Ӗҫ ҫынна илем кӳрет тенӗ мӗн ӗлӗкрен ваттисем. Ҫавна курах пӗчӗкренех ашшӗ-амӑшӗ ывӑл-хӗрне ӗҫе хӑнӑхтарма тӑрӑшнӑ. Тӑваттӑмӗш класс пӗтерсен колхоза кӗрепле тата катмак йӑтса тухнине халӗ хӗрӗхсене ҫывхаракан тата унтан аслӑраххисем астӑваҫҫех ӗнтӗ. Хуларан асламӑшӗ-кукамӑшӗ патне ҫуллахи каникула килнисем те ялти тантӑшӗсенчен юлсах каймастчӗҫ. Кайран самани, тӗрӗсрех, саккунӗ, улшӑнчӗ те, ача-пӑчана пули-пулми ӗҫлеттереймӗн. Ӗҫ кодексне пӑсни пулать тесе ним мар явап тыттарӗҫ.

Чӑваш Енӗн Вӗренӳ министерстви ачасене класс ҫутарни, апатланнӑ хыҫҫӑн шкулти столовӑйӗнчи сӗтеле черетпе шӑлтарттарни, ҫуллахи ӗҫ практики пирки ашшӗ-амӑшӗ мӗн шухӑшлани пирки ыйтӑм ирттерет. Хӑйсен шухӑшне ҫынсем министерство «Наш опрос» (чӑв. Пирӗн ыйтӑм) баннерта вырнаҫтарнӑ ыйтӑмра хуравлама пултараҫҫӗ.

«Левада-центр» социологӗсем ыйтӑм ирттернӗ: ҫӗршыв Президенчӗн вырӑнне хӗрарӑм пулнине ырлаҫҫӗ-и?

Респондентсен 32 проценчӗ ҫитес 10–15 ҫулта Раҫҫей Президенчӗ хӗрарӑм пулнине ырланӑ. Ыйтӑма хутшӑннисен 21 проценчӗ — арҫынсем, 44 проценчӗ хӗрарӑмсем пулнӑ. Анчах респондентсен 49 процентне хӗрарӑм ертӳҫӗ пуканне йышӑнни килӗшмен.

Социологсем хӗрарӑмсем политикӑна хутшӑннине мӗнле хакланине те ҫынсенчен ыйтса пӗлнӗ. Ыйтӑма хутшӑннисен 77 проценчӗ кӑна ырланӑ. 64 проценчӗн шухӑшӗпе, хӗрарӑмсен патшалӑх пуканне арҫынсемпе танах йышӑнмалла. 28 проценчӗ хирӗҫленӗ.

Респондентсен 51 проценчӗ хуравланӑ тӑрӑх, арҫынсен службӑра ҫӳлелле хӑпарас шанчӑк пысӑкрах. 41 проценчӗ вара арҫынсемпе хӗрарӑмсен ку енӗпе шанчӑк пӗрех пулнине каланӑ.

Ыйтӑма 48 регионти 137 ял-хулара пурӑнакан 18 ҫултан аслӑрах 800 ытла ҫынна хутшӑнтарнӑ.

Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсен тата халӑха пулӑшу кӳрекен организацисен ӗҫне хаклама пулать. Ыйтӑма www.cap.ru порталӑн тӗп страницинчех вырнаҫтарнӑ.

Пулӑшу пахалӑхне хаклама кӑҫалхи ака уйӑхӗн 1-мӗшӗччен хутшӑнмалла. Ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх, транспортпа ҫыхӑннӑ ыйтусене унта уйрӑммӑн хак пама май пур. Ыйтӑма муниципалитетсен пуҫлӑхӗсен, Депутатсен пухӑвӗсен ертӳҫисен, хӑвӑр пурӑнакан территорие ертсе пыракансен ӗҫне хаклассине те кӗртнӗ.

Анкетӑна хутшӑннисен хуравӗсем республикӑна ертсе пыракансем патне ҫитӗҫ, вӗсем хӑйсене кирлӗ пӗтӗмлетӳ тӑвӗҫ.

2015 ҫулталӑк ҫыннине суйлас сасӑлавӑн вӑхӑчӗ тухмарӗ пулин те ӑна вӗҫлес терӗмӗр. Чӑваш халах сайчӗшӗн ку сасӑлав вӑйӑ шайӗнче ҫеҫ пулсан хӑш-пӗр чӑваша пӗр-пӗри мала тухни кӗвӗҫтерет, хӑйсен ҫыннине кӑларас тесе тем туса та хӑтланма пӑхаҫҫӗ. Ку вара хирӗҫтерет. Чӑваш халӑхӗ унсӑр та тӗрлӗ ушкӑнсене пайланса кайнӑ, вӗсен хушшинчи хирӗҫӗве татах та вӑйлатас мар тесе Ҫулталӑк ҫынни номинацие паянах палӑртас терӗмӗр.

