Ыран, юпа уйӑхӗн 17-мӗшӗнче, Кисан (Рязань) хулинче чӑваш тӗррине кӑтартӗҫ. Унти Историпе архитектура музей-заповедникӗн Юрӑ корпусӗнче «Узоры земли чувашской» (чӑв. Чӑваш ҫӗрӗн тӗррисем) курав ӗҫлеме пуҫлӗ. Курава тӑратнӑ материалсем — Шупашкарти Чӑваш наци музейӗ фончӗ пуянлӑхӗ.
«Комсомольская правда Рязань» хаҫат курав пикри ҫапларах хыпарланӑ: «Чӑваш Ен хӗрарӑмӗсем тӗрӗ тӗрлессипе палӑрса тӑраҫҫӗ. Тӗрӗпе йӑлари япаласене, йӑла-йӗрке хатӗрӗсене, тумтире капӑрлатнӑ. Ӗҫ валли ҫипе вырӑнти хӗрарӑмсем килте хӑйсем сӑрланӑ».
Кисан хулинчи куравра хӗрарӑмӑн пуҫа тӑхӑнмалли хатӗрӗсемпе, арҫын тата хӗрарӑм тумтирӗпе, килте усӑ куракан япаласемпе паллашма май килӗ. Курав ыран 15 сехетре савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫӑлӗ.
Чӑваш ахах-мерчен аваллӑхне упракан, ӑна ҫӗнӗ вӑй парса малалла тытса пыракан тесе хаклать черетлӗ статйинче Надежда Смирнова журналист Зинаида Воронована.
Зинаида Ивановна — Чӑваш Республикин халӑх ӳнер промыслин маҫтӑрӗ, ЧР культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ. Елчӗк ҫӗрӗ ҫинче ҫуралса ӳссе вӑй илнӗ, унӑн хӑвачӗпе амаланса аталаннӑ. «Вӑл ҫак ӗҫе виҫӗ енлӗн пурнӑҫласа пырать: чӑвашсен авалхи тумне хатӗрлет, мӑн-мӑн кукамайсемпе асаннесен эрешӗсене этнографи ушкӑнӗсене шута илсе ӑсталать тата пуканесене наци тумне тӑхӑнтартса «чун» парать», — паллаштарнӑ ӑстаҫӑн пултарулӑхӗпе «хыпар» хаҫат ӗҫченӗ.
Зинаида Воронова каланӑ тӑрӑх, ӑна амӑш арчи ялан кӑсӑклантарнӑ. Вӑл тӑхӑнса ҫӳренӗ ҫи-пуҫа амӑшӗ леш тӗнчене уйрӑлса кайсан пӗчӗклетсе пуканесене илемлетнӗ. Малтан тутӑр ҫыхтарнӑ, кайран пӗчӗк хушпу ӑсталанӑ.
«Манӑн аннен сӑнарӗсем» ярӑмри пӗрремӗш пукане 1991 ҫулта ҫуралнӑ. Халӗ вӗсем питӗ нумай, 550 ытла та пулӗ. Чылайӑшӗ Мускаври, Питӗрти, Ӗренпурти музейсенче упранать. АПШра — Нью-Йоркри, Сан-Францискӑри, ҫавӑн пекех Италири, Францири уйрӑм ҫынсен коллекцийӗсенче пур.
Самара хулинчи чӑваш ҫамрӑкӗсен «Аван» клубӗ чӑваш тӗррипе мастер-класс йӗркеленӗ. Тӑван халӑхӑмӑрӑн тӗрӗ ӑсталӑхӗнчи вӑрттӑнлӑхпа паллашас шухӑшлисем паян 11 сехетре унти Чернореченский урамри 21-мӗш ҫуртра вырнаҫнӑ вулавӑша пухӑннӑ.
Тӗрӗ ӑсталӑхӗпе кӑсӑкланакансем валли заняти тӳлевсӗр иртнӗ. Мастер-класа Галина Цыганкова ертсе пынӑ. Галина Вениаминовна чӑвашсен тӗрри пирки каласа кӑтартнипе пӗрлех Атӑлҫи тӑрӑхӗнче пурӑнакан ытти халӑхӑн ҫак ӑсталӑхӗ пирӗннисенчен мӗнпе уйрӑлса тӑни ҫинче те чарӑнса тӑнӑ. Орнаментсемпе паллаштарнӑ, тӗрӗ техники пирки ӑнлантарса панӑ.
Маларах Чӑваш халӑх сайчӗ Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗн «Чувашская книга» (чӑв. Чӑваш кӗнеки) центрӗ «Волшебная вышивка» (чӑв. Асамлӑ тӗрӗ) кружока йыхравланине пӗлтернӗччӗ.
Шупашкар районӗнчи «Бичурин тата хальхи самана» музей «Асамлӑ тӗрӗ тӗнчи — 2015» конкурс ирттерет. Кӑҫалхи тӗп тема — «Паха тӗрӗ» фабрикӑн пӗрремӗш ӳнерҫин, РСФСР тава тивӗҫлӗ ӳнерҫин Е.И.Ефремовӑн тата РФ тава тивӗҫлӗ ӳнерҫин М.В.Симаковӑн пултарулӑхӗсем.
