĕлне

Ыйхă вĕçсе кайсан пачах

Ăш-чик вăркамăш.

Йĕрет те пĕчĕкçĕ ача —

Йĕрет-çке амăш.

Пусса илет-и пӳтсĕр чир

Е леш амакĕ,

Вĕтеленетпĕр каç та ир

Мур тытамакĕн...

Кама аса илетпĕр-ха

Нуша çапсассăн?

Кама чĕнет-ха упăшка

Савни хушсассăн?

Хĕрарăм çăлăнăçĕ Эс,

Чун шурăмпуçĕ!

Сана савать тăван кĕтес

Савать кил пуçĕ.

Саватпăр эпĕр те сана

Сăваплă Тухтăр.

Санран илсе ăса-тăна

Пин тухтăр тухтăр.

Сып-сывă ачапа кăна

Тĕнче кĕрлетĕр.

Турамăшĕ тесе сăнна

Чăваш ӳкертĕр.

1999, ака, 1

Пурăннă пĕр ялта арçын ача. Ăна Алтуй тесе чĕннĕ. Алтуй амăшĕпе çеç пурăнать. Кăçал ашшĕ çухалнăранпа шăп та виçĕ çул çитрĕ. Аттесĕр питĕ йывăр çав пурăнма, питĕ кичем. Ача ашшĕне пĕрмаях аса илет. Унăн сăнне куç умĕнчен ямасть вăл, хăçан та пулин тĕл пуласса шанать.

Пĕррехинче Алтуй урамран питĕ салху кăмăлпа кĕчĕ. Шывланнă куçĕпе амăшĕ çине пăхрĕ те:

— Анне, мĕншĕн атте пире пăрахса кайнă? Вăл пире юратмасть-им? — терĕ.

Верук аппа ывăлне питĕ хĕрхенчĕ. Виçĕ çул каялла пулса иртнĕ инкек çинчен Алтуя каласа пама шутларĕ.

— Ывăлăм, сана аçу питĕ юрататчĕ. Вăл сана нихăçан та пăрахмĕччĕ, анчах… — Варук аппа йывăррăн сывласа илчĕ. — Пĕрре эпир сан аçупа пĕрле вăрмана кăмпа татма кайрăмăр. Пураксене тултарнă хыççăн кил еннелле утаттăмăр. Пĕр çӳллĕ йăмра патне çитсен чарăнтăмăр. Ун пысăк çурăкĕ тĕлĕнтерчĕ пире. Кăмпа çук-ши тесе санăн аçу çав çурăк патне çывăхах пычĕ. Акă тĕлĕнтермĕш! Йывăç çурăкĕ тăсăлчĕ те ăна ярса илчĕ. Эпĕ вара ним туса та ĕлкĕреймерĕм. Аçу куçран çухалчĕ. Нумай шырарăмăр эпир ăна, анчах тупаймарăмăр. Эпĕ вара час-часах çав йăмра патне çӳрерĕм, пĕр-пĕр кун аçу йăмра çурăкĕнчен тухмасть-ши терĕм.

Малалла

Сенкер куçлă пулма Турă хушнă,

Сан савнийĕ пулма Вăл пулăшнă...

Ман куçсен авăрне эс путатăн,

Çăтмахри пахчара эс утатăн...

Шухăшсем, шухăшсем, ан хăратăр,

Куççуль евĕр шыва ан пăтратăр...

Юрату-тамăкран ан хăтарăр,

Юрату — сăмахран та ан тарăр...

Тӳперен çĕр çине ман анăсчĕ,

Сан мăшăру пулса пурăнăсчĕ...

Юрат мана, чуп ту мана ялан,

Ялан манпа эс пул.

Юрату туйăмĕ — кĕрхи палан,

Юрату — йӳçĕ пыл.

Юрат мана, чуп ту мана часрах,

Тархасшăн, ытала!

Аван-и эп, начар-и — ан пăрах,

Чунна ан ултала.

Юрат мана, чуп ту мана, хăтар,

Путатăп авăра!

Вилсен те хăв çумна мана пытар,

Ан ютшăн, ан хăра.

Юратура тӳр йĕр кукрăлнă,

Юратура каска мăкланнă,

Юрату ик чунра çуралнă:

Хутшăнăва татах йывăрлатма.

Ют çын йăнăшĕ маншăн мĕн вăл,

Ют çын савăнăçĕ маншăн мĕн вăл,

Маншăн мĕн вăл чунри çил-тăвăл;

Шăпа санах пӳрнĕ пулсăн савма!

Мĕскер ку, телей-и? Пĕлместĕп,

Алла кăкру çинчен илместĕп,

Ан чĕн, илтмĕстĕп те чĕнместĕп:

Паян пуян çын — ыран эп чухăн!

Эс — манăн. Эп — санăн. Куратăп,

Кăкру çине пуçа хуратăп,

Пĕр вăранмасăр юрататăп:

Çак туйăма пит йывăр ăнланма!

Пурăннă тет пĕр ялта,

Икĕ пĕчĕк хĕр ача.

