ГАЗЕЛЬ
Ăслă çынна та кирлĕ канаш, тупата!
Канашламашкăн пултăр юлташ, тупата!
Ăслă çынран ыйтнишĕн сиен пулас çук.
Пĕтĕм ăсчах пире хуранташ, тупата!
Ĕçĕ нумай — ăслин. Ухмаххин — пуш сăмах,—
Çав этемпе нихçан ан паллаш, тупата!
Ăстăн тĕнче тивлечĕ вăл, ăстăн— илем.
Ун çумĕнче усал вăй йăваш, тупата!
Ăстăн кирлех, тăванăм, ăстаçă пулма;
Пур-тăк ăсталăх—пулĕ малаш, тупата!
Çăкăр ыйтмасть пиртен ăстăна пуç тайни;
Шав ăс пуçтартăр харпăр чăваш, тупата!
Ăс тенине пухаççĕ кунçÿл тăршшĕпех,
Ăс пухакан çын вĕçĕмсĕр яш, тупата!
Малалла...
Нумаях пулмасть Антарктидăра тĕлĕнмелле япала асăрханă: океанра кутăн май çаврăннă айсберг пур. Ахальлисем шурă тĕслĕ, мĕншĕн тесен вĕсем чăмăртаннă юртан тăраççĕ. Анчах юр пĕрчисем пысăк пусăма пула чăмăртанаççĕ е тинĕс шывĕнче шăнаççĕ пулсан хушăксем пĕтеççĕ.
Хĕвел çутин хĕрлĕ тата сарă хумĕсене пăр «çăтать», анчах кăваккисем сапаланаççĕ. Хăш-пĕр çак хумсене эпир çутă кăвак куратпăр. Вĕсем тинĕсри таса шыва аса илтереççĕ.
Сывлăш çук чухне шăннă шывпа та çак япалах пулса иртет.
Çак карттăпа пурте усă курма тăрăшаççĕ.
Ман пуçа вара урăх шухăш çавăрса илчĕ: чăнлăхпа килĕшсе тăрать-и-ха унта кăтартни?. Çав карттăна ĕненес пулсан Шупашкарта, Етĕрнере, Çĕрпÿре, Йĕпреçре, Шăмăршăра, Вăрнарта, Куславккара тата вĕсен таврашĕсенче тĕпрен илсен вырăссем пурăнаççĕ пек пулса тухать. Айвана та паллă: ку пачах та апла мар. Паллах, вырăссем унта та, ытти вырăнсенче те пур.
Ӗнер «Хыпар» хаҫата ҫырӑнтӑм. Электронлӑ вариантне. Пурӗ те 90 тенкӗ кӑна та тӑкаклах мар.
Мӗншӗн ҫырӑнасах терӗм-ха? Тӗрӗссипе эп кӑҫал кӑрлач уйӑхӗнченех ҫырӑнма шутланӑччӗ. Анчах Туркай хаҫатра ҫӗнӗ орфографипе кӑна мар, ҫӗнӗ терминологипе те кӗрешме пуҫлани питӗ килӗшмерӗ. Ку вӑл ман шутпа чӗлхен аталанӑвӗн ҫулне пӳлнипе пӗрех. Унсӑр пуҫне тӳлевсӗр салатаканскерне ахаль те алла илсе пӑхайратӑп тесе шутласаччӗ.
Ҫавах та хаҫата сӑнанӑ май ҫӗнӗ тӗп редактор ертсе пынипе ҫак йывӑр самантра «Хыпар» улшӑнма тӑрӑшнине куртӑм.
Çывăр ман тĕпренчĕк, çывăр,
Çывăр, паппа ту.
Ывăлăмçăм, манăн ывăл,
Эс сĕре маттур.
Вăхăт пулĕ, вăхăт килĕ,
Çитĕнĕн патвар.
Тÿрре тухĕ аннÿн пилĕ,
Пулăн харсăр ар.
Ун чухне чăваш чĕлхишĕн
Хатĕр пул тăма.
Таврари ют халăх йышĕ
Ан хăйтăр кулма.
Хамăр халăхшăн, чăвашшăн
Çирĕп тăмалла.
Çавăн чух çеç пулĕ саншăн
Пурнăç — чăвашла.
Саншăн пулĕ ĕмĕр çывăх
Хамăрăн кĕтес.
Чăвашстан, Чăваш çĕршывĕ —
Уншăн çунăн эс.
Эрĕк шывĕ шакă çийĕн
Шарласа юхать.
Паллӑшӑр, вӑл Магдалена Огорек ятлӑ, историк, гуманитари ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ. 1979 ҫулхи нарӑсӑн 23-мӗшӗнче ҫуралнӑ сарӑ хӗр ҫу уйӑхӗн 10-мӗшӗнче ирттерме палӑртнӑ президент суйлавне хутшӑнать.