Конкурса ӗҫсене тӑватӑ номинаципе йышӑнаҫҫӗ: алӗҫ пултарулӑхӗ, ӳнер, сочиненисем тата сӑвӑсем. Ӗҫсене пуш уйӑхӗн 30-мӗшӗччен музейра кашни кун, шӑматкунпа вырсарникунсӑр пуҫне, 9–17 сехетсенче йышӑнаҫҫӗ. Адрес — Кӳкеҫ поселокӗ, Шкул урамӗ, 1-мӗш ҫурт.
Конкурса ӗҫсем килме пуҫланӑ ӗнтӗ. Ӑна Шупашкарти 60-мӗш шкул ачисем ярса панӑ. Сӑмах май, кунашкал конкурс 6-мӗш хут иртет.
Паян Чӑваш патшалӑх художество музейӗнче халӑх промыслисене аталантарассипе «ҫавра сӗтел» иртнӗ. Унта Михаил Игнатьев Элтеперсӗр пуҫне экономика аталанӑвӗн министрӗ Владимир Аврелькин, культура министрӗ Вадим Ефимов, Суту-илӳпе промышленноҫ палатин президенчӗ Игорь Кустарин, Чӑваш наци конгресӗн ертӳҫи Николай Угаслов тата ыттисем хутшӑннӑ.
Михаил Васильевич чӑваш тӗррине халӑх культурин иксӗлми пуянлӑхӗ тесе хакланӑ. Ӑстасене хӑйсен ӗҫне аталантарма влаҫ органӗсем малашне те пулӑшса пырасси пирки палӑртса хӑварнӑ. Ҫакӑн пирки калаҫнӑ май Михаил Васильевич чӑваш тӗррин музей-центрне уҫас шухӑшлине пӗлтернӗ.
Элӗкри ача-пӑчапа ҫамрӑксен пултарулӑх центрӗ «Асамлӑ тӗрӗ тӗнчи — 2014» конкурс ирттересси пирки пӗлтерет. Унта ҫӗнтернисем республика шайӗнчи ҫавӑн пек конкурсра хутшӑнайӗҫ.
Ӑмӑртӑва йӗркелекенӗ — Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ «Паха тӗрӗ» ӳнер промыслисен фирми. Конкурса унти «Асамлӑ тӗрӗ» тата Кӳкеҫри «Бичурин тата хальхи самана» музейсем йӗркелеҫҫӗ.
Кӑҫалхипе пиллӗкмӗш хут иртекен конкурса хутшӑнакансен чӑваш орнаментне тата нӑн пӗлтерӗшне кӑтартмалла. Ӗҫсене тӑватӑ номинаципе йышӑнассине, ачасен тӑрӑшӑвне ҫулне кура икӗ ушкӑна пайласа хаклассине пӗлтереҫҫӗ.
Вулавӑшсем хӑйсен ӗҫӗ-хӗлне ылмаштарса пынине эпир пурте сисетпӗр. Ара, халӗ ҫынсем унчченхиллех алла кӗнеке тытсах ларасшӑн мар. Вуласан та тӗнче тетелне кӗрсе кайса шӗкӗлчеҫҫӗ, е тӗрлӗ планшет тӑрӑх вулаҫҫӗ.
Республикӑн наци вулавӑшӗ, ав, чӑваш тӗррин вӑрттӑнлӑхне ӑша хывтарма шут тытнӑ. Кружока Евгения Жачева тӗрӗ ӑсти ертсе пырӗ. Евгения Николаевна тӗрӗ композицине ӑсталама хӑнӑхтарӗ. Алла пуҫласа йӗппе ҫип тытакансене вӑл тӗрлӗ пусма тата ҫип вӑрттӑнлӑхне уҫса парӗ. Кружок хӑш кун ӗҫлени пирки каланине информацире асӑрхамарӑм та, анчах каҫхи улттӑра пуҫланни пирки пӗлтернӗ.
Чӑвашсем яланах тӗрӗ тӗрлессипе ӑста пулнӑ. Вӗсен алӑ ӗҫӗ чӑннипех те тӗлӗнтернӗ, куҫа илӗртнӗ. Шел пулин те алӑ вӗҫӗн тӗрӗ тӗрлес йӑла паянхи кунсенче пӑрахӑҫланма тытӑнчӗ. Тӗрӗсен пахалӑхӗпе, вӑрттӑнлӑхне пӗлекен ҫыннисем те сахаланчӗҫ.
Шупашкарти Наци вулавӗшӗнче вара тӗрӗ тӗрлес ӑсталӑха чӗртсе тӑратма шут тытнӑ. Ӑна валли ятарлӑ кружок та пуҫарса яма планланӑ. Ушкӑн ертӳҫи пулма Евгения Николаевна Жачевӑна шанса пама шутланӑ. Евгения Николаевна ача пахчинче музыка предмечӗн вӗрентекенӗ, музыка ертӳҫи пулса ӗҫленӗ. 1982 ҫултан вара чӑваш тӗррипе хытах кӑсӑкланса кайнӑ, наци тӗрри ҫинчен тӗпченӗ пӗлевӗпе ыттисене те паллаштарма пуҫланӑ.
