Чӑваш Енри тӗрӗ ӑстисем республика карттине тӗрлӗҫ. Кашни районти ӑста хӑйӗн районне тӗрлӗ, хӑйсен тӑрӑхӗнчи эрешсемпе усӑ курӗ.
Республика карттине паян тӗрлеме пуҫланӑ. Ӑстасем 2,5 уйӑх ӗҫлӗҫ. Унтан «Паха тӗрӗ» фирма районсенчи ӑстасен пайӗсене сыпӑнтарӗ. Чӳк уйӑхӗн 26-мӗшӗнче, Чӑваш тӗррин кунӗнче, ҫак тӗрӗ Шупашкарти тӗрӗ музейӗнче вырӑн тупӗ.
Сӑмах май, 1937 ҫулта Пӗтӗм Союзри ял хуҫалӑх куравӗ валли Чӑваш АССРӗн карттине пӗрремӗш хут тӗрленӗ, вӑл 2,7*2,5 метр калӑпӑшлӑ пулнӑ. Карттӑна «Паха тӗрӗри» 11 ӑста 1 ҫул тӗрленӗ.
Чӑваш халӑхӗн пуянлӑхӗнчен пӗри — тӗрӗ. Унра илем ҫеҫ мар, хӑйне евӗр чӗлхе пытарӑннӑ. Чӑваш тӗррин вӑрттӑнлӑхне паянхи кун аталантарса пыракансем пурри ҫак пуянлӑха халӑхра сарма пулӑшать. Мария Симакова ӑста — ҫавӑн пеккисенчен пӗриччӗ.
Ҫапла, ун пирки халӗ эпир иртнӗ вӑхӑтра ҫеҫ калама пултаратпӑр. Шупашкар районӗнчи Апашра ҫуралнӑ, «Паха тӗрӗ» хапрӑкра художникра чылай ҫул ӗҫленӗ ҫак маттур кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗн 23-мӗшӗнче пурнӑҫран уйрӑлса кайрӗ. Вӑл — «РСФСР халӑх ӑсти» (1991), «Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» (1995); «Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ художникӗ»(2008).
Ҫак кунсенче Чӑваш кӗнеке издательствинче Г.Н. Иванов-Орковӑн «Золотая игла Марии Симаковой» кӗнекине «Традиции, вышивка, художник» ярӑмпа пичетлесе кӑларнӑ. Унта тӗрӗ ӑстин пурнӑҫӗпе тата пултарулӑхри ҫитӗнӗвӗпе паллаштарнӑ. Сӑмах май каласан, кӗнеке авторӗ — ятлӑ-сумлӑ ӳнерҫӗ, Г.Н. Иванов-Орков хӑй те Шупашкар районӗнче ҫуралса ӳснӗ.
Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институчӗ ҫӗнӗ кӗнекепе пуянланнӑ. Вӑл — «Чӑваш халӑх тумӗ : этнографи словарӗ» ятлӑ. Ҫав кӑларӑм авторӗ — Наталия Захарова-Кульева.
Кӗнеке чӑваш халӑх тумӗпе, эрешӗсемпе, урана тӑхӑнмаллипе тата ытти ҫавӑн пек пуянлӑхпа паллаштаракан материалтан тӑрать. Пуян эткерлӗхе пухса хатӗрлессишӗн автор 15 ҫул тӑрӑшнӑ. Кӑларӑма Чӑваш кӗнеке издательствинче 2017 ҫултах кун ҫути кӑтартнӑ.
Кӗнекен умсӑмахӗнче чӑваш тумӗн терминӗсене тӗпченипе паллаштарнӑ. Словарь тытӑмӗ тематикине кура 10 пайран тӑрать. Терминсене алфавит йӗркипе вырнаҫтарса тухнӑ.
Паян, раштав уйӑхӗн 1-мӗшӗнче, Чӑваш Ен Правительство ҫуртӗнче инҫет мелӗпе усӑ курса Аслӑ Британи Королевствин Лондонри ал ӗҫ шкулӗпе ҫыхӑннӑ. Телеҫыхӑнӑва ЧР Пуҫлӑхӗ Олег Николаев, Аслӑ Британи Королевин тӗрӗ шкулӗн ертӳҫи Сьюзан Кей-Виллиамс доктор, ЧР культура министрӗ Светлана Каликова, Пресс-службӑн управленийӗн пуҫлӑхӗ Валентина Алексеева хутшӑннӑ.