Иккĕш те пĕр урамра

Иккĕшĕ те улттăра.

Пĕрин ячĕ Урине

Теприн вара Кулине.

Ирпе-ирех выляма

Тухса кайрĕ Кулине

Урине тусне чĕнсе

Чупса кайрĕç улăха.

Улăх çаранне çитсен

Тытăнчĕç пăхкалама.

Кулине курать — йăмра

Питĕ ватă хăй тата,

Çил пек чупрĕç унталла

Икĕ туслă хĕр ача.

Акă çитрĕç вырăна

Хашка-хашка сывласа.

Малалла тăсмастăп-ха

Эпĕ хамăн халапа,

Кăшт каям-ха каялла…

Уйрăмлăх нумай питех

Çакă икĕ хĕр ачан.

Кулине пуян пурăнать

Унăн пурнăçĕ аван.

Анчах укçи çук пачах,

Питĕ чухăн ун юлташ.

Анчах Урине нихçан

Каппайланма юратман.

Кулинешĕн ку — çавах

Мухтанмашкăн вăл пуçах.

Унăн тусĕ апла мар

Пурăнать вăл пит начар.

Виç çулта пĕрре кăна

Илкелеççĕ япала

Урине хĕрĕ валли

Ашшĕ-амăш тăхăнма.

Ĕçлеме вăл юратать

Йăмăкне те пăхкалать.

Кулине килте пачах

Пĕр ĕç те тытман алла.

Малалла

Такам, пĕр паллă çын калани аса килчĕ: «Усалсене хамăрах çурататпăр». Мĕн пирки каларĕ-ха вăл? Мĕне курса каларĕ? Темех мар! Халĕ эпĕ те хутшăнатăп ун çумне. Халĕ ку сăмахсене калакансем тӳрех икĕ çын. Атьăр, чи пуçламăшĕнчен пуçлар.

Мана Никанор тесе чĕнеççĕ. Эпĕ хам çуралнă Çуткун тĕнчине сыхлаканĕ. Акă манăн ĕçтешĕмсем, паллашăр: чи çӳлли, патварри — Сарри паттăр, хăй вăхăтĕнче вăл урăх планета, Çĕр çинче пулса курнă, унта Мускаври Ваçли ĕмпӳ патĕнче çав планета çыннисене хӳтĕлесе сăмах каланă… Ну юрĕ, халĕ сăмахăм малалла. Тепри — лутакараххи, куçлăхли — Кĕрешĕн. Вăл кĕрешӳре ялан малта. Апла пулсан ун вăйĕ çинчен каласа пама та кирлĕ мар пулĕ. Эпир пурте хамăр тĕнчене сыхлакансем. Çуткун пурне те хăй илемĕпе, çăтмахлăхлăхĕпе илĕртет. Кунта ялан илемлĕ, тутлă шăршă асамлăх кӳрет. Чи чапли вара — лăпăска туратлă, тăрăхла çулçăллă йăмрасем. Сăмах май, çакăн пек йывăçсем Çĕр планета çинче те пур теççĕ. Пирĕннисен чечекĕсем — чи техĕмлĕ, шерпетлĕ çимĕç евĕр курăнаççĕ, куçа хăйсен илемлĕхĕпе илĕтеççĕ. Çуткун тĕнчинче çак йывăçа чи сăваплисен шутне кĕртнĕ. Ăна хуçса — ватма мар, тĕкĕнме хăяканĕ те çук, мĕншĕн тесен ун асамлăхĕн вĕçĕ-хĕрри çук. Çак йывăçăн сĕткенĕ этеме чĕрĕлĕх кӳрет. Хĕвелсĕр тĕксĕм кун ăшă тата çутă парса тăрать. Паттăрсен чунне те ăшăпа вăй парнелет, тĕрлĕ паттăрлăх валли хавхалантару кӳрет. Çапла вара çак йăмрасăр Çуткун тĕнчи айăпланма, пĕтме пултарать. Пирĕн тĕнчери çынсем пурте пĕр-пĕринпе килĕштерсе, туслă пурăнаççĕ. Никамăн та вăрлас-çаратас, çапас-вĕлерес шухăш çук. Тĕнчери мирлĕ пурнăç тăнăçлăхне упрас текенсем анчах пурнаççĕ кунта.

Малалла

Салам, сана, салам, савнă тусăм,

Салам сана Хĕвел тухăçран!

Саламсем пулса çуллахи шуçăм

Салтака вăратрĕ ыйхăран.

Салам, салам

Йышăн эс манран.

Салам, салам —

Хĕвелтухăçран.

Çырусем санран куллен кĕтетĕп,

Питĕ йывăр, тунсăх пурăнма.

Ăсăмра чĕкеç пулса вĕçетĕп,

Тĕлĕкре те пулин курăнма.

Нумаях юлмарĕ тĕл пулмашкăн,

Юрату çунат хушать куллен.

Кăйăксем вĕçеççĕ ушкăн-ушкăн, —

Тăван ен туртать-çке, тăван ен!