Кружокра тӗрӗсен композицине йӗркелеме вӗрентӗҫ, тӗрӗ тӗрлес ӑсталӑха анчах туптама тытӑнакансене пусман тӗрлӗ тӗсӗсем ҫинчен, ҫипсене мӗнле суйласси ҫинчен, халӑх эрешӗ ҫинчен, пӗрремӗш ӗҫ валли мӗнле композици суйласси ҫинчен тата ытти ыйтусем тавра калаҫусем ирттерӗҫ.
Наци вулавӗшӗ тӗрӗ ӑсталӑхне туптама шут тытнисене хӑйӗн патне хаваспах йыхравлать. Пӗрремӗш занятийӗ вара юпа уйӑхӗнче пулать, вӗсене кашни эрнере ирттерме планланӑ.
Раштавӑн 1-мӗшӗнче Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ кил-йыш вулав центрӗнче вырнаҫнӑ «Тӗрӗ тӗнчи» клубра ӑсталӑх занятийӗ пулать. Ӑна ҫӗвӗсемпе тата эрешсемпе пӗлсе те вырӑнлӑ усӑ курассине халалланӑ. Чӑваш тӗрринче йӑлана кӗнӗ эрешлӗхне, ӗҫ мелӗсемпе епле усӑ курнине тӗпчесе пӗлни питӗ кирлӗ. Хальхи тӗрӗ, унӑн мелӗсем, тӗрлӗ тӗслӗ ҫипсемпе усӑ курасси — ҫаксем пурте халӑхӑн ӗмӗрхи ӑсталӑхӗпе тачӑ ҫыхӑнса тӑраҫҫӗ, авалхи тӗрӗн хитрелӗхне палӑртаҫҫӗ. Шӑп ҫак ыйтусене сӳтсе явма палӑртаҫҫӗ те «Тӗрӗ тӗнчи» клуба ҫӳрекен пулас маҫтӑрсем. Кашниех ҫак заняти валли ятарлӑ ӗҫ туса хатӗрлеме палӑртнӑ, хатӗр ӗҫсене клуба ҫӳрекенсем ертӳҫипе, Надежда Кузнецовӑпа, пӗрле сӳтсе яваҫҫӗ. Вӗсем чӑваш тӗррин тӗшшине шӗкӗлчесшӗн.
Клубӑн занятийӗ раштавӑн 1-мӗшӗнче 18:00 сехетре пуҫланать. Чӑваш тӗррин вӑрттӑнлӑхӗсене пӗлесшӗн ҫунакансене пурне те ҫак адреспа кӗтетпӗр: Шупашкар хули, Октябрӗн 50 ҫуллӑх урамӗ, 3 ҫурт. Троллейбуссем: 2, 5, 6, 9, 16, 19. Маршрутлӑ таксисем: 45, 54, 55, 57. «Россия» хӑна ҫурчӗ» чарӑнура тухмалла.
Илемлӗ чӑваш тӗрри,
Илемлӗ чӑваш тӗрри
Тӗрлеме пӗлсен кӑна.
Халӑх юрринчен
Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ кил-йыш вулав центрӗнче ака уйӑхӗн 9-мӗшӗнче чӑваш тӗррин пуянлӑхӗпе кӑсӑкланакансем валли «Тӗрӗ тӗнчи» клуб уҫӑлчӗ. Клуба вулав центрӗн ертӳҫи Татьяна Уразаева уҫрӗ. «Ҫак клубӑн пӗлтерӗшӗ – чӑваш халӑхӗн авалхи пуянлӑхне упраса хӑварасси тата ҫамрӑк ӑрӑва парса хӑварасси» - пуҫларӗ сӑмахне вӑл.
Чӑваш тӗррин историри аталанӑвӗ пирки, хальхи вӑхӑтра мӗн шайра аталанса пыни пирки Валентина Минеева ал-ӗҫ ӑсти каласа пачӗ. Унӑн ҫак кунсенче тӗрлесе пӗтернӗ, 18 ӗмӗрти орнаментсенчен йӗркеленӗ, сӗтел ҫиттийӗ чӑн-чӑн асамлӑх пекех туйӑнчӗ залра ларакансемшӗн. Кунта кашни эрешӗ мӗне те пулсан пӗлтерет. Вӗсенче алӑ ӑстисем халӑх историне, хӑйсен кун-ҫулне ҫырса хӑварнӑ. «Чи варринче – хӗвел, тӑватӑ айккинче уйӑх паллисем», - тӑсрӗ сӑмахне тӗрӗҫӗ. Залра ытларах Калинин районне кӗрекен шкул ачисем тата Шупашкарти механикӑпа техника техникумӗн студенчӗсем пулчӗҫ. Вӗсем Валентина Алексеевнӑна тӑршшӗпех хӑйсене интереслентерекен ыйтусем парса пычӗҫ.
+4.6 °C