Ку ята 2015 ҫулта икӗ ҫын тивӗҫрӗ — Виталий Станьял тата Олег Цыпленков. Иккӗшӗ те ҫулталӑк хушшинче чӑвашлӑхшӑн нимӗнпе виҫейми паха ӗҫсем туса ирттерчӗҫ. Виталий Петрович Станьялӑн ӗҫӗсене асӑннӑ чухне эпир Тӗп ваттисен канашне йӗркеленине каларӑмӑр. Ҫавах та унӑн тӗп ҫитӗнӗвӗ урӑххинче — халӑха вӑратас тесе пӗрех май шӑв-шав тунинче. Шупашкар районӗнчи Станьял ялӗ ҫывӑхӗнче «Чемен карти» этнопарка тӑвас ӗҫре те пирӗн шутпа унӑн тӳпи пӗчӗк мар.

Олег Цыпленков та 2015 ҫулта пысӑк ӗҫсем сахал мар турӗ. Пӗтӗм чӑвашсен «Асам» пӗрремӗш кинофестивальне йӗркелениех мӗн тӑрать! Пысӑк ҫакнашкал мероприятисене йӗркелеме чӑвашсем те пултарнине кӑтартса пачӗ.

Малалла...

Вырӑс патшалӑх драма театрӗ ыйтӑм ирттернӗ. Икӗ уйӑхра 100 ытла ҫынран ыйтнӑ. Вӗсен йышӗнче шкул ачисем, студентсем, тивӗҫлӗ канурисем тата ыттисем пулнӑ.

Ыйтӑм пӗтӗмлетӗвӗ тӑрӑх, театра ытларах 35–50 ҫулсенчисем ҫӳреҫҫӗ. Ку 29 процентпа танлашать. 25 ҫула ҫитмен ҫамрӑксем кӑшт сахалрах унта пыраҫҫӗ — 26 процент. Ку мӗне пӗлтерет? Репертуар аслисене те, ҫамрӑксене те илӗртет эппин.

«Театрта час-часах пулатӑр-и?» ыйтӑва парсан респондентсен 47 проценчӗ ҫапла хуравланӑ: «Сахалтан та уйӑхра пӗр хут». Унта час-часах ҫӳрекенсемшӗн вӑл чун апачӗ. Ҫакнах театра ҫулталӑкра темиҫе хут ҫӳрекенсем те ҫирӗплетнӗ.

Ыйтӑма хутшӑннисен 97 проценчӗ билет хакӗсемпе кӑмӑллӑ. Ытларахӑшӗ камит курма юратать. Мелодрамӑсемпе драмӑсене те чылайӑшӗ суйлать. Чылайӑшӗ спектакльсем пирки тӗнче тетелӗнче пӗлеҫҫӗ-мӗн.

Ҫак кунсенче пирӗн республикӑра усламҫӑсене ӗҫлеме ҫӑмӑллипе ҫӑмӑл маррине, вӗсем епле йывӑрлӑхпа тӗл пулнине палӑртма халӑх шухӑшне пухаҫҫӗ.

Ҫынсен хаклавне Чӑваш Енӗ Экономика аталанӑвӗн, промышленноҫӑн тата суту-илӳ министерствин Бизнес-инкубаторӗ йышӑнать.

Автономилле учреждени шутланакан ҫак бизнес-инкубатор халӑх шухӑшне чӳк уйӑхӗн 26-мӗшӗнче пухма пуҫланӑ. Ҫынсене вӑл раштавӑн 11-мӗшӗ таранах пӗлтерме ыйтать. Анкетӑсене opp1@rbi21.ru электрон адреспа е 62-12-77, 62-65-08 факс номерӗсемпе ярса пама пулать.

Анкетӑсенче палӑртнӑ шухӑш усламҫӑсем кулленхи ӗҫре тӗл пулакан йывӑрлӑхсене пӗлме пулӑшасса шанаҫҫӗ. Пӗлнине кура ҫитменлӗхе те, тен, пӗтерӗҫ-и — кӑна, ахӑртнех, вӑхӑт кӑна кӑтартса парӗ.

Финанс тӗпчевӗсен наци агентстви нумаях пулмасть хӑйне евӗр тӗпчев ирттернӗ. Ҫӗршывӑн 46 регионӗнчи 132 ял-хулари 1600 ҫынна вӗсем налук пирки мӗн шухӑшлани пирки каласа кӑтартма ыйтнӑ.

Ыйтӑма хутшӑннисенчен 43 проценчӗ налук ӑҫта кайнине пӗлет-мӗн. Икӗ ҫул каялла ун пеккисен йышӗ 36 процент кӑна пулнӑ.

Ыйтӑма хутшӑннисем налук тӳлемен усламҫӑсене те палланине пӗлтернӗ. Пуртех мар та. Ун пеккисен те йышӗ пысӑкланса пырать. Икӗ ҫул каялла ҫынсен 22 проценчӗ кӑна налукран пӑрӑнакан усламҫӑсене пӗлнӗ пулсан, паян 30 проценчӗ ун пек чее ҫынсене паллать.

Епле налук тӳленине пӗлекенсен йышӗ вара малтанхи шайрах юлнӑ. 2013 ҫулта халӑхӑн 62 проценчӗ хӑй мӗнле налук тӳленине пӗлнӗ, кӑҫалхи чӳк уйӑхӗнче кун пирки 65 проценчӗ татса калайрать. Налука вӑхӑтрах тӳлетпӗр тесе ӗнентерекенсен йышӗ унччен те 75 процент пулнӑ, халӗ те ҫавӑн чухлех.