Магдалена Огорек 2002 ҫулта Ополе хулин университетӗнче магистр степеньне илнӗ. Тепӗр ҫултан Варшавӑри университетӑн аспирантурине вӗренсе пӗтернӗ, 2009 ҫулта философи докторӗн степеньне илнӗ. 2008–2010 ҫулсенче сулахайрисен демократилле пӗрлӗхӗн Альянсӗнче парламент клубӗнче ӗҫленӗ.
Шупашкар хулин Депутатсен пухăвĕн председательне — Шупашкар хулин пуçлăхне Л.И. Черкесова
Хисеплĕ Леонид Ильич!
Тĕп хуламăрăн урамĕсемпе пынă май чăваш чĕлхи валли яланах вырăн çукки чуна ыраттарать. Çывăх вăхăтра çĕршывĕпех Тăван çĕршыв хÿтĕлевçин кунне уявлăпăр. Шупашкар та хатĕрленет çак уява — халăхăн патриотлăх туйăмне ÿстерес тесе пуль ĕнтĕ хулипех реклама баннерĕсем çакса тухнă. Анчах вĕсем пурте вырăсла. Апла пулсан чăвашсем патриот пулса çитнĕ, вырăсла калаçакансем çеç ку тĕлĕшпе юлсарах пыраççĕ?
Эп таврӑнтӑм, анне, ан макӑр.
Ман ҫулӑм пулчӗ, эс кӗтнине пулах.
Ыттисенчен телейлӗрех те такӑр,
Ӗмӗрӗм те пулчӗ вӑрӑмрах.
Пӑлетӗни, аннеҫӗм, тамӑкра та,
Йывӑр пулсан та, кӗрешме пулать.
Чӑтма пулать, чуну тухать пулсан та,
Чӗрӳ ҫавах тапӑлтатать.
Тӑван яла асра тытсассӑн,
Тӑван кил-йышӑн сӑнӗсем,
Чунра манаҫлӑн упрансассӑн,
Малтан мала утаҫҫӗ урасем
Пӗлетӗп эпӗ, пурнӑҫӑн хакне,
Ҫак пӗлӗве юлташсемпе пайларӑм.
Анчах вӗсен юратнӑ амӑшӗсене,
калас сӑмахӑм тупаймарӑм
Пӗлетӗни, вӗсен килӗсенче,
Куҫа йӑтма та хал ҫитерейместӗн,
Вӗсен ҫухалнӑ ывӑлӗсемпе,
пӗрле пырса эс кӗрейместӗн.
«Тӗнчере тӗлрӗрен кӗнчеле» — тенӗ чӑваш. Чӑн та, тӗлӗнмелли япаласем Ҫӗр чӑмӑрӗнче сахал мар. Ҫав шутра илемлисем те пайтах. Паян вара сире ҫынсем пӑрахса кайнӑ 9 утравпа паллаштарасшӑн — халӑх пурӑнма пӑрахнӑ хыҫҫӑн вӗсенче вӑхӑт чарӑннӑн туйӑнать.
Сӑлтавӗсем тӗрлӗрен пулнӑ теҫҫӗ — пӗр утравпа малтан ҫар валли усӑ курнӑ, теприсене ҫутҫанталӑк вӑйӗсем пӑрахса кайма хистенӗ. Виҫҫӗмӗшӗсем вара хӑтлӑрах пурнӑҫ шыраса утрава тӑлӑхлантарса хӑварнӑ.
Хиртта — Шотландин тухӑҫ енче вырнаҫнӑ Сент-Килте архипелагри чи пысӑк утрав шутланать.
Хăш-пĕр çын хăйĕн пурнăçĕнче ăнланмалла мар, тĕлĕнмелле ĕçсем тăвать. Вĕсенчен тĕлĕнмелли çеç юлать.
Таджикистанри пĕр çын сектăна çÿренĕ. Унта хăйне евĕр йĕрке пулнă. Вĕсене пăхăнса вăл хăйĕн каяшĕсене кăмакара çунтарнă. Çапла вăл Çĕр çинчи экологие варалас мар тенĕ. Анчах вăл çутçанталăка тĕтĕм варалани пирки шухăшламан-тăр.
Эстонири 45 çулти çын вĕçме вĕренесшĕн пулнă. Мĕнле? Ятарлă хăнăхтарусем тунă, диетăна пăхăннă. 45-ре вăл 52 килограмм çеç тайнă.
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (13.03.2025 03:00) тӗтреллӗ ҫанталӑк, ҫумӑр ҫума пултарать, атмосфера пусӑмӗ 741 - 743 мм, 2 - 4 градус ӑшӑ пулӗ, ҫил 2-4 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа кӑнтӑр-хӗвелтухӑҫ енчен вӗрӗ.
Газель
Кутăн çаврăннă айсберг илемĕ
«Хыпар» хаҫата ҫырӑнтӑм-ха
Салтак амӑшӗсене
+2.3 °C