Аслӑ Британи тӗрӗ шкулне 1872 ҫултах йӗркеленӗ. Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев республикӑра Чӑваш тӗррин кунне туса хуни пирки пӗлтернӗ, тӑван халӑхӑмӑрӑн пуянлӑхӗнчен пӗрне аталантарас тесе ӗҫлени ҫинчен каласа кӑтартнӑ.
Аслӑ Британири шкула Чӑваш Ен чӑваш тӗррипе паллаштаракан кӗнеке, Константин Ивановӑн хайлавӗсене виҫӗ чӗлхепе куҫарнӑ кӑларӑма парнеленӗ, Сьюзан Кей-Виллиамс 15-мӗш ӗмӗртен пуҫласа паянхи куна ҫитнӗ тӗрӗ ҫӗввисен пуххине Шупашкара ӑсатнӑ.
Ултӑ метр тӑршшӗ чӑваш сурпанӗ районпа хула тӑрӑх ӑсанӗ. Кун пирки республика Элтеперӗ Олег Николаев паян Правительство ҫуртӗнче ирттернӗ канашлура каланӑ.
Аса илтерер: иртнӗ эрнере, чӳк уйӑхӗн 26-мӗшӗнче, пирӗн республикӑра ҫӗнӗ уява, Чӑваш тӗррин кунне, палӑртрӗҫ. Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче ирттерӗ мероприятире ултӑ метрлӑ сурпан кӑтартрӗҫ. Унӑн пайӗсене районсемпе хуласенчи ӑстасем хатӗрлерӗҫ те «Паха тӗрӗ» хапрӑкра пӗрлештерчӗҫ. Варрине «Сурпан Пӗрле» тесе тӗрлерӗҫ.
Пӗрлехи ӗҫе районсемпе хуласенче кӑтартӗҫ. Ҫакӑн пек сӗннӗ республика Элтеперӗ Олег Николаев.
Чӑваш тӗррин кунне Шупашкарти В.П. Воробьев ячӗлшӗ ача-пӑча музыка шкулне ҫӳрекенсем те хастар хутшӑннӑ. Ҫав кун вӗренӳ учрежденийӗ «В краю ста тысяч песен и ста тысяч вышивок» (чӑв. Ҫӗр пин юрӑ тата ҫӗр пин тӗрӗ ҫӗршывӗнче~~) программа хатӗрленӗ.
Мероприятие шкулӑн «Контактра» халӑх ушкӑнӗнче йӗркеленӗ. Унта хутшӑнакансене республикӑри ҫӗнӗ уяв ҫинчен каласа кӑтартнӑ, чӑваш тӗррин асамлӑхӗпе паллаштарнӑ.
Маша Леонтьева ҫӗлеме тата тӗрлеме пӗлет, тӑрӑшуллӑскер чӑваш тӗррин вӑрттӑнлӑхне те алла илнӗ. Шкулта ӗҫлекенсемпе вӗренекенсем чӑваш тумне тӑхӑнса ӳкерӗннӗ хитре сӑнӳкерчӗсене кӑтартнӑ, чӑваш композиторӗсен юррисене щӑрантарнӑ видеороликсемпе паллаштарнӑ.
Чӳк уйӑхӗн 26-мӗшӗнче пирӗн республикӑра ҫӗнӗ уява паллӑ тӑваҫҫӗ. Аса илтерер: паян — Чӑваш тӗррин кунӗ. Ку датӑна ытахальтен суйламан. Шӑп та лӑп ҫав кун чӑваш тӗррин ӑсти Екатерин Ефремова ҫуралнӑ.
Чӑваш тӗррин кунне уявланӑ май республикӑра тӗрлӗ мероприяти йӗркелерӗҫ. Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче 17 сехетре савӑнӑҫлӑ мероприятие пухӑннӑ.
Республикӑра тӗрлӗ акци пуҫарнине палӑртмалла. Сӑмахран, чӑваш тумӗпе ӳкерӗннӗ сӑнӳкерчӗксене, чӳречене чӑваш тӗррипе илемлетнине тата ыттине тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенче вырнаҫтарчӗҫ.
Кӑшӑлвирус саманинче чӑваш тӗрриллӗ маскӑсемлӗ ҫынсене те тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенче асӑрхама май килчӗ. Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствин ӗҫченӗсем республика шайӗнчи флешмоба хутшӑнса ӗҫе паян чӑваш тӗрриллӗ маскӑпа пынӑ.