«Ҫыхӑнура» (На-связи) интернет-портал суйлавпа ҫыхӑннӑ ыйтӑма вӗҫленӗ. Хӑйне вулакансем хушшинче портал «Республика Пуҫлӑхӗн суйлавӗнче эсир камшӑн сасӑлама палӑртатӑр?» тесе кӑсӑкланнӑ. Хуравланисенчен чылайӑшӗ Валентин Шурчанова кӑмӑлланине пӗлтернӗ.

Ыйтӑма 954 ҫын хутшӑннӑ. Вӗсенчен 40,99 проценчӗ Чӑваш Ене Валентин Шурчанова ертсе пыма шаннине палӑртнӑ. В. Шурчанов Раҫҫей Федерацийӗн коммунистсен партийӗн кандидачӗ пулнине аса илтеретпӗр. Коммунист хыҫҫӑн иккӗмӗш вырӑнта Олег Николаев пырать. Ӑна, аса илтерер, «Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» парти кандидата тӑратнӑччӗ. О. Николаева Чӑваш Ене ертсе пыма форумрисенчен 20,23 проценчӗ шанать. «Эпӗ сасӑланӑ пулӑттӑм, анчах суйлава каймастӑп» текенсем те тупӑннӑ. Ыйтӑма хутшӑннисенчен ун йышшисем — 19,92 проценчӗ. Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Михаил Игнатьевшӑн сасӑлама хатӗррисем 11,11 процент тупӑннӑ. Либерал-демократсен партийӗнчен кандидата тӑратнӑ Константин Субботинпа тивӗҫлӗ канури Валерий Сапожниковшӑн сасӑ парас текенсем — 4,82 (Субботиншӑн) тата 1,57 (Сапожниковшӑн) процент.

Шупашкар ҫыннисем хула тӳре-шарин ӗҫне тиркеҫҫӗ. Пурте мар-ха. Ҫапах та 2014 ҫулхипе танлаштарсан хула влаҫӗсен ӗҫне «лайӑх» тесе хаклакансен йышӗ чакса кӑмӑлсӑррисен йышӗ самайланнӑ. Ҫапла пӗтӗмлетӳ патне «Социос-М» социологсен халӑх организацийӗ пырса тухнӑ.

Хула тӳре-шарин ӗҫне лайӑхпа палӑртакансен шучӗ ҫулталӑкра 5 процент чакнӑ. Пӗлтӗр республикӑн тӗп хулине ертсе пыракансен ӗҫӗ шупашкарсен 27 процентне тивӗҫтернӗ, кӑҫал — 22 процентне. Кӑмӑлсӑррисем пӗлтӗр 44 процент пулнӑ, кӑҫал 51 процента ҫитнӗ. «Япӑх» тесе татса калакансем те йышланнӑ. Унччен 12 проценчӗ апла шухӑшланӑ, халӗ 15 проценчӗ ҫавӑн пек тӗв тунӑ. Шупашкарта пурӑнакан кашни улттӑмӗш ҫын хула тӳре-шарин ӗҫӗпе кӑмӑлсӑр иккен.

Сӑмах май каласан, ним калама аптӑракансем пӗлтӗр 17 процент тупӑннӑ, халӗ 12 проценчӗ кӑна шухӑшне палӑртма тӑхтаса тӑрать иккен.

«Ҫыхӑнура» интернет-портал хӑйӗн сайтӗнче «Чӑваш Ен Элтеперӗн суйлавӗнче камшӑн сасӑлама палӑртатӑр?» ыйтӑм йӗркеленӗ. Элтеперӗн тивӗҫӗсене хальхи вӑхӑтра пурнӑҫлакан Михаил Игнатьевшӑн канашлу ҫайҫисенчен 9,7 проценчӗ сасӑлама хатӗр иккен. Ун пек ыйтӑма интернет-портал нарӑс уйӑхӗнче те ирттернӗ-ха. Ун чух Михаил Васильевичшӑн суйлавҫӑсенчен 8,5 проценчӗ хӑйсен сассине пама хатӗррине пӗлтернӗ.

Хальхи ыйтӑма 617 ҫын хутшӑннӑ. Вӗсенчен 36,1 проценчӗ Раҫҫей Федерацийӗн Коммунистсен партийӗнче Элтепер суйлавне хутшӑнас шухӑшлӑ Валентин Шурчановшӑн сасӑлас шухӑшлӑ имӗш. Форумра ларакансенчен тепӗр пайӗ, чӗрӗке яхӑнӗ темелле, суйлава каймасси пирки пӗлтернӗ. «Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» парти кандидачӗ Олег Николаев виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑнать иккен. Ыйтӑма хутшӑннисенчен уншӑн 24,8 проценчӗ сасӑлама хатӗр иккен. Элтепер пуканӗ пирки шухӑшлакан ытти кандидатсене суйлама хатӗррисем 1 процентран пуҫласа 2 процент таран кӑна тупӑннӑ.