Чӳк уйӑхӗн 26-мӗшӗнче ҫуралнисене чӑваш тӗрриллӗ кипке парнелесси пирки унччен хыпарланӑччӗ. «Тӗрӗпе ҫуралнисем» акцие чӑваш тӗррин кунне халаллӗҫ.
Ыран ҫуралнисене тӗрӗллӗ кипке кӑна парнелемеҫҫӗ-мӗн. Кипкесӗр пуҫне ЧР Элтеперӗн Олег Николаевӑн саламлӑ отрыткине, тетте-шанкӑртма тата Евгения Жечевӑн «Чӑваш тӗрри» кӗнеке-альбомне те парӗҫ. Ӗнер парнесене Чӑваш Енри пепкелӗх центрӗсен тӗп тухтӑрӗсене ҫитерсе панӑ ӗнтӗ.
Аса илтерер: кипке ҫине ачалӑха, пултарулӑха, ӑнӑҫӑва, пурнӑҫа тата килӗшӗве палӑртакан тӗрӗ паллисене тӗрленӗ.
Питӗр хулинчи Чӑваш тӗррин тата ремеслисен центрӗ Евгения Жачева ячӗпе хисепленӗ. Ҫакӑн пек йышӑннӑ Питӗр хулинчи чӑвашсен наципе культура автономийӗ хӑйӗн анлӑ ларӑвӗнче. Мероприятие Валериан Гаврилов ертсе пынӑ.
Ларура Чӑваш тӗррин тата ремеслисен центрне уҫма йышӑннӑ. Ку шухӑша темиҫе ҫын: А.Н. Бахматов, В.А. Гаврилов тата А.Т. Челнокова — сӗннӗ.
Питӗрти Чӑваш тӗррин кружокӗ юлашки ҫулсенче хӗрӳ ӗҫлеме тытӑннӑ, вӑл куравсем те йӗркелет. Экспонатсен пысӑк коллекцине Евгения Жачева ӑста парнеленӗ. Ҫурла уйӑхӗнче Питӗр хулинчи йӑхташӑмӑрсен делегацийӗпе тӗл пулнӑ чух Евгения Николаевна унта чӑваш тӗррин ялан ӗҫлекен кружокне йӗркелеме сӗннӗ. Вырӑнтисем хаваспах килӗшнӗ.
Центрта тӑватӑ ӑста тӑрӑшӗ: Анастасия Бахматова (шӑрҫаран эрешлессипе), Алевтина Челнокова (ҫыхассипе), Нина Павлова (пиҫиххисем ӑсталассипе), Наталья Михайлова (тӗрлессипе). Центрӑн ҫумпредседателӗ пулма Анастасия Бахматововӑна тата Наталья Михайловӑна шаннӑ.
Чӑваш тӗррин музейӗнче ҫак кунсенче «Тӗрӗ-эреш – кил илемӗ» курав ӗҫлет. Унпа ҫулталӑк вӗҫленичченех паллашма май килӗ. Курава Красноармейски районӗнчи икӗ ӑстан: Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗн Жанна Михайловой тата тӑван халӑхӑмӑрӑн йӑли-йӗркине чӗртсе тӑратассипе ҫине тӑракан хастарӑн Светлана Мефодьеван — ӗҫӗсенчен йӗркеленӗ.
Жанна Михайлова Красноармейски районӗнчи «Заволжский» клубра ачасемпе ӗҫлет. Вӑл ертсе пынипе унта декораципе прикладной ӳнер ӑсталӑхӗн «Пӳрнеске» кружокне йӗркеленӗ. Тӗрлӗ ҫулти 50 ытла ачапа 30 ытла хӗрарӑма вӑл тӗрлӗ ӑсталӑха алла илме пулӑшать. Республикӑри, пӗтӗм Раҫҫейри, тӗнчери куравсемпе конкурссене хутшӑнать.
Светлана Мефодьева чӑваш тӗррипе 2000 ҫултанпа кӑсӑкланать. Чӑваш тӗрри ӑна Раҫҫей тава тивӗҫлӗ художникӗ Мария Симакова ирттернӗ курсра пулнӑ хыҫҫӑн илӗртме пуҫланӑ.
+12.3 °C